1-11-3 سرطان زایی شیمیایی……………………………………………………………………………… 13
1-11-4 سرطان زایی در اثر ویروسها………………………………………………………………………. 14
1-11-4-1 ویروس های سرطان زای RNA دار………………………………………………………… 14
1-11-4-2 ویروس لوسمی T انسانی نوع 1………………………………………………………………. 14
1-11-4-3 ویروس های سرطان زای DNA دار………………………………………………………… 15
1-11-4-4 ویروس پاپیلومای انسانی……………………………………………………………………….. 15
1-11-4-5 ویروس هپاتیت B ………………………………………………………………………………. 16
1-12 سرطان تخمدان ……………………………………………………………………………………….. 17
1-13 آمار سرطان تخمدان …………………………………………………………………………………. 17
1-14 آناتومی تخمدان ……………………………………………………………………………………… 18
1-15 قشر تخمدان …………………………………………………………………………………………… 18
1-16 علائم سرطان تخمدان ……………………………………………………………………………….. 18
1-17 تغییرات اپی ژنتیک در سرطان تخمدان …………………………………………………………… 19
1-18 بررسی تغییرات اپی ژنتیک …………………………………………………………………………… 19
1-19 نشانگرهای تشخیص زود هنگام ………………………………………………………………………. 19
1-20 نشانگرهای پیشگویی کننده ……………………………………………………………………………. 20
1-21 پیشگیری سرطان تخمدان …………………………………………………………………………….. 20
1-22 مراحل سرطان تخمدان ……………………………………………………………………………… 20
1-23 ژن های سرطان تخمدان …………………………………………………………………………….. 21
1-23-1 ژن BRCA1 ……………………………………………………………………………………….. 21
1-23-2 ژن BRCA2 ……………………………………………………………………………………….. 22
1-23-3 ژن P53 …………………………………………………………………………………………….. 23
1-24 الگوهای سرطانی ………………………………………………………………………………………. 24
1-25 تغییرات مولکولی ……………………………………………………………………………………….. 25
1-26 نشانگرهای پاسخ به درمان ……………………………………………………………………………. 26
1-27 روش های درمانی …………………………………………………………………………………….. 26
1-27-1 داروهای ضد رگزایی …………………………………………………………………………… 26
1-27-2 ژن درمانی …………………………………………………………………………………………. 26
1-27-3 هورمون درمانی …………………………………………………………………………………… 27
1-27-4 جراحی ……………………………………………………………………………………………… 27
1-27-5 پرتو درمانی Radiotherapy ………………………………………………………………….. 27
1-27-6 شیمی درمانی ……………………………………………………………………………………… /27
1-28 هورمون های استروئیدی …………………………………………………………………………….. 29
1-29 مكانیسم سرطان زایی DMBA ……………………………………………………………………… 29
1-30 كتوپروفن Ketoprofen ……………………………………………………………………………… 30
1-31 سیکلواکسیژنازها ………………………………………………………………………………………… 31
1- 32 ساختار پروتیینی سیکواکسیژناز ………………………………………………………………………. 31
1-33 سیکلواکسیژنازها و سنتز پروستانوییدها ا……………………………………………………………… 31
1-34 تفاوت ها و شباهت های ایزوزیم های سیکلواکسیژناز …………………………………………… 32
1-35 سیکلواکسیژناز و بیماری ها ………………………………………………………………………….. 32
1- 36 اعمال پروستاگلندینها……………………………………………………………………………….. 33
1-37 هدف از انجام پژوهش ………………………………………………………………………………… 34
فصل دوم: روش تحقیق و مواد
2-1 مواد و وسایل مورد نیاز…………………………………………………………………………………. 38
2-1-1 مواد و حیوانات مورد نیاز …………………………………………………………………………. 38
2-1-2 وسایل ………………………………………………………………………………………………….. 39
2-1-3 دستگاه ها ………………………………………………………………………………………………. 40
2-2 حیوانات آزمایشگاهی …………………………………………………………………………………… 41
2-2-1 گروههای آزمایشی ………………………………………………………………………………….. 42
2-3 روش های انجام پژوهش ……………………………………………………………………………… 42
2-3-1 روش تهیه محلول القاء كننده تومور (DMBA) ………………………………………………. 42
2-3-2 روش جراحی و القاء تومور ………………………………………………………………………… 43
2-3-3 روش تزریق محلول القاء كننده به حیوان ………………………………………………………. 45
2-3-4 روش تزریق كتوپروفن ……………………………………………………………………………… 46
2-3-5 روش خارج كردن تومورها ………………………………………………………………………… 47
2-4 شاخصهای مورد سنجش ………………………………………………………………………………. 47
2-5 محاسبات آماری- تجزیه و تحلیل آماری ……………………………………………………………. 47
فصل سوم: نتایج تحقیق
3-1 گروههای آزمایشی ……………………………………………………………………………………… 49
3-2 نتایج ماکروسکپی ……………………………………………………………………………………….. 50
3-3 نتایج هیستو پاتولوژی …………………………………………………………………………………… 59
فصل چهارم: بحث ، نتیجه گیری و پیشنهادات
4-1 بحث ………………………………………………………………………………………………………. 65
4-2 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………….. 72
فصل پنجم: فهرست منابع فارسی و لاتین
فهرست منابع فارسی…………………………………………………………………………………………… 74
فهرست منابع لاتین…………………………………………………………………………………………….. 75
چكیده:
با توجه به اینكه سرطان تخمدان از شایع ترین سرطان های موجود در زنان و یكی از علت های اصلی مرگ و میر در زنان می باشد و با توجه به نقش آنزیم های سیکلواكسیژناز و تولید پروستاگلندین E2 در ایجاد ضایعات توموری، به كارگیری تركیباتی به عنوان مهاركننده غیر انتخابی سیکلواكسیژنازها در ممانعت از ایجاد سرطان می تواند مؤثر باشد، لذا این پژوهش به منظور ارزیابی نقش کتوپروفن به عنوان مهاركننده غیر انتخابی، آنزیم سیکلواكسیژناز در بروز سرطان تخمدان بر روی موش های صحرایی ماده نژاد ویستار انجام شد.گروه های آزمایشی شامل گروه مورد تزریق DMBA+Saline , DMBA و گروه های مورد تزریق مقادیر مختلف كتوپروفن هستند، حجم نمونه در هر گروه برابر با 8 انتخاب شده است . به منظورالقاء سرطان از تركیبی به نامDMBA استفاده شده كه از شركت سیگما تهیه گردید. تركیب مذكور مستقیما به داخل تخمدان تزریق شد.به دنبال القاء تومور توسط DMBA تمام نمونه های حیوانی از نظر بروز ضایعات سرطانی در تخمدان و ظهور نشانههای درمانگاهی مربوطه مورد مطالعه قرار گرفتند. در پایان بررسی نیز یافته های كالبد شكافی و همچنین مقاطع میكروسكپی ضایعات توموری نیز در نمونه های موجود در كلیه گروه ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتههای حاصل از این پژوهش بر مبنای آنالیز واریانس یك طرفه oneway ANOVA و به منظور مقایسه بین گروه های مختلف از آزمونTukey استفاده شد. در این پژوهش اندازه و وزن تومور د گروه های دریافت كننده دارو به شدت كاهش یافت كه نشاندهنده تاثیر مثبت دارو در درمان سرطان تخمدان می باشد. برشهای میكروسكپی از بافت تخمدان یافتههای ما را تایید نمودند.
مقدمه :
در حال حاضر سرطان دومین علت مرگ میر در ایالات متحده آمریكا پس از بیماری های قلبی–عروقی می باشد و شیوع آن همچنان در حال گسترش است (89). اكثر محققین امروزه بر این عقیده اند كه تشخیص صحیح و زود رس سرطان كلید درمان موفق آن است ، تغییرات سلول طی رشد، تغییرات سازشی و برگشت پذیر است اما سرطان نتیجه تكثیر غیر طبیعی سلولهای نئوپلازیا است كه منجر به تشكیل توده سلولهای غیر طبیعی نئوپلاسم (تومور) می شود، مفهوم سرطان یعنی رشد كنترل نشدهای كه منجر به ایجاد حالتی می گردد كه در آن زمان چرخه سلولی سلولهای سرطانی كوتاهتر از همان سلولها در حالت طبیعی است. با سرطانی شدن یك سلول، این سلول با دریافت حداقل محرك های طبیعی به تقسیم خود ادامه می دهد. در این میان سرطان تخمدان از عمده سرطان های زنان به شمار می رود. به دلیل اهمیت بیماری های سرطانی در این پژوهش سعی شده است به بررسی نقش كتوپروفن به عنوان مهار كننده انتخابی آنزیم های سیكلواكسیژناز در بروز سرطان تخمدان درموش صحراییماده نژاد ویستار پرداخته شود.
1-1 سرطان چیست ؟
سرطان در معنای واژه ای به فارسی یعنی چنگار یا خرچنگ و اولین بار بقراط این واژه را برای این بیماری به كار برده است. سرطان اصطلاحی برای اطلاق به گروهی از بیماریها است که در آن سلولهای غیر طبیعی بدون کنترل تقسیم میشوند و میتوانند به سایر بافتها تهاجم کنند. سلولهای سرطانی میتوانند از طریق خون و دستگاه لنفاوی به سایر نقاط بدن گسترش پیدا کنند(1). سرطان عبارتی برای رشد غیر عادی و غیر قابل کنترل است که باعث اختلال بافتی میشود. وقتی سرطانزایی رخ میدهد، سلول قبلا طبیعی سرطانی میشود. سلول جهش یافته قابلیت تقسیم سلولی غیر قابل کنترل و ایجاد تومور دارد.تومور طبق بافت یا ارگانی که از آن منشا گرفته است نامیده میشود(1).
1-2 انواع سرطان[1]
کارسینوم: تومورهای تو پری هستند که از سلولهای پوشاننده سطح اعضاء (اپی تلیال) منشا میگیرند. بیشتر کارسینوماها از اعضایی که دارای توانایی ترشح مواد هستند منشاء میگیرند(4).
:این دسته سرطانهایی هستند که از بافت همبند مثل: غضروف، استخوان و ماهیچه منشاء می گیرند. سارکوم
ملانوم: رشد سرطانی ملانوسیتها (سلول بدخیم تولید کننده رنگ دانه) هستند که میتوانند در کل بدن دیده شوند، ملانوماها بیشتر در پوست رخ میدهند(4).
لنفوم غیر هوچکین: معمولا در کل سیستم لنفاوی پخش میشوند و شامل بدخیمی کلونال( نشات گرفته از یک سلول) میباشد(4).
لنفوم هوچکین: این سرطان به صورت قابل پیش بینی و توالی مشخص از یک گروه غده لنفاوی به گروه بعدی گسترش مییابد. در این لنفوم، لنفوسیتهای غیر طبیعی و چند شکلی و سایر انواع سلولی غدد لنفاوی را درگیر میسازند(4).
لوسمی: شامل سرطانهایی است که از سلولهای تشکیل دهنده خون و سلولهای ایمنی منشاء می گیرند(4).
1-3درجه بندی و مرحله بندی تومورها:
درمان مناسب یک نوع سرطان وابسته به تشخیص و ارزیابی اولیه سرطان است. دو نوع مهم ارزیابی سرطان عبارتند از درجه بندی و مرحله بندی.
درجه بندی: بر اساس نمای میکروسکپی سرطانها میتوان آنها را طبقه بندی کرد. در این روش که درجه بندی نام دارد، درجه عدم تمایز سلولی ارزیابی میشود. هر چه توده از درجه تمایز کمتری برخوردار باشد بدخیم تر است. بنابراین تومورهای درجه 1 تومورهای تمایز یافته ای هستند که از نظر ساختاری مشابه سلولهای طبیعی انسان میباشند و از درجه تهاجم کمتری برخوردارند و رشد آهسته تری دارند. تومورهای درجه 2و3 به ترتیب دارای تمایز متوسط و کم هستند(1و4).
1-4 بدخیم شدن سرطان:
وقتی سلول “جهش یافته” تقسیم می شود، به 2 سلول جدید ” جهش یافته ” تبدیل می گردد و این فرآیند به همین ترتیب ادامه می یابد تا همان یک سلول موذی به توده ای از سلولها که تومور[2] نامیده می شود، تبدیل می گردد. گاهی این تومورها، خوش خیم بوده و رشد نمی کنند. ولی در صورتی که سلولهای تومور رشد کنند و تقسیم شوند و سلولهای طبیعی اطراف خود را از بین ببرند و به نقاط دیگر بدن هم دست اندازی کنند، تومور بدخیم محسوب می شود. بزرگترین خطر تومورهای بدخیم، توانایی آنها در حمله به بافتهای سالم و پخش شدن در بدن است و این همان متاستاز سرطان است. هر چه تومورها رشد کنند و بزرگتر شوند، جلوی رسیدن مواد غذایی و اکسیژن را به سلولهای سالم می گیرند و با پیشرفت سرطان، سلولهای سالم می میرند و عملکرد و سلامت بیمار از بین می رود. اگر جلوی این فرآیند گرفته نشود، سرطان به مرگ می انجامد(2و4).
1-5 منشاء سرطان:
بدن از انواع سلولها تشکیل شده است، این سلولها به شیوهای کنترل شده رشد میکنند و تقسیم میشوند تا سلولهای بیشتری تولید کنند که برای سالم نگه داشتن بدن لازم است. اما گاهی این فرایند منظم به هم میخورد، ماده ژنتیکی یا DNA سلول ممکن است آسیب ببیند یا تغییر کند و در آن جهشهایی رخ دهد که بر رشد و تقسیم طبیعی سلول اثر بگذارد هنگامیکه این واقعه رخ دهد، این سلولها هنگامیکه باید بمیرند، از بین نمیروند و سلولهای جدیدی تشکیل میشوند که بدن به آنها نیازی ندارد، این سلولهای اضافی ممکن است تودهای را تشکیل دهند که تومور نامیده میشود(1).
1-6تقسیم بندی تومورها :
تومورها با دو ویژگی شناخته می شوند ، یكی منشاء تومور یعنی بافتی كه تومور در آن ظاهر می شود ، ویژگی دیگر چگونگی رشد و تكامل تومور است(4). تومورها دو نوع هستند ، خوش خیم و بد خیم ، یاختههای تومورهای خوش خیم رشد چندانی ندارند و به دیگر نقاط بدن هم پراكنده نمی شوند . لیپوم[3]( خالها و تومورهای بافت چربی ) كه اغلب روی شانه و گردن دیده می شوند، تومور غده چربی كه اكثرا در پوست سر تولید می شوند جزء تومورهای خوش خیم هستند(4).
1-6-1 تومورهای بدخیم[4]:
1.رشد سریعی دارند و در جریان رشد با نفوذ عمیق به داخل بافت های اطراف آن هارا نابود می كنند.
2.متاستاز[5] می دهند.
3.ساختار بافت اولیه خود را كاملا تغییر می دهند.
4.تقسیم یاخته ای ناهنجار و زیاد است.
5.یاخته ها از نظر شكل و اندازه یكسان نیستند و به ندرت دو نمونه یكسان دیده می شود.
6.یاخته ها دارای دو یا چند هسته به اندازه های متفاوت هستند(2).
1-5-2 تومورهای خوش خیم[6] :
1.معمولا رشد كندی دارند و همین طور كه رشد می كنند بافتهای مجاور را كنار می زنند.
2.متاستاز نمی دهند.
3.ساختار بافت اولیه حفظ می شود.
4.تقسیم یاخته ای در حد تقسیم یاخته های بافت سالم است.
5.یاخته ها از نظر شكل و اندازه یكسان هستند.
6.یاخته ها دارای یك هسته و به شكل طبیعی هستند(2).
1-7 ویژگی های تومورهای بدخیم :
سرگذشت طبیعی یك تومور بدخیم نمادین را می توان به این مراحل تقسیم كرد:
تغییر ماهیت نئوپلاستیك[7] یك سلول، گسترش دودمانی این سلول، تهاجم موضعی و سرانجام گسترش به مناطق دور. تشكیل یك توده بدخیم و سرطانی به وسیله فرزندان همشكل سلول تغییر ماهیت یافته، فرآیند پیچیده ای است كه عوامل متعددی در آن تاثیر دارند. بعضی مثل زمان تقسیم یاخته های سرطانی به خود این سلولها بستگی دارند و برخی نیز مثل رگسازی ، نشان دهنده واكنش های میزبان به سلولهای سرطانی یا فرآورده های آنها است(61و87و98).
1-7-1 سرعت رشد سلولهای سرطانی:
زمان تقسیم سلولهای سرطانی: چرخه سلولی یاخته های تغییر ماهیت یافته نیز همان پنج مرحله سلولهای طبیعی را دارد.(G0 ،G1،S،G2،M) زمان كلی چرخه سلولی در خیلی از تومورها مساوی یا حتی زیادتر از چرخه سلولی یاخته های طبیعی است (2).
1-7-2 رگزایی[8] تومورها:
غیر از عوامل رشدی كه در خود سلولها باید آنها را جستجو كرد عوامل دیگری نیز بر رشد و نمو تومورها تاثیر می گذارند از این میان مهمترین عامل ،پشتیبانی عروقی یك تومور است (2). شواهد تجربی و بالینی فراوانی در دست است مبنی بر این كه تومورها بدون پشتیبانی عروقی هیچ گاه نمی توانند یك یا دو میلی متر ضخیم تر یا بزرگتر شوند(55،2). در حقیقت می توان پذیرفت كه توانایی برای ایجاد رگ های جدید یكی از موارد ضروری برای تومورهای بدخیم است.(چون بدون دسترسی عروق خونی هیچ توموری نمی تواند به نواحی دور دست اندازی كند)(13). مطالعات زیادی حاكی از این هستند كه تومورها خود موادی ترشح می كنند كه قادرند تمام وقایع مسئول در تشكیل مویرگهای جدید را متأثر سازند(2،13).
مواد رگساز مشتق از تومورها را می توان به دو گروه كلی و عمده تقسیم كرد(13).
1.آنهایی كه فرآورده های سلولی سرطانی محسوب می شوند.
2.آنهایی كه از یاخته های التهابی نفوذ كرده به تومورها ، حاصل می گردند(2،13).
مشخصترین اعضای گروه اول عبارتند از: عوامل رشد فیبروبلاستی[9] متصل شونده به هپارین (FGF)، این مولكولها سه عمل انجام می دهند:
یكی اینكه سلولهای اندوتلیال[10] را به محل ترشحشان فرا می خوانند، دوم اینكه آنان را وادار به میتوز می كنند و سوم اینكه باعث تولید آنزیم پروتئولیتیكی[11] می شوند كه باعث نفوذ جوانه های اندوتلیال به بستر تومور
می گردند (13،2).عوامل رگساز دیگر مشتق از تومورها شامل α-Tef و Eef می باشند.
سر دسته گروه دوم عبارت است از α-TNF، این ماده سلولهای اندوتلیال را به میتوز وا می دارد و در ضمن به مهاجرت آنها نیز كمك می كند(11).
از آنجایی كه رگسازی برای رشد و گسترش سرطانها عامل بسیار مهمی به شمار می آید توجه زیادی به علت آن و اینكه به چه ترتیبی می توان جلویش را گرفت معطوف شده است . مولكولهای رگساز زیادی هستند كه محصول پروتوانكوژن[12] هایند و در اثر وقوع جهش ها فعال می گردند(57و132). رگسازی در تومورها ممكن است در نتیجه از میان رفتن یك سد مهار كننده رگسازی نیز باشد كه یك ژن مهار كننده سرطان دستور ساخت آن را صادر كند(46و38). بنابراین چنانكه می بینیم به نظر می آید كه رگسازی و خود مختاری رشد تومورها هر دو معلول وقایع ژنتیكی مشابهی هستند.
1-7-3 متاستاز :
مشكل درمان سرطان بیشتر به علت پراكنده شدن یاخته های تومور اولیه و تشكیل تومور ثانویه در اندام های دیگر بدن است عارضه ای كه به آن متاستاز می گویند. متاستاز به معنای انتقال از یك نقطه به نقطه دیگر است . یاخته های تومور اولیه سرطانی، از راه گردش خون یا لنف به اندام های دیگر بدن منتقل می شوند و تومورهای سرطانی جدید یا ثانویه را به وجود می آورند، البته برای رشد و تكثیر تومورهای ثانویه شرایط و زمینه معینی لازم است و متاستاز در همه سرطانها یكسان نیست و بسته به نوع سرطان اندامهای به خصوصی در معرض حمله یاختههای مهاجم قرار می گیرند(4).
متاستاز برای ایجاد تومور ثانویه مراحل مختلف زیر را طی می كند:
1-7-3-1 هجوم به ماده زمینه ای خارج سلولی :
بافت ها و نسوج بدن ما به اجزایی تقسیم شده اند كه هر كدام با دو نوع ماده ی زمینه ای خارج سلولی(ECM)از یكدیگر جدا می شوند. این دو نوع ماده زمینه ای عبارتند از غشای پایه و بافت هم بند بینابینی كه هر یك از آنها از كلاژن و گلیكو پروتئین های متفاوت ساخته می شوند. یك كارسینوما نخست باید غشای پایه زیرین خود را از هم بگسلد، پس باید از میان بافت هم بندی بینابینی گذر كند و سرانجام باید خود را با سوراخ كردن غشای پایه عروق به جریان خون برساند(2). شواهدی وجود دارند حاكی از اینكه اتصال سلولهای سرطانی به لامینین[13] و فیبرونكتین[14]، برای تهاجم و دست اندازی امری ضروری است. یاختههای اپتیلیال طبیعی ،در بخش قاعدهای خود، برای لامینین غشای پایه، گیرندههایی دارند، اما تعداد این گیرندهها در سلولهای سرطانی بیشتر است(2).
دومین مرحله در تهاجم عبارت است از انهدام موضعی غشای پایه و بافت هم بند بینابینی. سلولهای سرطانی یا خودشان آنزیمهای پروتئولیتیك[15] ترشح می كنند یا یاخته های بدن میزبان را وادار به ترشح و ساخت پروتئازها می نمایند. چندین آنزیم از قبیل كلاژناز نوع IV و فعال كننده پلاسمینوژن از نوع اوروكیناز و كاپتین B در جریان این انهدام موضعی دست دارند ، كلاژناز نوع IV یك پروتئاز فلز داراست كه كلاژن نوع IV غشای پایه اپی تلیوم و عروق را تجزیه می نماید(2).
جابجایی سومین مرحله تهاجم است كه در آن سلولهای سرطانی از میان غشای پایه عبور می نمایند(6).
1-7-3-2 گسترش عروقی و سكنی گزیدن سلولهای سرطانی :
به محض اینكه پای سلولهای سرطانی به گردش خون باز شد ، در معرض تهاجم سلولهای ایمنی میزبان قرار می گیرند. در جریان خون، برخی از یاخته های سرطانی با جمع شدن به دور هم و اتصال به لوكوسیت دمای در گردش و به ویژه پلاكتها[16]، آمبولی تشكیل می دهند و به این ترتیب تا حدی از چنگ سلولهای ضد تومور میزبان می گریزند. با این حال اكثر سلولهای سرطانی به صورت جداجدا در جریان خون منتقل می شوند . فرآیند خروج این سلولهای سرطانی یا آمبولی های توموری از جریان خون شامل چسبیدن به اندوتلیوم عروق و پس از آن خروج از طریق غشای پایه به وسیله همان مكانیسم هایی كه در جریان تهاجم دست داشتند، می باشد.(2)
1-8 سرطان بیماری ناشی از تمایز غیر طبیعی:
سرطان از سلولهای مشتق شده از بافتهای طبیعی بدن تشکیل شده است. یک تفاوت مهم بین سلولهای سرطانی و سلولهای طبیعی عبارتست از عدم تمایز یابی طبیعی سلولهای سرطانی. زودرس ترین تغییرات کارسینوژنیک مشاهده شده در یک سلول بالغ تمایز یافته ممکن است باعث ایجاد سلولی با مشخصات بسیار شبیه اما تغییر یافته با سلول بالغ طبیعی شوند. به طوریکه تفاوت اولیه بین سلولهای طبیعی و سلولهای تغییر یافته به وسیله کارسینوژن در متابولیسم،آنزیمها ساختار سطح سلولی و دیگر جوانب ممکن است بسیار ظریف باشد(1). چون تشخیص سرطان و نیز طرح ریزی عوامل انتخابی مخرب سلولهای سرطانی به تفاوتهای بین سلولهای سرطانی و طبیعی وابسته میباشد، لذا استراتژیهای متکی به تشخیص و درمان نسبت به موقعیتی که تغییر بدخیمی زودرس تر در یک سلول ریشهای اولیه تر و در حال تکثیر اتفاق افتدتا حدودی متفاوت خواهند بود اگر چه که سلولهای سرطانی واجد تمایز کمتری نسبت به همتاهای بالغ خود هستند.
خصوصیات فنوتیپی سلولهای سرطانی :
سلولهای طبیعی با سرطانی شدن دچار تغییرات شاخصی در ساختار و عملكرد خود می شوند كه می توان به موارد زیر اشاره كرد:
1.اغلب سلولهای بد خیم دچار آناپلازیا[1] می شوند. طی این فرآیند تمایز یافتگی سلول كاهش یافته و ویژگی های تخصصی آنها تا حدی از بین می رود(87).
2.سلولهای سرطانی از خود اندازه ی بزرگتر با هسته ای نامنظم و هستك های پایدار نشان می دهند(87).
3.سطح سلولهای سرطانی را میكروویلوس ها و لاملا پودیاها می پوشاند (87).
4.میتوز در این سلولها افزایش یافته و میتوزهای غیر طبیعی و سلول های غول پیكر چند هسته ای نیز در بین آنها دیده می شود (87).
5.تغییرات هسته ای به دنبال ترانس فرماسیون(Trans Formation)در كروموزوم ها رخ می دهد. برای مثال اغلب سلولهای سرطانی دارای انحرافات كروموزومی از نوع آنیوپلوئیدی(Aneuploidy)(تعداد نادرست كروموزومها)و یا جابجایی(Translocation)قطعه ای از كروموزوم هستند مانند كروموزوم فیلادلفیا كه شكلی غیر طبیعی از كروموزوم است كه در نتیجه ی جابجایی قطعهای از كروموزوم 22 به كروموزوم 9 ایجاد شده است(87).
6.حذف پاسخ های آپوپتوزیس[2] یا برگ برنامه ریزی شده سلولی، آپوپتوزیس سلولهای سرطانی شده را وادار به خود كشی می كند (87).
7.كاهش سازمان یابی اسكلت سلولی یا از بین رفتن این سازمان یابی (87).
8.بروز تغییرات گسترده در سطح سلول كه توام با كاهش یا افزایش تركیبات خاص می باشد. در این حال سلولهای سرطانی پروتئینهای سطحی جدیدی به نام آنتی ژن های توموری (Associated Antigen Tumor) را می سازند(87).
9.افزایش سیالیت غشای پلاسمایی(87).
10.سیستم های جذب قندها و اسیدهای آمینه در سلولهای سرطانی به فراوانی فعال می شود(87).
11.كاهش چسبندگی سلولها به یكدیگر و به بستر كشت. به عبارت دیگر وابستگی تكیه گاهی(Anchoroge Dependence)در این سلولها كاهش می یابد و منجر به حركت آزادانه آنها در محیط های كشت و در بافت های بدن (متاستاز) می شود(87).
12.سلولهای سرطانی از خود تمایل به توده ای یا مجتمع (Agglutinate) شدن در برابر لكتین ها[3](تركیبات پروتئینی كه دارای جایگاههای متعدد اتصال به كربوهیدراتها هستند)را نشان می دهند(87).
13.كاهش اتصالات فاصله دار كه منجر به كاهش ارتباط بین سلولی می شود(87).
14.سلولهای سرطانی ، پروتئازهای ترشحی خاصی را ترشح می كنند. برای مثال یكی از پروتئازهای اصلی ترشح شده از سلولهای سرطانی ، فعال كننده پلاسمینوژن (Plasminogen Activator) است كه واكنش شكسته شدن پلاسمینوژن (پیش ساز غیر فعال) به پلاسمین [4]را كاتالیز می كند. با توجه به وجود پلاسمینوژن در غلظت بالا در محلول های برون سلولی، تبدیل آن به پلاسمین منجر به افزایش فعالیت پروتئازی این تركیب ، در پیرامون تومورهای بدخیم می شود(87).
15.برخی از سلولهای سرطانی پروتئین هایی را ساخته و ترشح می كنند كه معمولا توسط رویان ترشح می شوند، برای مثال α-فتو پروتئین(Fetoprotein–α)،پروتئینی است كه توسط سلولهای كبدی رویانی ساخته می شود و تنها به مقدار كم در افراد بالغ قابل رد یابی است،اما در سرطان كبد، مقدار این تركیب در جریان خون به طور ناگهانی افزایش پیدا میكند . آنتیژن كارسینوآمبریونیك (CEA =Antigen Carcinoembryonic) گلیكو پروتئینی در لوله گوارش رویانی و هورمون های طفل درون رحمی مانند كوربونیك گنادوتروپین (Chrionic Conadotropin) و لاكتوژن جفتی (Plocental Lactogen) توسط تومورهای انسانی ترشح می شوند(87).
16.سلولهای سرطانی توانایی سنتز و ترشح فاكتورهای رشد از جمله Eef و Ief را پیدا می كنند. ازاین رو این سلولها در محیط كشت به افزودن این فاكتورهای القاء كننده ی تقسیم نیاز دارند(87).
17.این نوع تومورها با كمك فاكتورهای رشد ترشحی خود قادر به تحریك تشكیل رگ های خونی یا رگ زایی Angiogenesis هستند. این توانایی عامل مهمی در تعیین قابلیت رشد و تهاجمی تومورها است (87).
18.در این سلولها ظرفیت رشد و تقسیم نامحدود می شود. برای مثال سلولهای طبیعیفیبروبلاستدر محیط كشت در حدود 60-50 نسل به وجود می آورند و سپس تحلیل رفته، می میرند. اما سلولهای بد خیم نمی میرند. برای مثال سلولهای هلا(Hela) كه در سال 1953 از كارسینومای رحم به دست آمده است در محیط كشت بدون هیچ گونه علائمی از تحلیل در حدود ده هزار بار تكثیر شدند(87).
19.در سلول سرطانی مهار وابسته به تراكم(Denstiy Dependent inhibition) كاهش می یابد(87).
20.در سلولهای سرطانی مهار تماسی (Contacf inhibitiin) وجود ندارد ، در این حال به علت ظرفیت نامحدود رشد و تقسیم حالت چند لایه ای یا روی هم قرار گرفتن لایه های سلولی رخ می دهد(87).
21.در سلولهای سرطانی چرخه سلولی غیر طبیعی است. سلولهای سرطانی در شرایط تراكم بالای سلولها و غلظت كم سرم غذایی به رشد و تكثیر خود ادامه می دهند. اگر شرایط تغذیه ای برای این سلولها بسیار سخت گردد سلولها ترجیحا به جای ورود به G0 به طور تصادفی در نقاط مختلف چرخه سلولی می میرند(87).
1-10 ژنهای مربوط به سرطان:
1-آنکوژن ها:که در شرایط عادی درفرستادن پیامبه سلول برای تکثیر نقش دارند. اختلال و تغییر در این سلول ها منجر به تکثیر نامنظم سلول شده و سلول سرطانی بشمار می رود.
2-ژن های سرکوبگر تومور:این ژن ها پروتئین های خاصی را تولید می کنند که در شرایط عادی وظیفه معکوس آنکوژن ها را داشته و به سلول پیام توقف تکثیر می دهد.
3-ژن های خودکشی:
خودکشی سلول ها یا مرگ سلول یکی از مهم ترین عوامل پیچیده سلولی است که به سلول توانایی خودکشی در شرایط غیرمعمول را می دهد تا مانع شیوع تکثیر و آسیب دیدگی به سایر سلول ها شود. هنگامی که ژن های خودکشی آسیب پیدا کنند دیگر قادر به فعالیت خود برای نابود کردن سلول معیوب نبوده و سلول سرطانی است.
