1-8-2 رهبری تعامل­گرا ………………………………………………………………………………… 6

1-8-3 رفتار شهروندی سازمانی ……………………………………………………………………….. 7

1-8-4 اطاعت سازمانی …………………………………………………………………………………. 7

1-8-5 جوانمردی ………………………………………………………………………………………… 7

1-8-6 وفاداری سازمانی ………………………………………………………………………………… 7

1-8-7 ابتکارات فردی …………………………………………………………………………………… 7

1-8-8 نوع­دوستی ………………………………………………………………………………………… 7

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1مقدمه …………………………………………………………………………………………………. 8

2-2 رهبری (ی بر مفاهیم رهبری) ………………………………………………………………. 8

2-2-1 نظریه ­های رهبری ……………………………………………………………………………….. 9

2-2-1-1 نظریه­های صفات مشخصه رهبری …………………………………………………………. 9

2-2-1-2 نظریه­ های سبک­های رفتاری ………………………………………………………………… 9

2-2-1-3 نظریه­ های اقتضایی …………………………………………………………………………. 10

2-2-1-4 نظریه رهبری تحول­آفرین ………………………………………………………………….. 10

2-2-2 رهبری مبادله­ای ……………………………………………………………………………….. 13

2-2-3 پاداش­های مشروط ……………………………………………………………………………… 13

2-2-4 مدیریت بر مبنای استثناء ………………………………………………………………………. 13

2-2-5 مدیریت بر مبنای استثناء( فعال ) ……………………………………………………………….13

2-2-6 مدیریت بر مبنای استثناء( منفعل ) ……………………………………………………………. 14

2-2-7 رهبری عدم مداخله­گر …………………………………………………………………………. 14

2-3 رفتار شهروندی …………………………………………………………………………………… 14

2-3-1 رفتارهای در نقش و فرانقش ………………………………………………………………….. 16

2-3-2 تمام رفتارهای مثبت در داخل سازمان ……………………………………………………….. 17

2-3-3 ویژگیهای کلیدی رفتار شهروندی سازمانی ………………………………………………….. 17

2-3-4 ابعاد رفتارهای شهروندی از دید محققین مختلف……………………………………………….17

2-3-4-1 رفتارهای کمک­کننده ……………………………………………………………………….. 17

2-3-4-2 رادمردی …………………………………………………………………………………….. 18

2-3-4-3 وفاداری سازمانی …………………………………………………………………………… 18

2-3-4-4 اطاعت سازمانی …………………………………………………………………………….. 18

2-3-4-5 ابتکارات فردی ……………………………………………………………………………… 18

2-3-4-6 رفتار یا فضیلت مدنی ………………………………………………………………………. 19

2-3-4-7 توسعه خود ………………………………………………………………………………….. 19

2-3-5 شاخص­های رفتار شهروندی از دید صاحبنظران مختلف …………………………………… 19

2-3-6 عوامل تأثیرگذار بر رفتار شهروندی سازمانی ………………………………………………. 22

2-3-7 پیامدها و نتایج رفتار شهروندی سازمانی …………………………………………………….. 24

2-4 پیشینه تحقیقات انجام شده مرتبط با موضوع ……………………………………………………… 25

2-4-1 پیشینه تحقیقات انجام شده در ایران ……………………………………………………………. 25

2-4-2 پیشینه تحقیقات انجام شده در خارج …………………………………………………………… 28

2-5جمع­ بندی و چارچوب نظری پژوهش …………………………………………………………….. 30

فصل سوم: روش­شناسی تحقیق

3-1 مقدمه……………………………………………………………………………………………….. 32

3-2 روش تحقیق ……………………………………………………………………………………….. 32

3-3 جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه­گیری ………………………………………………….. 33

3-4 قلمرو زمانی پژوهش ……………………………………………………………………………… 33

3-5 قلمرو مکانی پژوهش …………………………………………………………………………….. 33

3-6 ابزار گردآوری داده­ها …………………………………………………………………………… 33

3-7 روایی و پایایی پرسش­نامه ………………………………………………………………………. 34

3-8 روش تجزیه و تحلیل داده ­ها ……………………………………………………………………… 34

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ­ها

4-1 مقدمه ……………………………………………………………………………………………… 35

4-2 آمار توصیفی جمعیت­شناختی پاسخ­گویان ……………………………………………………….. 36

4-3 تجزیه و تحلیل داده ­های مربوط به فرضیه­های تحقیق …………………………………………… 41

4-3-1 تجزیه و تحلیل داده ­های مربوط به فرضیه اول ………………………………………………. 41

4-3-2 تجزیه و تحلیل داده ­های مربوط به فرضیه دوم ………………………………………………. 41

4-3-3 تجزیه و تحلیل داده­ های مربوط به فرضیه سوم …………………………………………….. 42

4-3-4 تجزیه و تحلیل داده­ های مربوط به فرضیه چهارم ……………………………………………. 42

4-3-5 تجزیه و تحلیل داده ­های مربوط به فرضیه پنجم ……………………………………………… 43

4-4 بررسی رابطه­ بین متغیرها به کمک رگرسیون …………………………………………………. 43

فصل پنجم: یافته ها ،بحث و نتیجه­ گیری، و پیشنهادات تحقیق

5-1 مقدمه ………………………………………………………………………………………………. 45

5-2 یافته­ های جمعیت­ شناختی ………………………………………………………………………….. 45

5-3 یافته­ های مربوط به فرضیه­های تحقیق……………………………………………………………. 46

5-4 بحث و نتیجه­ گیری از فرضیه ­ها ………………………………………………………………….. 46

5-4-1 نتیجه ­گیری از فرضیه اول …………………………………………………………………….. 46

5-4-2 نتیجه­ گیری از فرضیه دوم …………………………………………………………………….. 46

5-4-3 نتیجه ­گیری از فرضیه سوم ……………………………………………………………………. 46

5-4-4 نتیجه ­گیری از فرضیه چهارم ………………………………………………………………….. 46

5-4-5 نتیجه ­گیری از فرضیه پنجم ……………………………………………………………………. 46

5-5 محدودیت­های تحقیق ………………………………………………………………………………. 47

5-5-1 محدودیت­های سوابق مطالعاتی ……………………………………………………………….. 47

5-5-2 محدودیت­های زمانی و مکانی ………………………………………………………………… 47

5-6 پیشنهادات ………………………………………………………………………………………….. 47

5-6-1 پیشنهادات پژوهشی ……………………………………………………………………………. 47

5-6-2 پیشنهادات اجرایی ……………………………………………………………………………… 47

منابع ……………………………………………………………………………………………………… 49

پیوست ها…………………………………………………………………………………………………. 51

چکیده انگلیسی ………………………………………………………………………………………….. 67

چکیده:

هدف از تحقیق حاضر بررسی رابطه رهبری تحول­آفرین با رفتار شهروندی سازمانی کارکنان اداره بیمه ایران و شرکت­ها و نمایندگی­های زیرمجموعه آن در استان اردبیل است. این تحقیق به دنبال این است که آیا بینسبک رهبریتحول­آفرین با بعد ابتکارات فردی رفتار شهروندی رابطه وجود دارد؟ یا اینکه آیا بین سبک رهبری تحول­آفرین با بعد وظیفه شناسی رفتار شهروندی رابطه وجود دارد؟و یا اینکه آیا بین سبک رهبری تحول­آفرین با بعد جوانمردی رفتار شهروندی رابطه وجود دارد؟ پژوهش حاضر بر اساس اهداف پژوهش کاربردی می­باشد ضمن اینکه این پژوهش از نقطه نظر گردآوری اطلاعات پژوهش توصیفی همبستگی می­باشد.جامعه آماری این پژوهش 244 نفر از کارکنان ادارات و شرکت­ها و نمایندگی­های بیمه ایران در استان اردبیل می­باشد که از بین این تعداد 145 نفر با استفاده از نمونه­گیری تصادفی انتخاب شدند و پرسش­نامه بین آنها توزیع گردید.و این پژوهش بر اساس داده­های روش نمونه­گیری به صورت نمونه­گیری تصادفی ساده است برای گردآوری داده های مورد نیاز از دوپرسشنامه سبک رهبری تحول­آفرین و پرسش­نامه رفتار شهروند سازمانی استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده­ها در این تحقیق از آمار توصیفی و استنباطی استفاده شده مهم ترین روش­های آماری كه در این تحقیق استفاده شده شامل آزمون­هایی چون ضریب همبستگی پیرسون، آزمون رگرسیون و تحلیل واریانس یك طرفه می باشد. نتیجه به دست آمده نشان دهنده این بود که بین مؤلفه­های رفتار شهروندی سازمانی و رهبری تحول­آفرین ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

در محیط رقابتی كسب و كار امروز، عمده نگرانی و تكاپوی سازمان ها در جهت بقا و توسعه و پیشرفت فراگیر آنها شكل میگیرد. در راستای این هدف خطیر، مدیران در پی شناسایی و بهره­گیری بهینه از منابع و سرمایه هایی هستند كه تحصیل آنها هزینه ها و زحمات فراوانی دارد. پس پیروز این میدان مدیرانی هستند كه سرمایه های مذكور را به اثربخش ترین، كاراترین و بهره­ورترین طُرق ممكن به كار گیرند. عمده منابع هرسازمانی متوجه منابع انسانی، مالی و فنی آن است كه مسلماً سرمایه انسانی تعیین كنندة سمت و سوی دیگر سرمایه هاست، زیرا نیروی انسانی است كه با توانایی های خود و با برنامه ریزی، دیگر منابع را به خدمت گرفته است. ( باتمان و ارگان[1] ،1983 )

برای اولین بار از اصطلاح رفتار شهروندی سازمانی استفاده كردند و آن را به عنوان اقدامات بخشی از كاركنان برایبهبود بهره وریو همبستگی و انسجام در محیط كاری می دانند كه ورای الزامات سازمانی است.از آنجایی که رشته مدیریت هر روز وارد مباحث جدیدتری می شود و حوزه های بیشتری را تسخیر می کند، و بهبود عملکرد در شکل گیری رشته مدیریت اصل خدشه ناپذیر بوده است در مکاتب اولیه مدیریت افراد یک سازمان با رفتارهایی که در شرح شغل و شرایط احراز آن وجود داشت مورد ارزیابی قرار می گرفتند ولی امروزه رفتارهایی فراتر از آن نیز مد نظر قرارگرفته است. امروزه این رفتارها جزء جدایی ناپذیر در مدیریت عملکرد محسوب شده ودر جنبه های مختلف سازمان وارد شده اند وآن را رفتارهای افزون بر نقش یا رفتار شهروندی سازمانی می­خوانند. در این فصل ابتدا به بیان مسئله و ضرورت انجام تحقیق پرداخته­ایم، سپس اهداف و سوالات تحقیق و تعریف نظری و عملیاتی اصطلاحات تحقیق را آورده­ایم.

1-2 بیان مسئله

قرن جدید امواج تازه ای از تغییر را با خود به همراه آورده است. محیط پیرامون سازمانها پویاتر از قبل شده و باعث گردیده تا سازمانها در پی یافتن پاسخهایی برای این پویاییها باشند. برای موفقیت و حتی بقا در چنین محیطی ضروری است سازمانها به سمت انعطاف پذیری، پویایی و تحول حرکت نموده و از سکون بپرهیزند ( جمشیدیان و یزدان­شناس، 1387).

مدیریت و رهبری ساکن و بی تحرک نمی تواند مدت زیادی به طول انجامد، موج یا آن را غرق می کند و یا کشتی این مدیریت و رهبری، در گل فرو رفته باقی می ماند دیدگاه­های بسیاری از نظریه پردازان حاکی از آن است که سازمانهای امروزی نمی توانند روند و سرعت تغییرات را متوقف سازند، بلکه تنها می توانند تردیدها، نوسانات و بی ثباتی­ها را به فرصت­هایی برای آموختن، تطابق و همخوانی مطلوب تبدیل کنند.

جهت مقابله با این محیط نامطمئن و تغییرات مستمر، نیازبه افرادی درنقش رهبر بشدت احساس می شود. بدیهی است که رهبری سنتی در هزاره سوم ادامه حیات نخواهد یافت و جهان نیازمند رهبرانی تحول­آفرین خواهد بود. ( انصاری و تیموری،1385)

رهبری تحول آفرینبه دنبال برقراری یک رابطه بین علائق فردی و جمعی است تا به زیردستان اجازه کار کردن برای اهداف متعالی را بدهد.این نوع رهبری برخلاف تئوری­های سنتی که عمدتاً متمرکز برفرآیندهای عقلایی هستند، بر احساسات و ارزش­ها تاکید می­کند و در جستجوی اتصال میان علایق فردی و جمعی می­باشد تا از این طریق به زیردستان اجازه دهد برای اهداف متعالی تلاش کنند. رهبری تحول­ آفرین زمانی تحقق می­یابد که رهبر علایق کارکنانش را به کار افزایش دهد و آنان را از هدف­ها و ماموریت­ها آگاه سازد و پیروانشان را تشویق کند که فراتر از منابع فردی بیندیشند.

2-2-7 دیدگاههای مدیریت دانش……………………………. 22

2-2-8 مزایای مدیریت دانش……………………………. 23

2-3 مدیریت دانش و مدیریت استراتژیک……………………………. 24

2-4 مدیریت استراتژیک……………………………. 25

2-5 پیشینه تحقیق………………………….. 26

فصل سوم : روش پژوهش ……………..29

3-1 مقدمه……………………….. 30

3-2 فرآیند برنامه ریزی استراتژیک……………… 30

3-2-1 تدوین ارکان جهت ساز…………………………. 31

3-2-1-1 بیانیه های ماموریت…………………………… 32

3-2-1-2 چشم انداز…………………………. 33

3-2-1-3 ارزش ها، بایدها و نبایدها………………………… 33

3-2-2 شناخت و تحلیل محیط داخلی/ خارجی……………… 34

3-2-2-1 فرآیند شناسایی عوامل داخلی و خارجی سازمان…….. 35

3-2-2-2 ارزیابی محیط بیرونی………………………….. 36

3-2-2-3 ارزیابی محیط درونی سازمان…………………………. 38

3-2-3 تدوین و طراحی استراتژی………………………….. 40

3-2-3-1 مدل تحلیل SWOT…………………………..

3-2-4 کارت امتیازات متوازن…………………………. 43

3-2-4-1 مراحل پیاده سازیBSC……………………………

3-2-5ترکیب تحلیل SWOT با کارت امتیازات متوازن BSC………..

3-3 اولویت بندی استراتژی ها………………………… 45

3-3-1 نظریه تصمیم گیری………………………….. 46

3-3-2 تعریف تصمیم گیری………………………….. 47

3-3-2-1 تصمیم گیری با معیارهای چند گانه…………………………. 47

3-3-2-2 مدلهای تصمیم گیری چند هدفه…………………………. 47

3-3-2-3 مدلهای تصمیم گیری چند شاخصه…………………………. 47

3-4 مقدمه ای بر فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و شبکه ای…………. 48

3-5 فرآیند تحلیل شبکه ای…………………………. 51

3-5-1 رویکرد گام به گام روش فرآیند تحلیل شبکه ای………………………….. 51

3-5-1-1 محاسبه وزن در فرآیند تحلیل سلسله مراتبی و شبکه………… 55

3-5-1-1-1 روش بردار ویژه …………………………56

3-5-1-1-1-1 محاسبه وزن ها در روش بردار ویژه……………….56

3-5-1-2 محاسبه نرخ ناسازگاری………………………….. 57

3-5-1-3 شاخص ناسازگاری تصادفی………………………….. 58

3-6 تلفیق فرآیند تحلیل شبکه ای و تحلیل SWOT………………………….

3-7 الگوریتم پیشنهادی ANP برای اولویت بندی استراتژی هایماتریس SWOT……….

3-8 روش گرد آوری اطلاعات…………………………… 61

3-8-1 روایی ابزار جمع آوری داده ها…………………………61

3-8-2 پایایی ابزار جمع آوری داده ها………………………… 63

3-8-2-1 ضریب آلفای کرونباخ………………………….. 64

3-9 فرآیند کلی تحقیق………………………….. 65

فصل چهارم: محاسبات و یافته های تحقیق………… 68

4-1 مقدمه …………………….. 69

4-2 معرفی سازمان…………………………. 69

4-2-1 چشم انداز سازمان…………………………. 70

4-2-2 ارزش ها ی سازمان…………………………. 70

4-3 تحلیل محیط داخلی شرکت سبلان تهویه……… 70

4-3-1 فرآیند شناسایی نقاط قوت و ضعف……………………………. 70

4-3-2 ارزیابی وضعیت محیط داخلی سازمان…………………………. 72

4-4 تحلیل محیط خارجی سازمان…………………………. 74

4-4-1 فرصت ها و تهدیدات مربوط به مدیریت دانش……………….. 75

4-4-2 ارزیابی موقعیت سازمان نسبت به مولفه های خارجی………… 76

4-5 تدوین استراتژی………………………….. 77

4-6 اولویت بندی استراتژی ها………………………… 80

4-6-1 ساختار سلسله مراتبی سازمان…………………………. 80

4-6-2 ماتریس مقایسات زوجی عوامل اصلی………………………….. 81

4-6-3 وابستگیهای درونی میان گروههای SWOT………………………….

4-6-4 اولویت های گروههای SWOT…………………………..

4-6-5 اولویت های نسبی فاکتورهای SWOT…………………………..

4-6-6 اولویت نهایی (کلی) فاکتورهای SWOT…………………………..

4-6-7 درجه ی اهمیت فاکتورهای SWOT…………………………..

4-6-8 تعیین اولویت نهایی گزینه های استراتژی………………………….. 99

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها………………………… 101

5-1 نتیجه گیری………………………… 102

5-2 پیشنهاداتی برای تحقیقات آینده………………………… 105

مراجع………………………………..106

مراجع فارسی………………………………………. 107

مراجع لاتین……………………………………. 110

ضمائم و پیوست ها………………………… 116

چکیده:

امروزه دانش یکی از مهمترین منابع سازمانی می باشد که مدیریت و بهره برداری صحیح از آن می تواند مزیت رقابتی پایدار برای سازمان ایجاد کند.به منظور اطمینان از پیاده سازی موفق مدیریت دانش در سازمان، مسئله مهم در وهله ی نخست، انتخاب و ارزیابی راهبرد مدیریت دانش مطلوب است که باید بر مبنای چهارچوب متناسب بنا نهاده شود و غالبا می بایست تعداد زیادی از عوامل و معیارهای سازمانی را مد نظر قرار دهد. شناخت این عوامل می تواند به سازمان ها در طراحی، برنامه ریزی و پیاده سازی مدیریت دانش یاری دهد.انتخاب استراتژی برای مدیریت دانش، مستلزم شناسایی و تحلیل عوامل زیادی از سازمان است.در این پژوهش با کمک روش تحلیلی SWOT و BSC استراتژی های مدیریت دانش سازمان توسط مدیران و خبرگان شرکت سبلان تهویه تدوبن گردید.در نهایت برای حداکثر کردن تاثیر استراتژی ها، با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای که از روش های تصمیم گیریچند معیاره(MCDM ) است برای اولویت بندی استراتژی ها استفاده گردید.در الگورتیم پیشنهادی مهمترین عوامل اثر گذار داخلی و خارجی سازمان از طریق پر کردن پرسشنامه توسط کارمندان سازمان شناخته می شود تا استراتژی های مدیریت دانش دقیق تر تدوین شوند. بر خلاف بسیاری از روشهای تصمیم گیری چند معیاره که بر فرض استقلال معیارها و گزینه ها متکی هستند، فرآیند تحلیل شبکه ای می تواند از طریق تعاملی نظام یافته، با همه گونه وابستگی بین معیارها و گزینه ها، پاسخ هایی به مراتب بهتر و دقیق تر از سایر روشهای تصمیم گیری چند معیاره عرضه کند و با توجه به برخورداری از این نوع مزیت، در این مقاله با تلفیق دو روش SWOT و ANP چهارچوب موثری به منظور کمک به شرکت سبلان تهویه که به دنبال ارزیابی و انتخاب دانش است توسعه داده شده است.

فصل اول: کلیات پژوهش

1-1- مقدمه

مدیریت دانش[1]، مدیریت دانایی یا مدیریت اندوخته های علمی،‏ به معنای در دسترس قرار دادن نظام مند اطلاعات و اندوخته های علمی است، به گونه ای که به هنگام نیاز در اختیار افرادی که نیازمند آنها هستند، قرار گیرند تا آنها بتوانند کار روزمره خود را با بازدهی بیشتر و موثرتر انجام دهند. [29] مدیریت دانش شامل یک سری استراتژی و راهکار برای شناسایی، ایجاد، نمایندگی، پخش وتطبیق بینش ها و تجارب در سازمان می باشد.در بدو امر به مدیریت دانش فقط از بعد فن آوری نگاه می شد و آن را یک فناوری می پنداشتند. اما به تدریج سازمانها دریافتند که برای استفاده واقعی از مهارت کارکنان، چیزی ماورای مدیریت اطلاعات موردنیاز است. انسانها در مقابل بعد فناوری والکترونیکی، در مرکز توسعه، اجرا و موفقیت مدیریت دانش قرار می گیرند و همین عامل انسانی وجه تمایز مدیریت دانش از مفاهیم مشابهی چون مدیریت اطلاعات است.

اهمیت مقوله دانش در دهه های اخیر رشد روزافزونی داشته است که این امر ناشی از تمرکز بر دانش به عنوان یکی از منابع استراتژیک سازمان میباشد. امروزه سازمان ها یکی از راه های تمایز خود از سازمان های دیگر را در افزایش میزان دانش بنیانی سازمانی خود جستجو می کنند تا بتوانند از طریق آن به سطوح بالاتری از کارایی و نوآوری دست یابند. توانایی سازمان ها در یکپارچه سازی و هماهنگ نمودن دانش به عنوان یکی از راه های دستیابی و حفظ مزیت های رقابتی تلقی می گردد.

به جهت افزایش اهمیت دانش در سازمان ها، مقوله مدیریت دانش به عنوان یک مبحث مهم وارد سازمان های امروزی گردیده است. اهمیت مدیریت در سازمان ها لزوم به کارگیری استراتژی هایی را در این زمینه ضروری نموده است. مکاتب مختلفی از استراتژی های مدیریت دانش در سازمان ها وجود دارد که هر کدام از جنبه های مختلف به بیان استراتژی های مدیریت دانش پرداخته اند.

در این پایان نامه سعی شده است با کمک برنامه ریزی استراتژیک و تجزیه و تحلیل محیط داخلی و خارجی شرکت سبلان تهویه استراتژی های مدیریت دانش سازمان تدوین و سپس اولویت بندی شود.تحلیل و تدوین و اولویت بندی استراتژی ها با کمک و نظرات مدیران ارشد سازمان و خبرگان در حوزه های مورد مطالعه، برنامه ریزی استراتژیک و صنعت تاسیسات تهویه انجام گرفته است.

در این رساله برای تحلیل محیط داخلی و خارجی شرکت سبلان تهویه از ماتریس های IFE[2] و EFE[3] برای ارزیابی استفاده گردیده و باکمک روش تحلیلیSWOT[4] وBSC[5] استراتژی های مدیریت دانش سازمان توسط مدیران و خبرگان تدوین گردید.در نهایت برای حداکثر کردن تاثیر استراتژی ها، با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه ای که از روش های تصمیم گیری چند معیاره است برای اولویت بندی استراتژی ها استفاده گردید.

1-2 تعریف موضوع و مسئله اصلی تحقیق

سازمان ها برای انجام مأموریت ها و دستیابی به اهداف خود دارای منابع و دارایی های متعددی می باشند. برخی از این منابع و دارایی ها بسیار ارزشمند و راهبردی هستند که برای کسب مزیت رقابتی سازمان نقش محوری دارند[1].دانش برای تمام سازمان ها از جمله ی این منابع و دارایی ها است، به طوری که صاحبنظران علم مدیریت، دانش را جایگزین نهایی تولید، ثروت و سرمایه پولی می دانند. (تافلر1990) [6][2]

همچنین پیتر دراکر[7] [2]معتقد است که در اقتصاد امروز دنیا، دانش منبعی همانند و در عرض سایر منابع تولید مانند کار و سرمایه و زمین نیست، بلکه تنها منبع معنی دار عصر حاضر به شمار می رود .در واقع دانش تنها منبعی در سازمان است که در اثر استفاده، نه تنها از ارزش آن کاسته نشده، بلکه بر ارزش آن نیز افزوده می شود. [2](گلاسر 1998) [8]

این دانش در رویه ها، دستورالعمل ها، دیدگاه ها، اقدامات و تصمیمات سازمانی مستقر و مستتر است و زمانی اهمیت بیشتر می یابد که به محصولات و خدمات ارزشمندی تبدیل شود.

مدیریت استراتژیک دانش به پروسه ها و زیرساخت هایی می پردازد که بنگاه برای کسب، ایجاد و درمیان گذاشتن دانش در جهت تنظیم استراتژی و اتخاذ تصمیمات تجاری از آنها استفاده می کند. استراتژی دانش یک بنگاه به بررسی رویکرد کلی یک سازمان که مایل به همسو کردن منابع دانش و توانایی های خود با نیازمندی ها در استراتژی خود است، می پردازد. بنابراین فاصله دانشی موجود بین آنچه یک بنگاه باید برای اجرای استراتژی خود بداند و آنچه که می داند، کاهش می یابد.

درک بهتر مفهوم و کاربردهای استراتژی های دانش می تواند از طریق بررسی مهم ترین دستاوردهای آن حاصل شود. یک عامل الزامی این است که بنگاه های دارای توازن باید بتوانند مفهوم اکتشاف و بهره برداری از دانش را درک كنند.سیستم های مدیریت دانش، درچنین فضایی و با هدف تأثیر گذاری بر شناسایی، خلق، ذخیره سازی، بازیابی، تسهیم و به كارگیری دانش مورد نیاز در سازمان به وجود آمدند. مدیریت دانش به سازمان ها كمك می كند تا مأموریت خود را به خوبی انجام داده و به چشم انداز و اهداف خود دست پیدا كنند. در این راستا مفهوم استراتژی با هدف تبیین این موضوع كه خلاهای دانشی سازمان كدامند و كدام دانش و چرا برای سازمان راهبردی و مورد نیاز می باشد، در ادبیات مدیریت دانش ظهور یافته است.

پیش از استقرار سیستم های مدیریت دانش، ابتدا باید استراتژی دانش سازمان تدوین گردد تا بر اساس آن، سازمان در فراگرد مدیریت دانش بداند كه با چه استراتژی مشخصی باید این كار را انجام بدهد.

استراتژی دانش سازمان بیان می كند كه این صنعت برای انجام مأموریت ها و اجرای استراتژی های خود چه دانشی را، با چه عمقی، از چه منبعی و از چه طریقی بایستی كسب نماید. از همین رو در این پژوهش تلاش شده است تا ضمنی بر ادبیات نظری موضوع استراتژی دانش، ضرورت های تدوین استراتژی دانش، كاركردها و پویایی های آن بررسی و تبیین شوند.

در مطالعات مدیریت دانش، مفهوم استراتژی دانش مفهومی جدید و ابداعی می باشد که اغلب در پروژه های داخل کشور چندان مورد توجه قرار نگرفته است. از همین رو تحقیق حاضر با هدف بررسی مطالعات انجام شده در زمینه تدوین استراتژی دانش و ارائه مدل مناسب جهت تدوین استراتژی دانش در شرکت سبلان تهویه انجام میشود. از همین رو تحقیق حاضر با هدف بررسی مطالعات انجام شده در زمینه تدوین استراتژی دانش و ارائه مدل مناسب جهت تدوین استراتژی دانش در شرکت سبلان تهویه انجام میشود. شرکت سبلان تهویه(سهامی خاص) در سال 1371 با هدف ارتقای سطح دانش و فن کشور و انجام پروژه های تاسیسات حرارتی و برودتی و ساختمانی تاسیس شد و پس از انجام چندین پروژه ساختمانی، نیروگاهی، خودرو سازی و … از سال 1375 رسما در جهت تولید سیستمهای تهویه مطبوع و سردخانه (چیلر پکیج یونیت آبی و هوایی، هواساز، ایرواشر، برج خنک کننده، کندانسور آبی و هوایی، یونیت هیتر، فن کوئل سقفی و زمینی، داکتد فن کوئل و کوئل آب گرم و بخار و سردخانه) گام برداشت.

هدف مدیران و مهندسان شرکت سبلان تهویه بهبود مستمر کیفیت محصولات و رسیدن به قله های رفیع موفقیت همراه با شعار مشتری مداری و ارتقاء سطح دانش و توجه به صادرات است.

امروزه، ارزش واقعی سازمان، بیش از ارزش فیزیکی و دارایی ها یا ارزش خالص آن است.دانش سازمان برای دارایی های سازمان، ارزش افزوده ایجاد میکند.دانش نه تنها در چگونگی ایجاد کالا و خدمات، بلکه در اینکه چه چیزی میتواند تولید شود یا حتی اینکه توان بالقوه لازم برای تولید چه چیزی وجود دارد، نقش قابل توجهی دارد.

با توجه به تغییرات تکنولوژیکی که در حال حاضر شتاب زیادی به خود گرفته است و پیچیده شدن تصمیمات سازمانی، لزوم بکارگیری برنامه ای جامع برای مواجهه با اینگونه مسائل بیشتر از گذشته ملموس می شود. این برنامه چیزی جز برنامه استراتژیک نیست.

در این زمینه اولین مشکلات عبارتست از موانع ایجاد و توسعه روند مدیریت استراتژیک دانش در سازمان ها که این فرآیند را از بنیان و پای بست با مشکل مواجه می سازند. دلایل گوناگونی وجود دارند که برخی از سازمان ها تمایل چندانی به ایجاد و توسعه روندهای مدیریت استراتژیک دانش از خود نشان ندهند که مهمترین آنها عبارتند از:

• عدم آگاهی مدیریت سطح بالا نسبت به وضعیت واقعی سازمان

• خودفریبی مدیران سطح بالا به طور جمعی درباره موقعیت سازمان

• توجه مدیران به حفظ وضع موجود

• درهم آمیختگی دشواری های مشترک مدیریت سطح بالا و دشواری های عملکرد روزانه

• اشتباه تلقی کردن هر گونه تغییر در رابطه با هر چه در گذشته در سازمان انجام گرفته است.

در این پژوهش سعی شده، تا با بررسی تحقیقات اخیر و مرتبط ساختن نظریات پیرامون مدیریت دانش، مدل استراتژیک مدیریت دانش سازمان را ارائه نموده و اقدام به ارائه مدلی جهت تدوین استراتژی مدیریت دانش نماید. استراتژی دانش سازمان بیان می كند كه این صنعت برای انجام مأموریت ها و اجرای استراتژی های خود چه دانشی را، با چه عمقی، از چه منبعی و از چه طریقی بایستی كسب نماید.

1-3 اهداف اساسی پژوهش

می توان گفت هر تحقیقی شامل دو دسته کلی و هدف های ویژه است، هدف کلی تحقیق همان موضوع تحقیق است که مشخص می کند پژوهش چه چیزی را دنبال می کند .

هدف های ویژه نیز از هدف های کلی نشأت می گیرد و به صورت صریح مراحل انجام تحقیق را نشان می دهد و چارچوب مناسبی برای تجزیه تحلیل های آماری ارایه می دهد . بر این اساس می توان هدف های تحقیق را به صورت زیر برشمرد:

هدف کلی :

طراحی و تدوین استراتژی مدیریت دانش در شرکت سبلان تهویه و اولویت بندی استراتژی ها

هدف های ویژه:

• شناسایی مدل های تدوین استراتژی دانش در سازمان .

• شناسایی اقدامات انجام شده در زمینه طراحی استراتژی دانش در شرکت سبلان تهویه

• معرفی مدیریت دانش و شناخت چارچوب تئوریک تحقیق

1-4 اهمیت موضوع

امروزه برخورداری از اطلاعات و دانش روزآمد به موقعیتی استوار برای ادامه حیات فردی و اجتماعی تبدیل شده و حتی توان رقابت در بازار منوط به کسب توسعه دانش فردی و سازمانی است تا حدی که دانش جزئی اساسی از سرمایه، تلقی شده است، به منظور استفاده بهینه از سرمایه دانش در سازمانها، رشته جدیدی از مدیریت بنام، مدیریت دانش پدید آمده است تا ضمن بهبود بخشیدن به فرایندهای دانش و با پیوند بین استراتژی سازمان و استراتژی مدیریت دانش در تامین دانش مناسب در زمان مناسب برای فرد مناسب به حفظ مزیت رقابتی سازمان کمک کند[2].

در ادبیات مدیریت به وفور شاهد تأکید بر نقش دانش، به عنوان یک منبع حیاتی برای حفظ رقابت پذیری و سودآوری هستیم. )رومر 1990)[9]

امروزه تدوین فرایندهای مرتبط به استراتژی های دانشی در سازمان ها از دیدگاه مدیریت استراتژیک برای بنگاه های کسب و کار دولتی و غیر دولتی از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است.این اقدام حساس که در حوزه مدیریت دانش قراردارد و از ویژگی های کارشناسانه و تخصصی بهره می گیرد، قادر است که استراتژی های مناسب دانش را به نحو مطلوب تدوین و ارائه نماید. حصول نتیجه از این اقدام و تدوین استراتژی های دانش در سازمان، اجرای مدیریت دانش را به عنوان یک برنامه استراتژیک تسهیل می سازد. [3]

به عقیده صاحبنظران حوزه مدیریت دانش، بسیاری از ابتکارات ارائه شده برای اجرای مدیریت دانش در سازمانها با شکست مواجه می شوند چرا که آنها با استراتژی های کلان سازمان هماهنگ و تنظیم شده نیستند و به همین دلیل اقبال کمی برای موفقیت دارند. از طرف دیگر تمرکز و توجه زیاد به ابزارهای فن آوری اطلاعات و کمبود اطلاعات مدیران به ادبیات موضوع، روش شناسی و واژه شناسی باعث گردیده تا توفیقاتی کمی حاصل شود. مدیران ارشد دانش که امروزه نقش موثری در ترویج، تبلیغ و تدوین برنامه های مدیریت دانش دارند بایستی تا حد امکان خود را با برنامه های استراتژیک سازمان هماهنگ و نزدیک سازند.[29] به عبارت روشن تر این مدیران بایستی خود در تدوین استراتژی های سازمان نقش موثری ایفا نمایند.

در عصر حاضر، استفاده از ابزاری به نام دانش برای ایجاد خلاقیت و نوآوری در سطح ملی از اهمیت بسزایی برخوردار است وكشورها با ارج نهادن به مدیریت دانش و به طور متقابل مدیریت خلاقیت و نوآوری، آن را نیازی استراتژیك جهت پیشگامی در عرصه ی رقابت پذیری تلقی میكنند .امروزه تدوین فرایندهای مرتبط به استراتژی های دانشی در سازمان ها از دیدگاه مدیریت استراتژیک برای بنگاه های کسب و کار دولتی و غیر دولتی از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است.این اقدام حساس که در حوزه مدیریت دانش قراردارد و از ویژگی های کارشناسانه و تخصصی بهره می گیرد، قادر است که استراتژی های مناسب دانش را به نحو مطلوب تدوین و ارائه نماید. حصول نتیجه از این اقدام و تدوین استراتژی های دانش در سازمان، اجرای مدیریت دانش را به عنوان یک برنامه استراتژیک تسهیل می سازد.به عقیده صاحبنظران حوزه مدیریت دانش، بسیاری از ابتکارات ارائه شده برای اجرای مدیریت دانش در سازمانها با شکست مواجه می شوند چرا که آنها با استراتژی های کلان سازمان هماهنگ و تنظیم شده نیستند و به همین دلیل اقبال کمی برای موفقیت دارند.

برنامه های مدیریت دانش بعضا با تاکید بر یک راه حل متمرکز می شوند و چند بعدی نیستند. از طرف دیگر تمرکز و توجه زیاد به ابزارهای فن آوری اطلاعات و کمبود اطلاعات مدیران به ادبیات موضوع، روش شناسی و واژه شناسی باعث گردیده تا توفیقاتی کمی حاصل شود.مدیران ارشد دانش که امروزه نقش موثری در ترویج، تبلیغ و تدوین برنامه های مدیریت دانش دارند بایستی تا حد امکان خود را با برنامه های استراتژیک سازمان هماهنگ و نزدیک سازند. به عبارت روشن تر این مدیران بایستی خود در تدوین استراتژی های سازمان نقش موثری ایفا نمایند.

[1] Knowledge management

2-2-2 مدل سه بخشی تعهد سازمانی…………………………………………………………………………………… 28

2-2-3 اهمیت تعهد سازمانی……………………………………………………………………………………………… 29

2-2-4 انواع تعهد سازمانی………………………………………………………………………………………………… 29

2-2-5 ضرورت توجه به تعهد سازمانی………………………………………………………………………………… 31

2-2-6دیدگاه هایی در مورد کانون های تعهد سازمانی…………………………………………………………….. 32

2-2-7تعهد سازمانی، مفهوم یک بعد یا چند بعدی؟……………………………………………………………….. 33

2-2-8 الگوهای چند بعدی………………………………………………………………………………………………. 33

2-2-9- تعهد سازمانی به عنوان متغیر وابسته…………………………………………………………………………. 37

2-2-10 دو دیدگاه تازه درباره تعهد سازمانی………………………………………………………………………… 43

2-2-11- تعهد سازمانی واقعاً مهم است؟……………………………………………………………………………. 45

2-2- 12- عوامل مؤثر بر تعهد سازمانی……………………………………………………………………………….. 45

2-2-13- شرایط ایجاد تعهد سازمانی………………………………………………………………………………….. 48

2-2-14- پیش شرطهای تعهد سازمانی………………………………………………………………………………… 49

2-2-15- نتایج وپیامدهای تعهدسازمانی……………………………………………………………………………… 50

2-2-16- فرآیند تعهد سازمانی………………………………………………………………………………………….. 52

2-2-17- پیامدهای رفتاری و نگرشی تعهد………………………………………………………………………….. 53

2-3 قسمت سوم: رابطه بین جامعه پذیری سازمانی با تعهد سازمانی…………………………………………… 53

2-4- قسمت چهارم: پژوهش های مرتبط با موضوع پژوهش……………………………………………………… 54

2-4-1- تحقیقات مشابه در زمینه ی جامعه پذیری سازمانی………………………………………………………. 54

2-4-1-1- پژوهش های انجام شده در خارج از كشور…………………………………………………………….. 54

2-4-1-2- پژوهش های انجام شده در داخل كشور…………………………………………………………………. 59

2-4-2 تحقیقات مشابه در زمینه ی تعهد سازمانی……………………………………………………………………. 61

2-4-2-1- پژوهش های انجام شده در خارج از كشور…………………………………………………………….. 61

2-4-2-2 پژوهش های انجام شده در داخل كشور…………………………………………………………………… 65

2-5- خلاصه فصل دوم…………………………………………………………………………………………………… 75

فصل سوم: روش پژوهش

مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………… 77

3-1 روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………… 77

3-2 جامعه آماری……………………………………………………………………………………………………………. 77

3-3 برآورد حجم نمونه……………………………………………………………………………………………………. 78

3-4 روش نمونه گیری……………………………………………………………………………………………………… 79

3-5 ابزار اندازه گیری………………………………………………………………………………………………………. 79

3-6 تعیین پایایی و روایی ابزار اندازه گیری………………………………………………………………………….. 80

3-6-1 برآورد پایایی پرسشنامه………………………………………………………………………………………….. 80

3-6-2 برآورد روایی پرسشنامه ها……………………………………………………………………………………… 82

3-7 شیوه جمع آوری اطلاعات………………………………………………………………………………………….. 82

3-8 روشهای تجزیه و تحلیل آماری……………………………………………………………………………………. 83

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………. 85

4-1 توصیف ویژگی های دموکرافیک نمونه آماری………………………………………………………………….. 86

4-2- آزمون کالموگروف اسمیرنف…………………………………………………………………………………….. 89

4-3 بررسی فرضیه های پژوهش ………………………………………………………………………………………. 90

فصل پنجم: خلاصه، بحث و نتیجه گیری

مقدمه …………………………………………………………………………………………………………………………. 94

5-1 خلاصه موضوع و روش ها ……………………………………………………………………………………….. 94

5-2 محدودیت های پژوهش…………………………………………………………………………………………….. 99

5-3 پیشنهادات کاربردی …………………………………………………………………………………………………. 99

5-3-2 پیشنهادات برای پژوهش های آتی …………………………………………………………………………… 100

فهرست منابع

منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………………….. 102

منابع خارجی…………………………………………………………………………………………………………………. 108

پیوست ها

پیوست ها…………………………………………………………………………………………………………………….. 113

چکیده:

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین جامعه پذیری سازمانی و تعهد سازمانی در میان کارکنان اداره صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه انجام شده است. با استفاده از روش تحقیق توصیفی از نوع همبستگی، 155 نفر از کارکنان با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده جهت مطالعه انتخاب شدند. برای گردآوری داده های پژوهش از دو پرسشنامه استاندارد جامعه پذیری سازمانی بر اساس مدل تائورمینا و تعهد سازمانی بر اساس مدل آلن و می یر استفاده شده است. برای سنجش میزان پایایی از ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه جامعه پذیری سازمانی 87/0 =α و تعهد سازمانی 82/0= α بدست آمد. داده های تحقیق پس از جمع آوری بر اساس فرضیه های پژوهش و با استفاده از تحلیل ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه تحلیل شدند. نتایج حاکی از آن است که:1- بین جامعه پذیری سازمانی و مولفه ای آن(دریافت آموزش، تفاهم، حمایت کارکنان، چشم انداز از آینده سازمان) با تعهد سازمانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.2- ابعاد دریافت آموزش و تفاهم می توانند به طور مثبت و معنی دار ابعاد جامعه پذیری سازمانی را پیش بینی کنند.

فصل اول: کلیات پژوهش

مقدمه:

در جهان امروز توانمندی، قدرت اقتصادی و رفاه هر کشوری در گرو استفاده بهینه از امکانات، صنایع و نیروی انسانی آن کشور است. در این راستا هرچه نیروی کار شایسته تر و کارآمدتر باشد، پیشرفت و توفیق آن کشور در عرصه های گوناگون اقتصادی و اجتماعی بیشتر خواهد بود.

نتایج حاصل از بسیاری از تحقیقات درباره نقش و اهمیت نیروی انسانی در توسعه سازمانها و بعضاً رشد جوامع بشری بر این نکته تمرکز دارد که هیچ جامعه ای توسعه یافته نیست مگر اینکه به توسعه منابع انسانی خود پرداخته باشد. امروزه محققان مباحث نیروی انسانی پی برده اند که نیروی انسانی واجد شرایط و ماهر عامل باارزش و سرمایه ای بی پایان در جهت رشد و توسعه ی سازمانها و کشورها بوده و بزرگترین سرمایه یک کشور و عامل اصلی پیشرفت آن است. اگر در گذشته کار، سرمایه و زمین عوامل اصلی تولید به حساب می آمدند امروزه تغییرات فناوری، نیروی انسانی و افزایش بهره وری بعنوان عوامل رشد و توسعه تلقی می شوند (میرکمالی، 1383).انسان مهمترین سرمایه سازمان است. چنانچه عامل انسانی را از سازمان حذف كنیم آنچه باقی می ماند یعنی عوامل و امكاناتی چون ساختمانها، ماشین آلات، تجهیزات، ابزار و ادوات، مواد و غیره به خودی خود قابل استفاده نبوده و ارزشی نخواهند داشت. انسان بزرگترین و با ارزش ترین دارائی سازمان است. كه هرگز در ترازنامه و صورتهای سود و زیان شركتها منعكس نمی شود. در حالی كه سودآوری سازمان با انسان است و انسانها پشتوانه موفقیت یك سازمان هستند (ابطحی و منتظری، 1387). این در حالی است که در اقتصاد جدید، راه، ساختار و مدیریت سازمان ها دچار تغییر و اصلاح روابط کارکنان سازمان، چگونگی توسعه حرفه ای آنان، تحریک شغلی به عنوان یک شاخص در سازمان ها مطرح شده است(ونگ و همکاران، 2010). به طوری که نینینگر و همکارانش(2010) بیان می کنند که نگه داشتن کارکنان واجد شرایط در سازمان، یک اولویت و یک چالش برای مدیریت معاصر محسوب می شود، که تعهد سازمانی می تواند راهکاری مناسب برای غلبه بر این چالش باشد. نیروی انسانی وفادار و سازگار با اهداف و ارزشهای سازمانی که حاضر باشد، فراتر از وظایف مقرر در شرح شغلش فعالیت کند، عامل مهمی در اثربخشی سازمان محسوب می شود، وجود چنین نیرویی در سازمان، نه تنها موجب بالا رفتن سطح عملکرد و پایین آمدن نرخ غیبت، تاخیر و ترک خدمت می شود، بلکه وجهه و اعتبار سازمانی را در اجتماع مناسب جلوه می دهد و زمینه را برای رشد و توسعه آن فراهم می آورد. در عوض، نیروی انسانی با احساس وفاداری و تعلق و تعهد کم، نه تنها خود در جهت اهداف سازمان حرکت نمی کند، بلکه با ایجاد فرهنگ بی تفاوتی نسبت به مسائل و مشکلات سازمان، بین دیگر همکاران روح همکاری و تعاون را تضعیف می کند و در نهایت موفقیت سازمان را به تاخیر می اندازد یا مانع آن می شود (قلاوندی و سلطانزاده، 1391). در این فصل ابتدا به توصیف و تشریح مسئله ی پژوهش و سپس به اهمیت و ضرورت پژوهش، اهداف تحقیق، فرضیه های پژوهش، روش پژوهش، تعاریف نظری و عملیاتی واژه ها و نگاهی به فصل های بعدی پرداخته شده است.

1-1 بیان مسئله پژوهش

مدیریت منابع انسانی بعنوان زیر شاخه ای از رشته مدیریت از دهه 1980 به بعد مورد توجه جدی جوامع توسعه یافته قرار گرفت و عنوان سرمایه انسانی را به خود اختصاص داد، به گونه ای که در دنیای پیشرفته صنعتی از میان سه عامل ثروت آور شامل: منابع طبیعی، منابع فیزیکی و منابع انسانی، بیش ترین توجه، بهره دهی و سودآوری را، منابع انسانی نصیب آنها کرده است(فرهی بوزجانی و همکاران،1387). ویژگی سازمانهای امروزی پویایی، پیچیدگی، ابهام و سنت گریزی است و دائما از محیط اطراف خود تاثیر می پذیرند، و تغییر را به عنوان ضرورتی اجتناب ناپذیر پذیرفته اند. پیش بینی تغییرات با وقت نسبتا معقول با اشکال مواجه خواهد بود. با درک این مهم که تغییر جزء لاینفک و ذات سازمان های هزاره سوم شده است، قدرت سازگاری و انطباق با تحولات اخیر در عرصه مختلف اقتصادی، اجتماعی و آموزشی افزایش می یابد. به منظور غلبه بر شرایط نا مطمئن، پیچیده و پویا تنها راهی که پیش روی مدیران قرار دارد، از این روی، داشتن نیروی انسانی توانا و کارآمد که بنیاد ثروت ملی و دارایئهای حیاتی سازمان به حساب می آیند، منافع بسیار زیادی برای سازمان ها به دنبال خواهد داشت در واقع مطالعات رهبری و مدیریت اظهار می نماید که پرداختن به نیروی منابع انسانی جزء اصلی اثربخشی مدیریت است(اعرابی و فیاضی، 1387). یکی از مفاهیمی که در مطالعات مدیریت در سال های اخیر در رابطه با مدیریت منایع انسانی مطرح شده جامعه پذیری سازمانی[1] است، جامعه پذیری سازمانی کلیدی کارآمد و موثر در یکپارچه سازی کارکنان تازه وارد در سازمان و همسویی کارکنان با سابقه با تغییرات که در سازمان رخ می دهد است(آنتوناکولو و گوتل[2]، 2010). و نقش بسیار مهم در ساخت ارزش ها و نگرش های افراد و همچنین سو گیری های اجتماعی شان درباره بسیاری از مسائل اجتماعی دارد(موحد و عباسی ،1385). هماهنگ شدن با شغل و وظیفه جدید می تواند یک گزاره دلهره آور باشد. تازه واردین در سازمان نیاز به یادگیری چگونگی انجام وظایف و همچنین دست یابی به رفتار نرمال و قابل قبول از سوی همکاران دارند. در واقع افراد تازه وارد باید یاد بگیرند که چگونه محیط جدید را درک کنند و با آن سازگار شوند(شائمی برزکی و اصغری، 1389). جامعه پذیری شامل، تغییر، مهارت های نوین، دانش، توانایی ها، نگرش ها، ارزش ها و روابط و درک صحیح و چارچوب های کاری می باشد. از طریق این فرایند فرد، دانش و مهارت های اجتماعی، فرهنگ را آموخته و با شیوه های عمل آشنا می شود و آنچه را که در سازمان مورد انتظار است را فرا می گیرد که در نتیجه، عدم اطمینان و اضطراب فرد در اوایل ورود به سازمان کم می شود از دیدگاه تلفیقی جامعه پذیری فرایند مستمری است که در آن فرد و سازمان با هم تعامل کرده و بر هم تاثیر می گذارند. از یک سو فرایند یادگیری است که از آن طریق افراد ارزش ها، هنجارها، شبکه های غیر رسمی و مهارت های مورد نیاز سازمانی را می آموزد. و از سوی دیگر فرایند مدیریتی است که از طریق آن سازمان کارکنان را ملزم به اطاعت و پیروی از ارزش ها، قوانین و رفتارهای مورد انتظار می کند. جامعه پذیری سازمانی به محتوای اشاره دارد که از طریق آن فرد با نقش خاص خود در سازمان سازگار می شوند(سلطانزاده و قلاوندی، 1392).

تائورمینا[3] (1997) جامعه پذیری سازمانی را در چهار سازه تعمیم یافته و بزرگ دریافت آموزش، تفاهم، حمایت کارکنان و چشم انداز از آینده سازمان جای می دهد که در ادامه به توضیح آنها پرداخته می شود:

دریافت آموزش[4]: آموزش هایی که در نهادها برای ترویج و ارتقاء سازگاری کارکنان در سازمان ها طراحی و به اجرا در می آیند را شامل می شوند.

تفاهم[5]: این بعد فهم نقش های خود و سازمان را شامل می شود که بسیار مهم جلوه می کند به این دلیل که خطاها و اشتباهات کارکنان را در درون سازمان کاهش می دهد که در نهایت رضایت و احساس خودکارآمدی بالاتر کارکنان را به دنبال دارد.

حمایت کارکنان[6]: این بعد به ارزیابی کارکنان از همکاری و پشتیبانی اعضای سازمان می پردازد. این بعد تعامل های مثبت و حمایت گرانه همکارانه در درون سازمان را شامل می شود.

چشم انداز از آینده سازمان[7]: این بعد ادراکات کارکنان از چشم اندازهای شغل خود و پذیرش آن در سازمانی است که کار می کنند را شامل می شود(نادی و همکاران، 1388؛ تائورمینا، 2007).

در مقابل نیز سازمان ها برای اداره خود به کارکنان متعهد نیازمند هستند. عدم احساس تعلق کارکنان به سازمان و عدم دقت کافی برای انجام وظایف، از معضل های بزرگ دستگاه هایی اجرایی. ترک خدمت غیبت تاخیر، عدم درگیری فعال نیروی کارو سطح پایین عملکردنیروی انسانی، از بارزترین نمونه های این معضل محسوب می شود. برای رفع این مشکل، ارتقای تعهد از بهترین راه ها است.(شائمی برزکی و اصغری، 1389).

تعهد سازمانی[8] وفاداری به ارزش ها و اهداف سازمان، احساس تعلق و وابستگی به ماندن در سازمان را است، و در نهایت می توان گفت تعهد سازمانی ساخت چند بعدی است که نشان دهنده ارتباط و نفوذ سازمان بر اعضاء سازمان است که در نتیجه آن، تابعیت، تلاش کاری، عملکرد بهتر شغلی، رفتار شهروندی سازمانی، کاهش تعارض، تمایل ترک شغل، رفتار غیبت و رفتار ترک خدمت به همراه است ( براتی و عریضی سامانی، 1388). در ادبیات مدیریت تعاریف تعهد سازمانی در دو مسیر متمایز مفهومی کشیده شده است. در مسیر اول تعهد به عنوان درک قصد کارمند برای ادامه کار و ماندن در سازمان تعریف شده است که این نوع ، تعهد رفتاری نام دارد که نشان دهند پیوند فرد با سازمان است و در مسیر دوم تعهد سازمانی به عنوان یک نگرش درباره وفاداری کارکنان به سازمان و یک فرایند مستمر است که بواسطه مشارکت افراد در تصمیمات سازمانی، توجه افراد به سازمان و موفقیت و رفاه سازمانی را نشان می دهد تعریف شده است. که این نوع، تعهد نگرشی نام دارد که نشان دهنده همسویی فرد با سازمان است(قلاوندی و سلطانزاده، 1391؛ سیچی و همکاران، 2009 (.

در تحقیقی که توسط می یر و آلن[9](1990) انجام گرفته است مشخص گردید که هر یک از تعاریف تعهد سازمانی حداقل به یکی از ابعاد سه گانه تعهد عاطفی[10]، تعهد هنجاری[11] و تعهد مستمر[12] اشاره می نمایند.

تعهد عاطفی: به میزان دلبستگی عاطفی به سازمان و اهداف آن اشاره می کند، به عبارتی تعهد عاطفی به عنوان احساس هیجانی کارکنان برای وابستگی به سازمان، همانند سازی با آن و درگیری در سازمان مفهوم سازی شده است.

تعهد هنجاری: تعهد هنجاری مجموعه فشار های هنجاری درونی شده برای عمل کردن به روشی است که خود اعتقاد دارد از نظر اخلاقی صحیح است. در این بعد از تعهد، فرد ادامه دادن به کار را وظیفه، تکلیف و مسئولیت خود می داند.

تعهد مستمر: در این دیدگاه تعهد فواید حاصل از مشغول شدن به کار و هزینه های ناشی از ترک شغل در نظر گرفته می شود، به عبارتی در این نوع تعهد فرد به علت بالا بودن هزینه های ترک سازمان به سازمان متعهد می ماند(بهروان و سعیدی، 1388). با توجه به مسائل مطرح شده در این پژوهش سعی بر آن است که تبیین رابطه بین جامعه پذیری سازمانی و تعهد سازمانی پرداخته شود. جامعه آماری انتخاب شده اداره صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه است، و علت این انتخاب آشنایی با محیط و فضای اداره و در نتیجه برخورد با كمترین محدودیتها و موانع جمع آوری اطلاعات موثق و مستند، پژوهش بوده است.

1-2 اهمیت و ضرورت پژوهش

تلاش برای بهبود و استفاده موثر و كارآمد از منابع گوناگون چون نیروی كار، سرمایه، مواد، انرژی و اطلاعات، هدف تمامی مدیران سازمانها و اقتصادی و واحدهای تولید صنعتی و موسسات خدماتی و آموزشی است. تجهیزات و ابزار كار سالم، فضای كار متعادل و از همه مهمتر نیروی انسانی واجد صلاحیت و شایسته از ضروریاتی است كه برای نیل به رشد عملكرد مطلوب باید مورد توجه مدیران قرار گیرد (باقرزاده و اعتباری، 1387). تمامی تلاشهای بشر در سازمانها در نهایت رسیدن به یک عملکرد عالی است و در این راه عوامل متفاوتی دخیل هستند که یکی از مهمترین آنها عامل انسانی است. توجه به کارکنان بعنوان بزرگترین و مهمترین سرمایه و دارایی پدیده ای است که در دو دهه اخیر رشد فراوان داشته است. این جنبش نیز مانند شماری دیگر از جنبش های کارآمد مدیریت سودمندی و کاربری بالایی دارد و هم اکنون در سراسر کشورهای صنعتی و پیشرفته جهان نفوذ کرده و مبانی و اصول کار با کارکنان را دچار تحولی شگرف ساخته است. روندی جدید که باعث اهمیت مدیریت منابع انسانی و پرداختن به آن در سازمان شده، نقش و رسالت این منبع استراتژیک بعنوان یکی از عوامل تامین کیفیت جامع و بهره وری در سازمان های دولتی و بازرگانی و نهایتاً زیربنای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است (علیی و خدیوی، 1386).

بنا به دلایلی جامعه پذیری برای کارکنان و سازمان حائز اهمیت است. نخست غفلت از افراد تازه وارد تاثیرات منفی به دنبال دارد. افراد تازه وارد معمولا دارای انتطارات بر آورده نشده ای می باشند و این امر منجر به نگرش های ضعیف و رفتار های منفی مانند جابجایی زیاد می گردد. استخدام و گزینش هزینه های قابل توجهی برای سازمان به همراه دارد و جامعه پذیری سازمانی در سرمایه گذاری روی این فرایند ها ،تعدیل انتظارات و دستیابی به نتایج مثبت اجتماعی شدن حائز اهمیت است.دوم اینکه افراد جدید با هدف سهیم شدن عملکرد فردی ،گروهی و سازمانی وارد می شوند این فرایند بنیادی بوده و از طریق آن افراد تازه وارد با ضابطه های عملکرد آشنا شده و احساس می کنند که سهم ارزشمندی در سازمان دارند و اطمینان می یابند که همکارانشان نیز چنین تصوری دارند. دلیل سوم این است که افراد تازه وارد باید با شیوه عمل در سازمان هایشان آشنا شوند که مستلزم یادگیری ارزش ها، هنجارها، شبکه های منبع و سیاست های سازمان است. چهارم اینکه جامعه پذیری سازمانی به علت تاثیرات سریع و پایدار خود حائز اهمیت است.افراد تازه وارد در چند ماه نخست سریعا با سازمان تطابق می یابند در حالی که این تطابق اولیه تاثیر پایدار و نتایج قابل اندازه گیری به دنبال دارد.پنجم اینکه افزایش مداخلات و تغییر ات محیط کار از سطوح فردی تا سازمانی لزوم جامعه پذیری بیشتر کارکنان را آشکار می سازد. این دلایل به همراه افزایش میزان جابجایی کارکنان به منظور رسیدن به اهداف حرفه ای فردی به جای پذیرفتن مسیر های حرفه ای سازمانی جامعه پذیری سازمانی را به پدیده ای متدوال برای کارفرما و کارکنان تبدیل کرده است(اعتباریان و خلیلی، 1387). تعهد سازمانی بیان کننده وابستگی روان شناختی به سازمان محل استخدام است.تعهد سازمانی در سه شناخت تجلی می یابد:1- ایمان و اعتقاد قوی به سازمان و پذیرش اهداف و ارزشهای آن .2- تمایل به انجام دادن تلاش نسبتاً زیاد به خاطر سازمان .3- آرزو و خواسته ای قطعی برای عضوی از سازمان ماندن، افراد با تعهد بالا در استخدام سازمان باقی می مانند زیرا دوست دارند که عضو سازمان باشند(براتی و عریضی سامانی، 1388).

پژوهش حاضر می تواند كاربردهای زیر را داشته باشد:

*در تنظیم آئین نامه ی اجرایی و نیز در برنامه های مربوط به کارکنان در خصوص جامعه پذیری سازمانی و تعهد سازمانی می تواند مورد استفاده قرار گیرد.

*مدیران سازمان ها می توانند بر اساس نتایج تحقیق، اقدام به تدوین سیاست هایی بنمایند كه زمینه و فرصت های بروز همکاری، حمایت میان کارکنان و دریافت های آموزش های سازمانی را در کارکنان افزایش دهد. با مطالعه ی دقیق و با اهمیت تر قرار دادن فرایند جامعه پذیری سازمانی کارکنان باعث افزایش تعهد آنها در حوزه کاری و تخصصی خودشان می شود و این نیز در نهایت توان تولیدی جامعه را بالا می برد و رفاه و توسعه همگانی را نیز در پی خواهد داشت.

[1] – Organizational socialization

[2] – Antonacopoulou & Guttel

[3] . Taormina

[4] . Training

1- پذیرفتن سنت های نیک جامعه…………………… 32

2- ارتقاء باورهای دینی…………………… 33

3- حفظ ارزش و کرامت انسانی……………………. 35

4- توجه به اصل عدالت……………………. 37

5- توجه به اصل آزادی……………………. 39

فصل دوم: ابزارها و شیوه های مدیریت فرهنگی پیامبر اکرم……….. 41

2-1. ابزارهای مدیریت فرهنگی……………………. 42

2-1-1. ابزارهای بازدارنده …………………..42

2-1-1-1. تصمیمات راهبردی در مواجهه با فتنه های دشمنان………….. 42

2-1-1-2. تدوین و اجرای قانون درجامعه…………………… 44

2-1-1-3. اجرای حدود و مجازات های شرعی……………………. 45

2-1-1-4. نیروی نظامی……………………. 46

2-1-2. ابزارهای ارتباطی……………………. 49

2-1-2-1. دیدارهای مردمی……………………. 49

2-1-2-2. ابزارهای تبلیغی……………………. 50

2-1-2-2-1. استفاده از ارتباطات رسانه ای (مکاتبات)………………….. 50

2-1-2-2-2. اعزام مبلغین و هیئت های تبلیغی……………………. 51

2-1-2-3. منابع تبلیغ…………………… 52

2-1-2-3-1. قرآن…………………… 53

2-1-2-3-2. سنت نبوی……………………. 53

2-1-2-3-3. حكمت و اندرز نیكو…………………… 54

2-1-2-4. سفر حاکم اسلامی به نقاط مختلف……………………. 55

2-1-2-5. استفاده از شعائر اسلامی برای ارتباط با عامه………….. 55

2-1-2-6. استفاده از مکانهای مذهبی……………………. 57

2-2. شیوه های مدیریت فرهنگی……………………. 58

2-2-1. شیوه رفتار فردی……………………. 59

2-2-1-1. بیان صدق و راستین با مردم…………………… 59

2-2-1-2. منش و شخصیّت……………………. 61

2-2-1-3. صداقت، صبر و مدارا در برابر ناملایمات……………………. 62

2-2-1-4. استفاده از منطق و استدلال در تبیین معارف اسلامی………. 66

2-2-1-5. پاسخ به شبهات و سوالات مردم…………………… 69

2-2-2. شیوه رفتار حکومتی…………………… 71

2-2-2-1. برخورد قاطع با منافقان و دشمنان اسلام…………………… 71

2-2-2-2. مبارزه با عقاید خرافی……………………. 74

2-2-2-3. مبارزه با جنگ های روانی……………………. 75

2-2-2-4. پایبندی به قانون…………………… 76

2-2-2-5. طرح مشترکات میان ادیان آسمانی……………………. 78

فصل سوم: عرصه های مدیریت فرهنگی پیامبراکرم…………………… 80

3-1. عرصه های جغرافیایی……………………. 81

3-1-1. جهان شمولی مدیریت فرهنگی اسلامی……………………. 82

3-1-2. اقدامات عملی پیامبر6 در راستای مدیریت فرهنگی جهان شمول…. 83

3-1-2-1. هجرت عاملی برای اشاعه فرهنگ…………………… 83

3-1-2-2. ارسال نامه به مناطق مختلف……………………. 85

3-1-2-3. ارسال نماینده به سوی امپراطوری ها………………….. 86

3-1-2-4. انتقال فرهنگ با پذیرش نمایندگان سرزمین ها دیگر……….. 87

3-1-2-5. نمایاندن قدرت اسلام با اعزام سریه و برخورد های نظامی…….. 88

3-1-2-6. تبلیغات فرهنگی مناسب در مکان های راهبردی……………………. 90

3-2. عرصه های سیاسی……………………. 91

3-2-1. تشکیل حکومت بر پایه دین و توحید…………………… 92

3-2-2. توجه به عدالت در حکومت……………………. 94

3-2-3. تعاون و همکاری بین حکومت و مردم…………………… 97

3-2-4. رحمت و مودّت حاکم نسبت به مردم…………………… 97

3-2-5. جلب منافع و دفع مفاسد از اهداف حکومت……………………. 98

3-2-6. شورا و مشورت در حکومت اسلامی……………………. 99

3-2-6-1. اهمیت مشورت در حکومت از دیدگاه اسلام…………………… 100

3-2-6-2. مشورت حاکم اسلامی با زیر دستان در مواقع حسّاس………. 101

3-3. عرصه های اجتماعی……………………. 102

3-3-1. ارتقاء سطح بصیرت و علم آموزی……………………. 103

3-3-2. توجه به تربیت فردی……………………. 105

3-3-3. اصلاح خانواده و توجه به آن…………………… 105

3-3-4. توجه به آحاد جامعه به ویژه محرومان…………………… 107

3-3-5. توجه بهتربیت اجتماعیو مبارزه با فرهنگ جاهلی…………. 109

3-3-6. تحکیم روابط اجتماعی……………………. 113

3-3-6-1. حسن معاشرت و توجه به اخلاق نیکو در جامعه………………….115

3-3-6-2. برخورد نیکو با افراد تازه مسلمان…………………… 118

3-3-6-3. احترام به اقلیت های مذهبی در جامعه…………………… 119

3-3-7. ترویج فرهنگ عدالت گرایی و ظلم ستیزی……………………. 120

3-3-8. ترویج اعتدال و میانه روی در جامعه…………………… 125

3-4. عرصه های اقتصادی……………………. 127

3-4-1. برنامه ریزی اقتصادی……………………. 127

3-4-2. درآمد و تولید…………………… 128

3-4-2-1. توجه به کار و کسب روزی حلال…………………… 128

3-4-2-2. ضرورت تلاش انسان برای کسب روزی……………………. 129

3-4-2-3. برخورد با برخی از معاملات زمان جاهلیت……………………. 130

3-4-2-4. حرمت ربا …………………..132

3-4-2-5. تعیین محل مناسب برای کسب و تجارت……………………. 132

3-4-2-6. خودداری از غش در معامله…………………… 133

3-4-2-7. تشکیل بیت المال محلی برای جمع آوری در آمدهای حکومتی……. 133

3-4-3. توزیع و مصرف……………………. 134

3-4-3-1. میانه روی در مصرف……………………. 134

3-4-3-2. عدالت در تقسیم غنائم…………………… 136

3-4-3-3. توجه به انفاق…………………… 137

نتیجه گیری……………………. 140

پیشنهادات……………………. 142

منابع و مأخذ…………………… 143

چکیده:

فرهنگ به عنوان سیستم و نظامی متشکل از اجزاء (مانند: عقاید، آداب و رسوم اجتماعی، مواریث ملی، خصلت های بومی، قومی و مذهبی) است که در طول تاریخ از شیوه زندگی مردم پدید می آید و مدیریت نیز به رهبری و هدایت جامعه، سازمان، گروه و یا مجموعه ای به سمت هدف مطلوب (رشد و کمال) با به کار گیری عوامل و نیروهای مادی و معنوی است. با این بیان مدیریت فرهنگی نیز به عنوان شیوه و روش اداره کردن فرهنگ اجتماعی از جمله مهم ترین مقوله های بشری در طول تاریخ بوده است. آنچه پرداختن به این مقوله را لازم و ضروری می نماید، حضور اسلام در عرصه های مختلف مدیریت جهانی و همچنین لزوم معرفی والاترین نمونه مدیریتی طول تاریخ یعنی پیامبر اسلام6است. البته در مورد پیشینه این موضوع باید گفت که با بررسی های انجام شده به این نتیجه می رسیم که بحث مدیریت فرهنگی یک بحث نو ظهور است که در عصر اخیر به آن پرداخته شده است و آثار قدیمی تر صرفاً به سیر زندگانی پیامبر اسلام6اشاره داشته اند. بر این اساس در راستای دستیابی به مدیریت فرهنگی پیامبر در عرصه های مختلف جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی بررسی شیوه ها و ابزارهایی ضروری به نظر می رسد. این شیوه ها و ابزارهای مدیریتی عبارت اند از: صداقت، صبر و مدارا در برابر ناملایمات، تلاش برای وحدت با ادیان الهی، مبارزه با جنگ های روانی، مبارزه با عقاید خرافی، استفاده از منطق و استدلال در تبیین معارف اسلامی، بیان صدق و راستین با مردم، پایبندی به قانون، برخورد قاطع با منافقان و دشمنان اسلام، استفاده از ارتباطات رسانه ای، استفاده از مکان های مذهبی، استفاده از ابزارهای تبلیغی، تدوین و اجرای قانون در جامعه، احیای شعائر اسلامی، تصمیمات راهبردی در مواجهه با فتنه های دشمنان، نیروی نظامی بازدارنده. بر این اساس تحقیق مورد نظر با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی و علومی همچون علوم قرآن، تفسیر، حدیث، تاریخ اسلام، مدیریت و … به صورت کتابخانه ای و روش گردآوری فیش برداری انجام شده است تا بتوان شیوه مدیریت فرهنگی پیامبر اسلام را معرفی نمود.

مقدمه:

درود بی پایان بر امین خداوند، پیشوای انبیاء، محمد مصطفی و خاندان بزرگوار ایشان. خورشید تابنده اسلام چهارده قرن پیش از سرزمین حجاز تابیدن گرفت و در زمان کوتاهی در بخش بزرگی از دنیای متمدن آن روز، استقرار یافت و اکنون قسمت قابل توجهی از جمعیت جهان یعنی یک چهارم جمعیت سر به اطاعت او دارند.

از آن روزگار تا به امروز عالمان و اندیشمندان، با سعی و تلاش فراوان به نگارش کتاب هایی در مورد این آیین آسمانی و سیره و رفتار رسول خدا پرداخته و هر یک به فراخور هشیاری و توانایی علمی خود از این دریای بیکران بهره ای برده اند.

ضرورت مطالعه و شناخت سنت رسول خدا 6 و شخصیت الهی ایشان به عنوان الگوی عملی دینداری که ابعاد مختلف اسلام در لحظه لحظه حیات ایشان تجسم یافت، بیش از پیش مورد توجه قرار می گیرد.

از جمله این ابعاد، رفتارها و عملکرد های سیاسی- اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی پیامبر می باشد که در طول 23 سال به تحول جامعه جاعلی به یک حکومت اسلامی منجر گردیده و در واقع اجرای قوانین اسلام را در سطح اجتماع محقق ساخته است.

اگر بعد از این همه مدت به بررسی ابعاد مختلف (سیاسی- اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی) شخصیت رسول خدا 6 می پردازیم. در جستجوی روش های یک سیاست مدار (هر چند موفق و منحصر به فرد) در لابلای صفحات تاریخ نیستیم؛ بلکه معتقدیم مجموع این رفتارها و ابعاد گوناگون در تداوم جریان هدایت انسان ها از طریق رب العالمین و در متن آموزش های الهی به مرحله ظهور رسیده است و ما باید برای مشکلات امروز خود به مطالعه برنامه های مدیریتی پیامبر خصوصاً در عرصه های فرهنگی پرداخته و راهکارهای مناسب را ارائه داده و به آن تمسّک جوییم.

خداوند در آیه 21 سوره احزاب می فرماید:

(لَقَدْ كانَ لَکُمْ فی‏ رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كانَ یَرْجُوا اللَّهَ وَ الْیَوْمَ الْآخِرَ وَ ذَکَرَ اللَّهَ کَثیرا).

«مسلماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می کنند.»

طبق این آیه، رسول اکرم برای تمامی مسلمانان به مثابه منبع، معدن و مرکزی است که همه وظایف، رفتار و اعمال از آن قابل برداشت و کشف است.

معرفی پیامبر به عنوان اسوه حسنه در واقع بیانگر بزرگ ترین تفاوت میان مکتب انبیاء و غیر آن است؛ زیرا مکتب انبیاء از خصوصیت عملی بودن و به عینیت توجه داشتن، برخوردار است. نگارنده این نوشتار هرگز مدعی نیست که شخصیت و برنامه های رسول خدا به طور کامل و دقیق بررسی و ارائه شده است بلکه سعی داشته است تا آن بخش از رفتارها و برنامه های مدیریتی در زمینه های (سیاسی- اجتماعی- فرهنگی و اقتصادی) که در تحقق تشکیل و اداره جامعه اسلامی و حفظ و تداوم آن نقش داشته است را تا حدی بررسی و معرفی و ارائه نماید. امید است که با کمک پروردگار این امر مهم به خوبی پایان یابد و قدمی مثبت را در مدیریت بهتر فرهنگی در سطح جامعه را بردارد.

فصل اول: کلیات و مفهوم شناسی

1-1- کلیات

1-1-1- بیان مسئله

فرهنگ به عنوان سیستم و نظامی متشکل از اجزاء (مانند: عقاید، آداب و رسوم اجتماعی، مواریث ملی، خصلت های بومی، قومی و مذهبی) است که در طول تاریخ از شیوه زندگی مردم پدید می آید و مدیریت نیز به رهبری و هدایت جامعه، سازمان، گروه و یا مجموعه ای به سمت هدف مطلوب (رشد و کمال) با به کار گیری عوامل و نیروهای مادی و معنوی است.

با این بیان مدیریت فرهنگی نیز به عنوان شیوه و روش اداره کردن فرهنگ اجتماعی از جمله مهم ترین مقوله های بشری در طول تاریخ بوده است.