1-7-محدوده مورد مطالعه ومقطع زمانی :

بندر کیاشهر در در بخش حوضه آبریزسفیدرود در کناردریای خزردر استان گیلان در قسمت شمال ایران واقع شده است که از جهات مختلف باشهرستانهای مختلف همجوار است.

بندر کیاشهر از شمال به دریای خزر و از جنوب به بخش مرکزی آستانه اشرفیه واز سمت شرق به شهرستان لاهیجان واز غرب به بخش لشت نشاء متصل می باشد.با توجه به منطقه ساحلی ومرزی با کشورهای تازه استقال یافته آسیای میانه (آذربایجان و…)از حیث امنیتی دارای شرایط خاصی است دارای اسکله وبندر وطرح سالم سازی دریا می باشد .مقطع زمانی مورد مطالعه در سالهای 1388-1368 می باشد وعلت انتخاب این مقطع به جهت مقایسه توسعه فضایی وکالبدی شهر در این سالها بوده است .

نقشه 1-2- شهرستان آستانه اشرفیه به تفکیک بخش و دهستان (1365)

نقشه شماره 1-3- تقسیمات شهرستان آستانه اشرفیه

طرح جامع و تفضیلی بندر کیاشهر سال 1387

1-8- جامعه آماری تحقیق:

جامعه آماری به جامعه گفته می شود که افراد و اشیاء دارای حداقل یک صفت مشخص مشترک با هم باشند.در این تحقیق جامعه آماری مردم شهر بندر کیاشهر می باشند که براساس سرشماری جمعیت سال 1385 ، N مقد ار بوده استک

1-9- مفاهیم و واژه های تحقیق

1-9-1- توسعه

توسعه دارای مفهوم پیچیده ای است ، بخصوص وقتی بخواهیم مفهوم توسعه را در مورد جامعه ای خاص و در مقایسه با دیگر جوامع تعیین کنیم. توسعه یک تغییر اجتماعی نیست ، تغییرات اجتماعی شامل تغییراتی اند که ممکن است زیان آور باشند در صورتی که توسعه صرفا مترادف است با جنبه سود آور پیشرفت تا اصلاحات (برای مثال اصلاحاتی در سطح زندگی ، اختیار تکنولوژی جدید ، تامین نهادهایی جدید و غیره)تاثیرات نیز ممکن است یکنواخت نباشدو توسعه برای یک فرد یا گروهی از جاممعه به معنای توسعه برای فردی یا گروهی دیگر نباشد. بنابراین هر چه توسعه ای که برای آینده برنامه ریزی می شود ممکن است با منافع متضادی روبه رو شود.

گر چه عوامل اقتصادی در تعریف توسعه دارای اهمیت زیادی هستند، اما توسعه چیزی بیش از توسعه اقتصادی یا رشد اقتصادی است. توسعه را می توان فرایندی چند بعدی تعریف کرد که علاوه بر توسعه اقتصادی شامل فرآیندهای توسعه اجتماعی ،سیاسی اداری نیز می باشد و تمامی این فرآیندها به نحو پیچیده ای به یک دیگر مربوط اند .[1]

به طور کاملاعمومی مفهوم توسعه را چنین بیان نمود منظور از توسعه یک کشور شهر یا یک منطقه ،افزایش تولید دسترسی به تسهیلات زیر بنایی وخدماتیفرصتهای شغلیمناسب بکارگیری تکنولوژی جدید وافزایش نرخ سرمایه گذاری ومصرف است .^[2]توسعه هنگامی همه جانبه وپایدار است که همه ی زمینه های زندگی را بپوشاند .

1-9-2-توسعه فیزیکی

رشد وگسترش انرامواره شهر یعنی بزرگ شدن تنه واندام فیزیکی شهر به معنای توسعه فیزیکی است .که شهر از جهات مختلف می تواند به این توسعه ورشد برسد ودر مقابل نیز همانطور هم می تواند توسط بعضی عوامل متوقف شود در توسعه فیزیکی شهر زمینهای اطراف شهرها ویا به عبارتی روستاها هم جوار شهر ها به شهر اصلی متصل وچسبانیده می شوند وتحت اشتغال شهر در می آید .

توسعه فیزیکی بر خلاف توسعه کالبدی که در جان شهر ودرداخل خود شهر صورت می گیرد .

پارافراتر وروزبه روز فضای بیشتری رااشغال می کند .

2-4-1) نظریه های پیدایش دولت در ایران. 24

2-4-1-1) نظریه استبداد شرقی مونتسکیو و هگل. 24

2-4-1-2) نظریه وجه دولت تولید آسیایی. 24

2-4-1-3) نظریه دولتهای آبی ( هیدرولیک) 25

2-4-1-4) نظریه ضرورت امنیت و دفاع. 25

2-4-1-5)نظریه انسان شناسی. 26

2-4-1-6) نظریه حکومت ملکوتی – مردمی. 26

2-5) نظریه پردازن جغرافیای سیاسی. 27

2-5-1) فردریک راتزل. 27

2-5-2) آلفرد تایرماهان. 30

2-5-3) سر هالفورد مکیندر. 31

2-5-4) هاوس هوفر. 32

2-5-5) کیلن. 33

2-5-6) دونالدماینگ… 35

2-5-7) الکساندر دو سورسکی. 35

2-5-8) موگنتنا 36

2-5-9) ژان ژاک روسو. 36

2-5-10) سوئل بی کوهن. 36

2-5-11) زیبگنیو برژینسکی. 37

2-5-12) یوردیس فون لوهازن. 38

2-5-13) فرانسیس فوکویاما 39

2-5-14) سامول بی هانتیگتون. 40

2-6) نظریه های جغرافیای سیاسی. 41

2-6-1) نظریه های اروپای جدید 42

2-6-2)مکتب های جغرافیایی. 42

2-6-2-1)تأثیر پذیرفردریک راتزل. 43

2-6-2-2)بسمارک.. 44

2-6-2-3)هوس هوفر. 44

2-6-2-4)مکتب فرانسوی.. 45

2-6-2-5)مکتب انگلیسی. 45

2-6-2-6)نظریه الفردتأیرماهان. 46

2-6-2-7) نظریه نیکولاس اسپایکمن. 48

2-7)ویژگیهای جغرافیایی. 50

2-7-1)موقعیت نسبی. 50

2-7-2)موقعیت دریایی. 50

2-7-3)موقعیت راهبردی / استراتژیک… 51

2-7-4)وسعت واهمیت آن. 51

2-7-5) شکل واهمیت آن. 52

2-7-6)مرزها 52

2-7-7)پایتخت واهمیت آن وسیاست.. 52

2-8) نظریه تئوری هارتلند (heart land theory) 53

2-9)نظریه تئوری ریمیلند (rimland theory) 54

2-10) نظریه قدرت دریایی (sea power theory) 55

2-11) نظریه کمربند شکننده 56

2-12) نظریه فضای حیاتی. 57

2-13) نظریه ارگانیکی. 58

2-14) نظریه سیلاک.. 59

2-15) نظریه شرایبر. 59

2-16) موقعیت جغرافیایی. 59

2-17)دیدگاه روابط مبتنی بر قدرت که به ویژگی سلسله مراتبی دولت ها در درون نظم جهانی تأکید می کند. 61

3-1) مشخصات جغرافیایی ایران. 63

3-1-1) موقعیت جغرافیایی ایران. 64

3-1-2) فلات ایران. 66

3-1-3) کشور ایران. 67

3-1-4) همسایگان و مناطق مرزی ایران. 69

3-1-5) شکل جغرافیایی ایران. 71

3-1-6) موقعیت ریاضی. 72

3-1-7) موقعیت نسبی. 73

3-1-8) موقعیت منطقه ای.. 74

3-1-9)موقعیت جهانی. 75

3-1-10) موقعیت بری.. 76

3-1-11) موقعیت بحری.. 76

3-1-12) موقعیت استراتژیکی. 77

3-1-13) موقعیت حایل. 78

3-1-14) موقعیت ترانزیتی. 78

3-1-15) موقعیت ژئوپولیتیك ایران. 80

3-1-15-1)تاثیرپذیری مسائل ژئوپلتیکی ایران از موقعیت جغرافیایی. 81

3-1-15-2) عوامل جغرافیایی که در افزایش یا کاهش ژئوپلتیکی قدرت ایران نقش داشته و دارند 82

3-1-16) مسائل سیاسی و جنگ… 83

3-1-17) مسائل ژئواکونومی. 84

4-1) سیر تحولات حکومت در ایران. 87

4-2) سیر تكوین و تحول حكومت در ایران. 92

4-3)ویژگی های عمده نظام های حکومتی ایران. 102

4-4) جایگاه موقعیت جغرافیایی ایران در نظریه های ژئوپلتیکی. 104

4-4-1)جایگاه ایران در تئوری ماهان. 104

4-4-2)جایگاه موقعیت ایران در تئوری هارتلند مکیندر. 105

4-4-3)جایگاه ایران در تئوری ریملند اسپایکمن. 106

4-4-4)جایگاه ایران در تئوری کمربندهای شکننده کوهن. 106

4-4-5)جایگاه ایران در تئوری مرکز مرکز های یوردیس فون لوهازن. 108

4-4-6)جایگاه ایران در تئوری جهان بینی برژینسکی. 108

4-4-7)جایگاه ایران در نظریه های جدید ژئوپلیتیکی. 109

4-4-8)جایگاه ایران در تئوری ژئوکالچرایمانوئل والرشتاین. 110

4-4-9)جایگاه ایران در تئوری برخورد تمدن های هانتیگتون. 111

4-5)تحلیل حکومت یا نظام سیاسی از منظر فضایی. 112

4-5)هویت سازی ملی در دوران پهلوی اول. 117

4-6) نوسازی در عصر پهلوی.. 117

4-7)دولت مطلقه، تجدد و هویت سازی ملی. 119

4-8)فرآیند شکل گیری دولت مدرن. 120

4-9)پهلویسم (ایران گرایی و شاه پرستی) 124

4-10)جنبش دانشجویی در ایران. 125

5-1) مقدمه. 127

5-2)ارزیابی فرضیه ها 128

5-2-1) فرضیه اول. 128

5-2-2) فرضیه دوم 129

5-3) نتیجه گیری.. 129

منابع و مأخذ 131

چكیده

دراین پژوهش سعی شده که با بررسی نظریه های جغرافیای سیاسی و تحولات آتی که در روند این نظریه‎ها گذشته است یک بررسی اجمالی صورت گیرد. آلفرد ماهان بر نقش مناطق دریایی و هالفورد مکیندر بر نقش مناطق خشکی تاکید می کند. سایر نظریه ها ملهم از این دو نفراست. هالفورد مکیندر بر نقش مناطق خشکی تاکید می کند هالفرد مکیندر، نظریه «هارتلند» یا قلب زمین را مطرح کرد. به نظر وی منطقه اروپا شرقی، هارتلند محسوب می شد. در نظریه مکیندر: خاور میانه جزء مناطق هلالی شکل محسوب می شد و به همین دلیل همواره جز مناطق کلیدی کشمکش بین شوروی و امریکا بود. دکتری معروف رواسای جمهوری امریکا مانند دکترن ترومن و آیزنهاور در همین جهت بود. در سالهای بعد یکی دیگر از نظریه پردازان ژئوپولیتیک به نام ان. جی. اسپایکمن با ایجاد تغیراتی در نظریه هارتلند نظریه ریمیلند (مناطق حاشیه ای) را ارائه کرد. وی بر این باور که هر دولتی مناطق ریمیلند را کنترل کند بر جهان حکومت خواهد کرد. اس. بی کوهن نظریه« کمربندهای شکننده» را مطرح کرد.

این پژوهش از نوع مطالعات توصیفی، تحلیلی می باشد و مبتنی بر روش كتابخانه ای انجام می پذیرد. اطلاعات اسنادی و كتابخانه ای از طریق مراجعه به كتب ، مجلات علمی و پژوهشی ، مقالات و سایت های اینترنتی گردآوری شده است. مطالعات كتابخانه ای ، بعنوان محور اصلی و اساسی در زمینه دسترسی به اطلاعات و منابع مورد نظر قرار گرفته است و سعی گردیده با فیش برداری از منابع مختلف و تاكید بر منابع مهم كتابخانه ای زمینه قوام یابی اطلاعات تحقیق بیشتر گردد. اطلاعات به دست آمده بعد از طبقه بندی، مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در این رابطه از جداول و نقشه های مربوط به موضوع نیز استفاده گردیده است. به طور کلی محتوا، قلمرو و موضوعات مورد بحث را می توان در چند مورد زیر بیان داشت:

الف. نظرات و اندیشه های جغرافیای سیاسی (از جمله مباحث پیرامون تأثیر جغرافیا بر سیاست) و ژئوپلتیک.

ب. چون هدف بررسی جغرافیای سیاسی یک واحد سیاسی خاص می باشد، باید حداقل به چند زمینه و عامل توجه نمود که عبارتند از:1. علت وجودی. 2. جغرافیای سیاسی سرزمین و ویژگی های طبیعی آن شامل مباحثی مانند موقعیت و انواع آن، وسعت، شکل، ناهمواری ها، آب و هوا، منابع معدنی، و غیره. 3. جغرافیای سیاسی مرزهای بین المللی. 4. اهمیت مراکز سیاسی یا پایتخت کشور. 5. انواع، میزان و شکل کنترل سرزمینی. 6. جمعیت و ترکیب اجتماعی و نحوة توزیع سرزمینی آن. 7. شبکة راه های ارتباطی.

واژگان كلیدی: نظریه های جغرافیای سیاسی، حکومت، ایران،

1-1) مقدمه

در این فصل پیرامون چارچوب تحقیق ابتدا بیان مسئله تحقیق پرداخته و سپس سوالات تحقیق، فرضیه های تحقیق، ضرورت تحقیق، انگیزه تحقیق، اهداف تحقیق، اهمیت موضوع تحقیق، محدوده مورد مطالعه، سوابق تحقیق، ؛روش تحقیق و مراحل آن ، با تشریح ابعاد هر یك بیان می شود.

ایران بزرگ (همچنین ایران زمین و یا ایرانشهر) محدوده جغرافیایی و حوزه تمدنی فلات ایران و جلگه های مجاور آن، شامل ایران کنونی، بخش اعظم قفقاز، افغانستان و آسیای مرکزی است، که گهگاه از آن با عنوان پارس بزرگ هم یاد می کنند.

عنوان ایران صرفا محدود به بخش غربی آن که هم اکنون به این نام خوانده می شود، نیست و تمام مرزهای سیاسی کشوری که تحت تسلط ایرانیان بود همچو بین النهرین و اغلب ارمنستان و جنوب قفقاز را هم در بر می گیرد. مفهوم ایران بزرگ از جهات گوناگون ریشه در تاریخ چند هزار ساله آن دارد و به دوران نخستین امپراتوری پارس بازمی گردد. در دوران جدید، ایران بسیاری از سرزمینهای خود را از دست داد از جمله واگذاری عراق به امپراتوری عثمانی (۱۵۳۳ میلادی)، واگذاری افغانستان به بریتانیا طی قرار داد پاریس در ۱۸۵۷ میلادی و ۱۹۰۵ میلادی و واگذاری سرزمینهای قفقاز به روسیه در قرن هجدهم و نوزدهم میلادی؛ عهدنامه ترکمانچای در سال ۱۸۲۸ و پس از نبرد روسیه و ایران، استانهای قفقازی ایران را برای همیشه به روسیه واگذار کرد و مرزهای جدید در طول رودخانه ارس شکل گرفت. بر طبق عهدنامه گلستان در سال ۱۸۱۳، مناطق ارمنستان، جمهوری آذربایجان و شرق گرجستان که پیشتر بخشی از ایران بودند، به روسیه واگذار شدند. در اثر این تجزیه تاریخی کشورها و ملت های جدیدی تحت نفوذ روسیه و انگلستان شکل گرفتند که اگرچه از طریق زبان یا فرهنگ با ایران پیوستگی داشتند اما جوامع خاص خود را شکل دادند. در سال ۱۹۳۵ در زمان سلطنت رضا شاه، نام ایران رسما در مجامع بین المللی به عنوان نام بخش بجا مانده از سرزمین ایران بکار رفت. ( http://fa. wikipedia. org/wiki )

تاریخ ایران به معنی سرزمین آریائیها با مهاجرت گروهی از اقوام آریائی به داخل فلات ایران آغاز می شود. در متون زرتشتی، از سرزمین کهن ایرانیان با نام ایران ویج یاد شده است. (دایره المعارف بزرگ اسلامی ، 1380، 523). ایران سرزمینی نسبتاً مرتفع که بخش عمده ای از فلات ایران را در بر می گیرد در میان 25 درجه تا 5/39 درجه عرض شمالی و 40 تا 63 درجه طول شرقی در قاره آسیا و در جنوب غربی این قاره قرار دارد. ایران کنونی دارای شکل شبه لوزی است که قطر بزرگ آن 2250 کیلومتر از دامنه آرارات در شمال غربی تا بندر گواتر در جنوب شرقی امتداد دارد. مساحت ایران 1,648,195 کیلومتر مربع می باشد. ایران در منطقه خاورمیانه و در همسایگی کشورهای ارمنستان ، آذربایجان و ترکمنستان در شمال و ترکیه و عراق در غرب و افغانستان و پاکستان در شرق مرز خشکی دارد. دریای کاسپین در شمال ایران با روسیه، قزاقستان, آذربایجان و ترکمنستان و در جنوب بوسیله دریای عمان و خلیج فارس با کشورهای عراق، کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی، عمان و پاکستان همسایه می باشد. (همان، 499)

1-2) بیان مسئله

جغرافیای سیاسی شاخه‏ای از علم جغرافیاست که تأثیرپذیری و تأثیرگذاری سیاست و قدرت در محیط جغرافیایی و به بیان دیگر، تأثیر تصمیمات سیاسی بر محیط جغرافیایی را مورد کاوش و بررسی قرار می‏دهد. نقش ویژه جغرافیای سیاسی، سازماندهی سیاسی فضا در سطح محلی، ملی و منطقه‏ای است و ژئوپلیتیک که به طور سنتی بر اساس اطلاعات، دیدگاه‏ها و تکنیک‏های جغرافیایی به مسائل سیاست خارجی کشورها می‏پردازد، یک نوع جغرافیای سیاسی کاربردی قلمداد می‏شود. طرح مدل‏های فضایی براساس الزامات جغرافیایی، به عنوان راهنمایی برای سیاست خارجی کشورها را، ابتدا جغرافی‏دانان ارائه کردند و سپس کاربرد وسیعی در سیاست عملی پیدا کرد. 3 جغرافیای سیاسی پدیده‏های سیاسی را در فضای درونی یک کشور مورد بحث قرار می‏دهد که به طور سنتی شامل مفاهیمی مانند مرز، ملت، حکومت و سرزمین است. نظر به این که یک کشور در بطن مطالعات جغرافیای سیاسی جای دارد از پیوند سه عامل ملت، حکومت و سرزمین، کشور تشکیل می‏شود؛ بنابراین همه موضوعات مرتبط با این مفاهیم، مانند ریشه‏یابی مسائل قومی، جریانات مهاجرت، تحلیل قدرت سیاسی نواحی شهری، تحلیل فضایی قدرت سیاسی در سطح کشور، تقسیمات کشوری و رقابت‏های مکانی، دولت محلی، تمرکز و عدم تمرکز قدرت سیاسی و جغرافیای انتخابات، از جمله مسائل مرتبط با کشور هستند که امروزه در جغرافیای سیاسی مورد توجه و بررسی قرار می‏گیرند. از طرف دیگر، در حوزه مسائل جهانی نیز که قلمرو مطالعات ژئوپلیتیک است، به طور سنتی درباره مناسبات قدرت در سطح جهان و راه‏های دست‏یابی به قدرت جهانی و افزایش آن بحث و بررسی می‏شود.

3-1- موقعیت… 19

3-2-توپوگرافی.. 21

3-3- اقلیم منطقه. 27

3-4-منابع آب… 65

3-5- حوزه های آبخیز سفیدرود گیلان. 70

3-5-1-آبدهی رودهای فرعی سفیدرود گیلان. 73

3-6- شیب… 78

3-7- خاک.. 78

3-8- زمین شناسی.. 82

3-9-پوشش گیاهیو کاربری اراضی.. 91

فصل چهارم: داده ها و روشها

4-1- داده ها 124

4-1-1-شبکه ایستگاههایهواشناسیدره سفیدرود. 94

4-1-2-بررسی کیفیت دادهها 98

4-1-3-بازسازی وتکمیل آمار. 98

4-1-4-بررسی بارندگی دره سفیدرود. 98

4-1-5-انتخاب زمان پایه مشترک.. 98

4-2- روش کار. 99

فصل پنجم: یافته های تحقیق

5-1- یافته های تحقیق.. 101

5-1-1-تحلیل بارندگی سالانه و ماهانه دره سفیدرود. 101

5-1-1-1-تحلیل بارندگی سالانه…….. 132

5-1-1-2-تحلیل بارندگی ماهیانه. 104

5-1-2- تعداد روزهای بارانی.. 122

5-1-3- حداکثر بارندگی 24 ساعته. 127

5-1-5-حداکثر بارش محتمل (PMP) 135

5-1-6-تغییرات بارندگی.. 136

فصل ششم: نتیجه گیری

6-1- نتیجه گیری.. 183

6-2 پاسخ فرضیه ها 156

چکیده

ریزشهای جوی یکی از مهمترین عوامل هواشناسی بوده زیرا کلیه منابع آبی در سطح منطقه از طریق این ریزشها تامین می گردد. مطالعات بارش از لحاظ جنبه های طبیعی و انسانی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا آثار بارش در بخشهای مختلف اقتصادی و… متفاوت بوده و می تواند صدمات جبران ناپذیری را در بخشهای مختلف بوجود آورد. نگارنده در این تحقیق با استفاده از روش معادله خط رگرسیون واستفاده از 19 ایستگاه به بررسی تغییرات بارش در دره سفیدرود پرداخته تا حساسیتهای اقلیمی بارش در محدوده مورد مطالعه را که نسبت به سال و ماه و فصل اتفاق افتاده مورد بررسی قرار دهد. نتایج تحقیق نشان می‎دهد که دره سفیدرود براساس روش شاخص بارندگی 30 سال از دوره آماری مورد مطالعه دارای وضعیت مختلفی در شمال و جنوب می باشد. که بر اساس این، دو تیپ اقلیمی با مقادیر مختلف بارش در آن مشاهده می شود. مقدار بارشهای سالانه در این دو تیپ اقلیمی روند متفاوتی داشته است. در شمال منطقه بارندگی نسبتا زیاد و در جنوب بارندگی کم می باشد. روند زمانی بارش نیز در این دو تیپ اقلیمی متفاوت است که بیشترین بارش در شمال در مهرماه و در جنوب در ماههای زمستان است. از نظر فصول نیز در شمال دره سفیدرود فصل پاییز دارای بیشترین بارندگی و در جنوب دره سفیدرود فصل زمستان دارای بیشترین بارندگی است.

واژگان کلیدی: بارش، سالانه، دره سفیدرود، ماهانه، فصلی

مقدمه

آب وهوا از کلمه یونانی کلیما (kilima) به معنی میل می باشد. آب وهوا نتیجه تاثیر توام پدیده های هواشناسی است و حالت متوسط هوا را در یک نقطه دلخواه به دست می دهد. بنابراین وقتی در مورد آب و هوای یک منطقه بحث می کنیم لحظه زمامی را مطرح نمی کنیم. البته آب وهوا معنای گسترده تری داشته و تنها به پارامترهای هواشناسی محدود نمی شود بلکه مجموعه عوامل فیزیکی، شیمیایی و زیست محیطی را در بر می گیرد (علیزاده، 1377).

بی تردید یکی از موثرترین عوامل در ساختار طبیعی کره زمین، شرایط آب و هوایی یا اقلیم می باشد و محیط زندگی تمامی جانداران اعم از انسان و جانوران و گیاهان تحت تاثیر متغیرهای آب و هوایی قرار دارد.

پراکندگی و توزیع جغرافیایی جمعیت های انسانی و جانوری و گیاهی در مقیاس وسیع، با چگونگی توزیع اشکال متنوع اقلیمی ارتباط و همبستگی بسیار نشان می دهد. این تاثیر پذیری تا حدی است که برخی از جانوران و گیاهان فقط در شرایط خاص اقلیمی قابلیت ادامه حیات و رشد و تکوین می یابند و به این اعتبار آب و هوای هر منطقه، پدیده ای بسیار با اهمیت در تقسیم بندی و طبقه بندی نواحی جغرافیایی و اکولوژیکی به حساب می آید.

انسان هوشمند در مقابل یورش و تهاجم بی ترحم پدیده های ویرانگر طبیعت، از طریق مطالعه و شناخت در احوال این عوامل، به دفع و رفع آنها برخاسته و با بهره گیری از دست آوردهای علمی و تکنولوژیک خویش بر این مشکلات فائق آمده است.

با توجه به آنچه گفته شد، می توان دریافت که شناخت اقلیم و آب و هوا در بسیاری از فعالیتهای انسان از اهمیت و اعتبار ویژه ای برخوردار است و یکی از عوامل موثر در تکوین و تکامل فرآیندهای محیطی و زیست محیطی محسوب می گردد. و هر گونه برنامه ریزی عمرانی و کشاورزی به منظور استحصال هر چه بهتر و بیشتر از پتانسیل های موجود در طبیعت، بدون در نظر گرفتن عوامل اقلیمی نارسا و حتی محکوم به شکست خواهد بود. با درک و شناخت این واقعیت است که امروزه شاخه هایی از دانش اقلیم شناسی (آب و هواشناسی) نظیر اقلیم شناسی کاربردی در عرصه رشته های علوم بوجود می آید.

درهر مسئله مهم از طبیعت بررسی آنکه بتوان از هر رژیم اقلیمی بیشترین بهره اقتصادی را بدست آورد، لازم است تا قبل از هر برنامه ریزی توازن آب و هوایی را بدقت مورد مطالعه قرار داد تا در نهایت با اعمال یک مدیریت صحیح به بهره گیری بهینه از طبیعت دست یافت.

بلندیهای البرز غربی و تالش یکی از مرزهای گسستگی اقلیمی می باشد که دو اقلیم کاملاً متمایز در شمال و جنوب ایجاد نموده است. قسمت شمالی ارتفاعات بعنوان اقلیم خزری و بخش جنوبی اقلیم بری نامیده می شود.

نواحی شمالی استان از نظر اقلیمی بیشترین بخش آن متعلق به اقلیم خزری می باشد. بخشی از جنوب استان در محدوده حوالی شهرستان منجیل و لوشان دارای اقلیم بری است. مناطق حد واسط سد تاریک تا رودبار در منطقه انتقالی دو اقلیم خزری و بری قرار گرفته اند.

دره سفیدرود تنها مسیر ارتباطی بین هوای مرطوب خزری و بری محسوب می شود. وجود تنگه کوهستانی منجیل و اختلاف فشار در پیشکوه و پسکوه البرز باعث ایجاد یک رژیم بادی می گردد که به همین نام (پیشکوه – پسکوه) مشهور است . حداکثر سرعت این باد در هرزه ویل است که ادامه آن به دشت قزوین و تهران نیز می رسد.

اختلاف شرایط اقلیمی مناطق فوق الذکر تغییرات عمده ای را در وضعیت آب و هوایی، پوشش گیاهی، ضخامت خاک و عمق هوازدگی سنگها سبب گردیده است. مناطق با اقلیم خزری که شامل بخش اصلی استان در جنوب باختری دریای خزر می باشد از پوشش گیاهی متراکمی برخوردار است در حالی که در بخش جنوبی استان پوشش گیاهی ناچیز می باشد. دو اقلیم اخیر بعلت افزایش ارتفاع و در نتیجه کاهش دما بوجود آمده و قلمرو آنها ارتفاعات و دامنه های البرز شمالی است. بدیهی است در ارتفاعات البرز جنوبی نیز اقلیم ارتفاعات فوقانی وجود دارد.

منشاء اصلی بارندگیها در بخش مورد مطالعه سیستم جغرافیایی اقلیمی مناسب «دریا –کوهستان– جریان هوا» است. یعنی از یک طرف توده های ورودی به منطقه و از طرف دیگر بارش اروگرافیک ناشی ازفیزیوگرافیمنطقه و وجود دو عامل سلسله جبال البرز و دریای خزر در مجاورت هم می باشند. با توجه به عوامل فوق یک هسته پرباران در حوالی قلعه رودخان وجود دارد و ناحیه کم باران منطقه در اطراف سد سفیدرود می باشد. پرباران ترین ماه سال در ایستگاههای واقع در ناحیه ساحلی دریای خزر ماههای شهریور و مهر می باشد و خشکترین ماههای سال در این ناحیه ماههای خرداد و تیر است. در ناحیه غیر ساحلی دریای خزر پر باران ترین ماههای سال ماههای اسفند و فروردین و اردیبهشت و کم بارانترین ماههای سال در این ناحیه ماههای فصل تابستان است. در نواحی ساحلی منطقه مورد مطالعه پاییز پربارانترین فصل سال و بهار کم بارانترین فصل سال است ودر بخش غیر ساحلی منطقه مورد مطالعه بطور کلی زمستان پربارانترین فصل سال و تابستان خشکترین فصل سال است.

اقلیم منطقه با استفاده از آمارهای ایستگاههای منطقه وبه روشهای مختلف تعیین گردید که تغییرات اقلیم در منطقه نسبتا زیاد بوده و بستگی به موقعیت مکانی و ارتفاعی ایستگاهها دارد.

جهت بررسی دره سفیدرود ابتدا اقدام به شناسایی ایستگاههای موجود در محدوده مورد مطالعه نموده و در انتخاب ایستگاهها با توجه به اینکه هدف بررسی وضعیت بارشهای سالانه و ماهانه و فصلی بوده دو موضوع مورد دقت نظر قرار می گیرد، نزدیکترین فاصله به محدوده و ارتفاع ایستگاههای مورد نظر، لذا پس از تهیه و جمع آوری آمار موجود و استخراج اطلاعات و بررسی کمبود های آماری به بررسی آب وهوای منطقه می پردازیم.

با توجه به موارد فوق، این تحقیق در نظر دارد تا با استفاده از روشهای موجود به بررسی تغییرات بارش در دره سفیدرود پرداخته، که برای همین منظور تحقیق حاضررا به هفت فصل تقسیم نمودیم.

در این فصل ابتدا چکیده ای از عوامل اصلی اقلیمی منطقه براساس آمارهای موجود ارائه شده و ارتباط بین آنها تحلیل می شود تا نتایج کلی بدست آمده در برآوردها و بررسیهای عمومی شناسایی مورد بهره برداری قرار گیرد.

بیان مسئله

آب و هوا یکی از عوامل مهم در زندگی انسان می باشد و دانشمندان همواره آن را به عنوان یکی از اجزا اصلی چشم انداز جغرافیایی قلمداد می کنند، بارش یکی از اصلی ترین عناصر اقلیمی هر منطقه به شمار می آید در خیلی از کشورهای دنیا برنامه ریزی های کلان براساس تغییرات بارش سالانه، ماهانه و فصلی صورت می گیرد چون تغییرات روند بارش در اقالیم مختلف می تواند مشکلات جزئی تا مصائب بسیار بزرگ را تا خرد و کلان به همرا ه داشته باشد . بطو ریکه پدیدار شدن اثرات این روند در اقالیم خشک سریعتر و و مرموز تر و با درصد بالایی قابل پیش بینی است ولی در اقالیم مرطوب این تغییرات با نوسانات جزئی تر ولی با تداوم بیشتر همراه می باشد که اثرات زیانبار این نوسانات همیشه مورد مطالعه محققین بوده است.

اهمیت مقادیر و تغییرات آن بخصوص در کشور ما ایران که در ناحیه خشک و نیمه خشک جهان قرار دارد بر هیچکس پوشیده نیست بر اساس اطلس اقلیمی ایران در دوره 1990-1961 میلادی بیش از دو سوم وسعت کشور دارای میانگین سالانه بارش کمتر از 300 میلی متر می باشد و لیکن هسته های پر بارش بالاتر از 1000 میلی متر در منطقه زاگرس و دامنه های شمالی البرز وجود دارد . تقریبا تمام نقاط استانهای شمالی گیلان و مازندران از میانگین سالانه بیش از 500 میلی متر برخوردارند

استان گیلان نیز با شرایط جغرافیایی و طبیعی خاص خود در ایران منحصر به فرد است و بارشهای شدیدی در سالهای اخیر در آن صورت گرفته که ناشی از تغییرات اقلیمی در سطح سیاره زمین و غیره می‎باشد دره سفید رود باتوجه به موقعیت و قرار گیری آن در بین کوههای البرز و کوههای زنجان از نظر اقلیمی در شرایط خاص جغرافیایی قرار دارد و این موضوع باعث شده که در این منطقه روند بارش در سال، ماه و فصل دارای تغییرات محسوسی باشد که با بررسی روند بارش و برنامه ریزی مدون می‎توان نسبت به جلو گیری از بروز سیل و سایر مخاطرات ناشی از بارش اقدامات لازم را انجام داد.

1-2- سوالات تحقیق

1. آیا درروند بارش سالانه، ماهانه و فصلی دره سفید تغییراتی مشاهده می گردد؟

1. تغییرات روند بارش در دره سفید رود در چه دوره ای افزایش می یابد؟

1-3- اهداف تحقیق

1. بررسی تغییرات روند بارش سالانه، ماهانه و فصلی

1. شناسایی و معرفی مهمترین و غالبترین روند تغییرات بارشی

1. برنامه ریزی با توجه به روند بارش در کشاورزی و سایر امور

1-4- فرضیه های تحقیق

• به نظر می رسد که در روند بارشی سالانه، ماهانه و فصلی دره سفید رود تغییرات محسوسی مشاهده می گردد.

• بنظر می رسد که افزایش تغییرات بارش ماهانه بیشتر از سالانه و فصلی باشد.

2-4-5 چرخه کشش-کوتاه شدن………………………………………………………………………………… 18

2-5 اصول کلی تمرینات پلایومتریک ………………………………………………………………………….. 19

2-6 رهنمود های اجرایی تمرینات پلایومتریک………………………………………………………………. 19

2-7 ویژگی های مکانیکی حرکات پلایومتریک ……………………………………………………………… 21

2-8 مزایای تمرین پلایومتریک …………………………………………………………………………………. 21

2-9 معایب تمرین پلایومتریک…………………………………………………………………………………… 22

2-10 سازگاری بدن نسبت به تمرینات پلایومتریک…………………………………………………………. 23

2-11 ملاحظات حاکم بر تمرینات پلایومتریک………………………………………………………………. 23

2-12 تاریخچه تمرینات سرعتی ………………………………………………………………………………… 24

2-13 تعریف تمرینات سرعتی ………………………………………………………………………………….. 24

2-14 مبانی نوروفیزیولوژیکی تمرینات سرعتی ……………………………………………………………… 25

2-15ملاحظات حاکم بر تمرینات سرعتی …………………………………………………………………….. 25

2-16 قدرت عضلانی و اهمیت آن …………………………………………………………………………….. 25

2-16-1 چگونگی افزایش قدرت وحفظ آن………………………………………………………………….. 26

2-16-2 انواع قدرت……………………………………………………………………………………………….. 27

2-17 عوامل موثر بر قدرت ………………………………………………………………………………………. 28

2-18 انواع انقباض های عضلانی………………………………………………………………………………… 30

2-19 سرعت و اهمیت آن ……………………………………………………………………………………….. 31

2-20 ویژگی های سرعت ……………………………………………………………………………………….. 32

2-21 عوامل موثر بر سرعت………………………………………………………………………………………. 32

2-22 توان و اهمیت آن……………………………………………………………………………………………. 33

2-23 عوامل موثر بر توان …………………………………………………………………………………………. 33

2-24 چابکی و اهمیت آن ……………………………………………………………………………………….. 35

2- 25 ویژگی های چابکی………………………………………………………………………………………… 35

2-26 تقسیم بندی چابکی ………………………………………………………………………………………… 36

2-27 عوامل موثر بر چابکی ……………………………………………………………………………………… 36

2-28مروری بر پژوهش های پیشین…………………………………………………………………………… 37

1-2-28 پژوهش های داخلی…………………………………………………………………………………….. 37

2-2-28 پژوهش های خارجی…………………………………………………………………………………… 40

2-29 جمع بندی پژوهش ………………………………………………………………………………………… 46

فصل سوم ………………………………………………………………………………………………………….. 47

3-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….. 48

3-2 جامعه آماری ………………………………………………………………………………………………….. 48

3-3 نمونه آماری و روش نمونه گیری………………………………………………………………………….. 48

3-4 روش اندازه گیری و ویژگی های بدنی و آزمون های عملی………………………………………… 49

3-4-1 وسایل و لوازم مورد استفاده در پژوهش……………………………………………………………… 49

3-4-2 اندازه گیری قد و وزن……………………………………………………………………………………. 50

3-4-3 اندازه گیری قدرت………………………………………………………………………………………… 50

3-4-4 اندازه گیری سرعت……………………………………………………………………………………….. 51

3-4-5 اندازه گیری توان…………………………………………………………………………………………… 51

3-4-6 اندازه گیری چابکی……………………………………………………………………………………….. 52

3-5 پروتکل تمرینات ترکیبی…………………………………………………………………………………….. 53

3-6 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات……………………………………………………………………………. 65

فصل چهارم………………………………………………………………………………………………………… 66

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………….. 67

4-2 بررسی نرمال بودن متغیرها………………………………………………………………………………….. 67

4-3 آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی…………………………………………………………………. 68

4-4 آزمون فرضیه های پژوهش…………………………………………………………………………………. 69

4-4-1 فرضیه اول…………………………………………………………………………………………………… 69

4-4-2 فرضیه دوم………………………………………………………………………………………………….. 71

4-4-3 فرضیه سوم ………………………………………………………………………………………………… 72

4-4-4 فرضیه چهارم……………………………………………………………………………………………….. 74

فصل پنجم………………………………………………………………………………………………………….. 76

5-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………………………. 77

5-2 خلاصه پژوهش……………………………………………………………………………………………….. 77

5-3 بحث وبررسی…………………………………………………………………………………………………. 78

5-3-1 تاثیر یک دوره تمرین ترکیبی بر قدرت………………………………………………………………. 78

5-3-2 تاثیر یک دوره تمرین ترکیبی بر سرعت……………………………………………………………… 80

5-3-3 تاثیر یک دوره تمرین ترکیبی بر توان…………………………………………………………………. 81

5-3-4 تاثیر یک دوره تمرین ترکیبی بر چابکی……………………………………………………………… 85

5-4 جمع بندی………………………………………………………………………………………………………. 86

5-5 پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………. 87

5-5-1 پیشنهادات کاربردی……………………………………………………………………………………….. 87

5-5-2 پیشنهادات کاربردی……………………………………………………………………………………….. 87

منابع……………………………………………………………………………………………………………………. 88

پیوست…………………………………………………………………………………………………………………. 97

2-2-6- اهمیت ارزشیابی عملکرد…………………………………………………………………………… 14

2-2-7- ابعاد ارزیابی عملکرد………………………………………………………………………………… 15

2-2-7-1عملکرد کارکنان……………………………………………………………………………………… 15

2-2-7-2ارزیابی عملکرد بخشی از یک سازمان…………………………………………………………. 15

2-2-7-3- ارزیابی عملکرد مدیر……………………………………………………………………………. 15

2-2-8- تعریف کارایی………………………………………………………………………………………. 16

2-2-9- مفهوم بهره وری……………………………………………………………………………………… 17

2-2-10 روشهای کلی اندازه گیری کارایی………………………………………………………………… 19

2-2-10-1روشهای پارامتری………………………………………………………………………………….. 19

2-2-10-2 روشهای غیرپارامتری…………………………………………………………………………….. 19

2-2-11انواع کارایی…………………………………………………………………………………………….. 22

2-2-11-1 كارایی فنی یا تكنیكی……………………………………………………………………………. 22

2-2-11-2 كارایی تخصیصی…………………………………………………………………………………. 23

2-2-11-3 كارایی اقتصادی…………………………………………………………………………………… 23

2-2-11-4 كارایی مقیاس……………………………………………………………………………………… 23

2-2-12 روش تحلیل پوشش دادهها……………………………………………………………………….. 24

2-2-13 اندازه گیری کارایی با روشتحلیل پوششی داده ها………………………………………….. 26

2-2-13-1 روش تابع مرزی تصادفی………………………………………………………………………. 26

2-2-13-2روش تحلیل پوششی داده ها……………………………………………………………………. 26

2-2-14 تحلیل پوششی داده ها………………………………………………………………………………. 27

2-2-15 انواع مدلهای تحلیل پوششی داده ها…………………………………………………………….. 30

2-2-16 مزایای روش تحلیل پوششی دادهها……………………………………………………………… 37

2-2-17معایبDEA…………………………………………………………………………………………… 37

2-2-18 ویژگیهای تحلیل پوششی داده ها…………………………………………………………………. 38

2-2-19 قابلیتهای کاربردی تحلیل پوششی دادهها………………………………………………………. 38

2-2-20 رتبه بندى در روش تحلیل پوششی دادهها…………………………………………………….. 38

2-3 پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………….. 39

2-3-1 تحقیقات خارجی………………………………………………………………………………………. 39

2-3-2 تحقیقات داخلی……………………………………………………………………………………….. 42

فصل سوم: روش شناسی تحقیق

3-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 46

3-2 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………….. 46

3-3 پارامترها……………………………………………………………………………………………………… 47

3-3-1 ورودی­ها……………………………………………………………………………………………….. 47

3-3-2 خروجی­ها……………………………………………………………………………………………….. 47

3-4 شاخص­ها (پارامترهای) ورودی……………………………………………………………………….. 48

3-4-1 کل دارایی……………………………………………………………………………………………….. 48

3-4-2حقوق صاحبان سهام………………………………………………………………………………….. 49

3-5 شاخص­ها (پارامترهای) خروجی………………………………………………………………………. 50

3-5-1 نسبت جاری……………………………………………………………………………………………. 50

3-5-2 سود خالص……………………………………………………………………………………………… 51

3-5-3 شاخص EPS………………………………………………………………………………………….. 52

3-5-4 رشد فروش……………………………………………………………………………………………… 53

3-6 روش گردآوری داده­ها…………………………………………………………………………………… 54

3-7 روش­های آماری مورد استفاده………………………………………………………………………….. 54

3-8 درباره نرم­افزار DEA-SOLVER…………………………………………………………………. 55

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق

4-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 57

4-2اطلاعات تحلیلی برای DMUها توسط DEA-SOLVER………………………………….. 57

4-2-1 تجزیه تحلیل شرکتهای تعاونی با مدل CCR-Inputو CCR-Output………………. 57

4-2-2تجزیه تحلیل شرکتهای تعاونی با مدل BCC-InputوBCC-Output………………… 96

4-3 رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارادرمدلCCR-InputوCCR-Output………………….. 133

4-3-1 واحدهای کارا در سال 90 در مدلCCR-InputوCCR-Output…………………… 133

4-3-2واحدهای ناکارا در سال 90 درمدلCCR-InputوCCR-Output…………………….. 133

4-3-3واحدهای کارا در سال 91درمدلCCR-InputوCCR-Output………………………… 134

4-3-4واحدهای ناکارا در سال 91 درمدلCCR-Input وCCR-Output…………………… 134

4-4رتبه بندی واحدهای کارا و ناکارا درمدل BCC-Input و BCC-Output……………… 135

4-4-1واحدهای کارا درسال 90 درمدلBCC-InputوBCC-Output……………………….. 135

4-4-2 واحدهای ناکارا درسال 90 درمدلBCC-InputوBCC-Output…………………….. 135

4-4-3واحدهای کارا درسال 91 درمدلBCC-InputوBCC-Output……………………….. 136

4-4-4واحدهای ناکارا درسال 91 درمدلBCC-Input وBCC-Output…………………….. 136

فصل پنجم: خلاصه و نتیجه گیری

5-1 مقدمه…………………………………………………………………………………………………………. 138

5-2 خلاصه و نتیجه گیری…………………………………………………………………………………….. 138

5-3 محدودیت های تحقیق…………………………………………………………………………………… 139

5-4 پیشنهادهای کاربردی تحقیق…………………………………………………………………………….. 139

5-5 پیشنهاد برای تحقیقات آتی……………………………………………………………………………… 140

5-6 فهرست منابع و مآخذ……………………………………………………………………………………. 141

5-6-1 منابع فارسی…………………………………………………………………………………………….. 141

5-6-2 منابع انگلیسی…………………………………………………………………………………………… 145

چکیده

یکی از دغدغه های مدیران سازمان ها، آگاهی آنها از عملکرد سیستم های تحت مدیریت آنهاست. هدف اصلی این تحقیق، یافتن مقادیر کارایی هر یک از شرکت های تعاونی شهرستان رشت و شناسایی دلایل ناکارایی شرکت های تعاونی مورد بررسی با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها می باشد. در نهایت درصدد ارائه راهکارهای منطقی بهبود عملکرد شرکت های تعاونی و ارائه استراتژی مناسب با استفاده از این تکنیک هستیم.

کارایی هر یک از واحدهای شرکت های تعاونی به عنوان متغیر وابسته و شاخص های ورودی و خروجی به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته می شوند.

پژوهش حاضر فرضیه ندارد، بلکه سنجش کارایی، مقایسه و تحلیل صورت می گیرد. این تحقیق در سطح شرکت های تعاونی شهرستان رشت انجام می شود و بالطبع قابلیت اجرا در شرکتهای تعاونی را دارد. نوع و روش تحقیق، تحلیلی ـ توصیفی بوده،روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و میدانی می باشد. ابزار گردآوری اطلاعات، اسنادو مدارک موجود در شرکت های تعاونی شهرستان رشت بوده و در نهایت داده های مرتبط به شاخص ها با استفاده از مدل انتخابی و تحت نرم افزار DEA-SOLVERحل شده و خروجی ها تحلیل شدند.

کلید واژگان: تحلیل پوشش داده ها (DEA)، کارایی، ارزیابی عملکرد، رتبه بندی، ترازنامه.

1-1 مقدمه

امروزه به دلیل پیچیدگی های فزاینده محیطی، محدودیت منابع و امکانات تولید و رشد سریع هزینه ها موضوع افزایش کارایی و بهره وری کلیه مؤسسات، کانون توجه مدیران قرار داده و ضرورت کاربرد اصول علمی و مدیریتی را در این بخش توجیه می کند. یکی از مهم ترین این اصول اندازه گیری کارایی است. ارزیابی عملکرد و متعاقب آن رتبه بندی واحدهای سازمانی به صورت روش های سنتی با استفاده از نسبت های مالی و شاخص های مالی رایج صورت می­پذیرد که این امر مسئله ارزیابی عملکرد را به چالش واداشته است.تحلیل پوششی داده­ها تکنیکی است که از کلیه مشاهدات گردآوری شده برای اندازه­گیری کارایی استفاده می­کند در واقع این روش با استفاده همزمان از چندین ورودی و چندین خروجی برخلاف روش­های سنتی هر کدام از مشاهدات را در مقایسه مرز کارا بهینه می­کند(مهرگان، 1383).

بنابراین در تحقیق حاضر، با هدف بررسی و شناخت مدل تحلیل پوششی داده ها و ارزیابی کارایی و بهره­وری شرکت های تعاونی با استفاده از مدل تحلیل مذکور، پس ازمرورادبیات موضوعی مربوط از میان جامعه آماری کل شرکت های تعاونی، تعداد 21 شرکت ناهمگن در شرکت های تعاونی که دارای صورت حساب (ترازنامه) و صورت سود و زیان از تاریخ 1/1/90به مدت دو سال لغایت 29/12/91 انتخاب شدند. سپس با جمع آوری اطلاعات لازم، ارزیابی کارایی و بهره وری شرکت های تعاونی و رتبه بندی آنها پرداخته شد و در پایان نیز پیشنهاداتی برای مدیران ارائه شد.

رتبه بندی شرکت ها نقاط ضعف و قدرت شرکت ها و همچنین فرصت ها و خطرات سرمایه گذاری در آنها را به خوبی مشخص می کند. روش های نوین در برآورده کردن کارایی ما را متوجه روشی نو با رویکردی جامع به نام تحلیل پوششی داده ها (DEA) معطوف می دارد.

در این فصل پس از ارائه مقدمه، به بیان مسئله تحقیق و همچنین اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته می شود. همچنین اهداف تحقیق ، سؤالات (فرضیات) اصلی و فرعی، مدل مفهومی تحقیق، قلمرو تحقیق شامل قلمرو موضوعی و زمانی و مکانی و در نهایت واژه های کلیدی تحقیق ارائه شده است.

1-2 بیان مسأله

ارزیابی عملکرد سازمان­ها و شرکت­ها از موضوعاتی است که مدیران و محققین توجه زیادی به آن داشته­اند و تاکنون در این زمینه، مقالات زیادی منتشر شده است. وجود و یا عدم وجود نظام ارزیابی عملکرد کارآمد ، با حیات و مرگ سازمان رابطه­ای مستقیم دارد. تعاونی­ها سازمان­هایی هستند که باید مستقلاً و به دور از حمایت و نظارت دولت تشکیل شده و به کار خود ادامه می­دهدو یا اینکه لازم است زیر چتر حمایتی دولت قرار گیرند. اما این حمایتها دائمی نبوده صرفاً تا زمانی که دولت­ها بر تصمیم خود اصرار داشته باشند تا به اهداف سیاسی و اقتصادی نایل شوند پابرجا بوده است. بر پایه فلسفه تعاون ایجاد و گسترش تعاونی­ها صرفاً بایستی توسط مردم صورت گیرد یعنی اعضاء به حیات خود تداوم بخشند.هر شرکت تعاونی متعهد به ارائه خدمات به اعضاء مربوط می­باشند در این راستا شناسایی شاخص­های مؤثر بر عملکردها و اندازه­گیری کارایی هر یک از شرکت­ها و شناخت نقاط قوت و ضعف آنها در اهمیت بالایی برخوردار است.

تحلیل پوششی داده ها (DEA) روشی برای مقایسه و ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده ایست که هر یک دارای چندین ورودی و خروجی مشابه هستند، مانند مدارس، دانشگاه ها، بانک ها و غیره (Kleine,2001).در این تحقیق با استفاده از ابزار تحلیل پوششی داده­ها به ارزیابی عملکرد و تعیین کارایی و رتبه­بندی چندین شرکت موجود در تعاونی خواهیم پرداخت.

چالش اصلی این تحقیق تعیین نقاط قوت و ضعف شرکت­های مورد نظر با استفاده از پارامترهای موجود در ترازنامه و تعیین منابعی که موجودی ناکارامدی شرکت­های ناکارا می­گردد و همچنین اتخاذ تصمیمات و ارائه راهکارها برای قرار گرفتن شرکت­های ناکارا در مرز کارایی و یا افزایش رتبه آنها در رتبه­بندی تحقیق حاضر می­باشد.

در این راستا مسئله اصلی تحقیق عبارتست از:وضعیت عملکردی شرکت­های تعاونی شهرستان رشت از حیث کارامدی چگونه است؟

اساس کار ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با استفاده از تکنیک تحلیل پوششی داده ها (DEA) است، تحلیل پوششی داده ها یک تکنیک غیرپارامتری برای اندازه گیری کارایی نسبی یک مجموعه از واحدهای تصمیم گیری متجانس است. عبارت نسبی به این دلیل است که کارایی، نتیجه مقایسه واحدهای تصمیم گیرنده با یکدیگر است. از انواع مدل هایی که برای تحلیل مفهوم کارایی و به منظور ارزیابی کارایی نسبی واحدهای تصمیم گیرنده در تحلیل پوششی داده ها مورد استفاده قرار می گیرند. می توان به مدل های CCR (چارنز، کوپر و رودز (1978))، BCC (بنکر، چارنز و کوپر (1984))، مدل جمعی، مدل اندرسن پیترسن (1993) و مدل SBM (تون (1999)) اشاره نمود که در تحقیق حاضر پس از جمع آوری شاخص ها و تعریف واحدهای تصمیم گیری، مدل مناسب انتخاب شده است.

1-3 ضرورت و اهمیت تحقیق

ارزیابی عملکرد به عنوان یکی از ضروری ترین زیر مجموعه های وظیفه کنترل ـ یکی از چهار عنصر دانش سازمان و مدیریت ـ در سازمانها است که به اندازه گیری و سنجش وضع موجود می پردازد تا بتوان از آن به عنوان مبنایی جهت تصمیم گیری در مورد ادامه، تعدیل و یا جلوگیری از کاری که در حال انجام است استفاده نمود. سیستم ارزیابی کارایی سازمان ها، یک مکانیزم مهم کنترل در راستای خط مشی ها و سیاست های کلی سازمان بوده و اطلاعات مهم و حیاتی را در خصوص میزان تناسب و سازگاری کارایی واحدها با برنامه ها، در اختیار مدیران قرار می دهند، البته وقوع این امر در گرو آن است که:

نظام ارزیابی کارایی از جامعیت کافی برخوردار باشد تا نتایج آن قابل استفاده بوده و تمام جوانب فعالیت ها را مدنظر قرار دهد (اداره تحقیقات و برنامه ریزی، 1384).

1-4 اهداف تحقیق

هدف اساسی این تحقیق ارزیابی عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت با استفاده از مدل DEA است. در این راستا اهداف فرعی تحقیق نیز که مدنظر است عبارتند از:

• شناخت شاخص های مؤثر بر عملکرد شرکت های تعاونی شهرستان رشت و تعیین میزان کارایی و ناکارایی آنها و نیز نقاط قوت و ضعف آنها وهمچنین رتبه بندی شرکت های تعاونی شهرستان رشت

• شناسائی شرکت های تعاونی الگو به عنوان تعاونی های کارا ـ شناخت میزان اثرگذاری شاخص های مؤثر بر کارائی و برنامه ریزی به منظور استفاده بهینه از تمام پتانسیل های موجود در زمینه ارائه خدمت. ارائه تصمیمات یا راهکارهایی برای شرکت های ناکارا.