2-2- اصل حسن نیت در دوره پیش قراردادی………………………………………….. 18

2-2-1- آثار حسن نیت در دوره پیش قراردادی………………………………………….. 19

2-2-2- اصل حسن نیت در حقوق ایران………………………………………….. 22

2-3- توافق های پیش قراردادی………………………………………….. 25

2-3-1- توافق بر بیع………………………………………….. 26

2-3-2- وعده ازدواج………………………………………….. 27

2-3-3-توافق بر مأخوذ بالسوم…………………………………………. 28

2-3-4- قولنامه…………………………………………. 29

2-3-5- توافق بر گفتگو…………………………………………. 32

2-3-6- طرح عقد………………………………………… 34

2-3-7- توافق مشروط………………………………………….. 36

2-3-8- توافق ناقص……………………………………………. 37

فصل سوم: مبانی مسؤولیت پیش قراردادی

3-1- مبانی مسؤولیت در حقوق انگلیس و ایران………………………………………….. 40

3-1-1 نظریه تعهد الزام آور…………………………………………. 40

3-1-2- نظریه زیان های اتکایی………………………………………….. 42

3-1-3- نظریه تقصیر…………………………………………. 44

3-1-4- نظریه تقصیر در گفتگوهای مقدماتی………………………………………….. 46

3-1-5- نظریه اظهار خلاف واقع………………………………………….. 50

3-1-6- نظریه سوء استفاده از حق…………………………………………. 53

3-1-7- نظریه دارا شدن بدون جهت یا ناعادلانه…………………………………………. 56

3-2- مبانی مسؤولیت پیش قرارداد در فقه امامیه…………………………………………. 60

3-2-1- قاعده اتلاف………………………………………….. 60

3-2-2- قاعده تسبیب…………………………………………… 63

3-2-3- قاعده غرور…………………………………………. 64

3-2-4- شرط بنایی………………………………………….. 65

3-2- 5- قاعده لاضرر…………………………………………. 67

فصل چهارم: نتیجه گیری و پیشنهادها

4-1- نتیجه گیری…………………………………………69

4-2- پیشنهادها…………………………………………71

فهرست منابع………………………………………….. 72

چکیده انگلیسی………………………………………….. 77

چکیده:

امروزه با توجه به گسترش روابط اقتصادی و بازرگانی ، طرفین بر خلاف روند سنتی تشکیل قرارداد ، که با انشای ایجاب و قبول می باشد با انجام گفت و گو های مقدماتی و سپری نمودن دوره پیش قرارداد به توافق نهایی(دوره قراردادی) می رسند که گاهی این توافقات اولیه به شکست می انجامد ، حال در صورت شکست مذاکرات و متضرر شدن شخص و ایجاد مسؤولیت در دوران پیش از قرارداد در قانون مدنی و قوانین موضوعه ایران نص قانونی صریحی وجود ندارد از این رو تصوراولیه برآن است که این مسؤولیت مورد پذیرش قرار نگرفته است. با مطالعه مبانی مسؤولیت به این نتیجه رسیدیم که مهم ترین مبنای مسؤولیت پیش قراردادی درحقوق ایران نظریه تقصیر بوده و دو طرف برای دوری از ارتکاب آن مبنا ، باید در دوره پیش قرارداد ، رفتاری معقول و متعارف داشته باشند همچنین از نظر فقهی نیز با استناد به قواعد تسبیب ، اتلاف ، غرور و لاضرر ، مسؤولیت و ضمان تخلف در دوره پیش قراردادی برای متخلف ایجاد می شود و شرط بنایی نشان می دهد که گفتگوهای مقدماتی در دوره پیش از انعقاد قرارداد نیز دارای ضمانت اجرا می باشد.

فصل اول: کلیات تحقیق

1-1- بیان مسأله

تشکیل قراردادها و آثار آن به طور کلی سه مرحله را در بر میگیرد: پیش از قرارداد ، انعقاد قرارداد و اجرای قرارداد. به طور معمول در مرحله پیش قراردادی طرفین شرایط قراردادی را بررسی نموده و درباره این شرایط و آثار آن به گفتگو می نشینند که گاهی با توافق اولیه همراه است و ممکن است به انعقاد قرارداد اصلی هم نینجامد(کاتوزیان،1369). ممکن است یکی از طرفین با اعتماد بر پیشنهاد طرف مقابل وسایل و مقدمات اجرای تعهدات ناشی از عقد را فراهم سازد درحالی که طرف مقابل به پیشنهاد خود پایبند نبوده و از این رهگذر ضرر فراوانی به او وارد می شود. در برخی موارد انعقاد قرارداد مستلزم تمهید مقدماتی است که زمان زیادی به طول می انجامد.

از این رو طرفین توافق می کنند مذاکرات را جهت انعقاد قرارداد ادامه دهند و به دنبال این مرحله است که دو طرف به تصمیم نهایی می­رسند و مفاد عقد را به صورت ایجاب و قبول انشاء می­کنند(سپهری،1387).

برای این منظور ابتدا حدود و ثغور دوره پیش­قراردادی مشخص می­شوند. سپس رابطه حقوقی طرفین و میزان التزام به آن در این دوره مورد بررسی قرار می­گیرد و مبانی تخلف از این التزام تحلیل می شوند. در تحلیل مبانی تخلف از التزام، فقه امامیه و نظام حقوقی برخاسته از آن، کنوانسیون های بین المللی، نظام حقوقی انگلیس به طور خاص مورد مطالعه قرار می­گیرند. چراکه با توجه به رویکرد سنتی مرسوم در نظام حقوقی ایران که برگرفته از فقه امامیه است مسؤولیت از زمان انعقاد قرارداد شروع می شود این در حالی است که نیازهای اقتصادی در انعقاد قراردادها مستلزم وجود مسوؤلیت هایی قبل از انعقاد قرارداد به عهده طرفین است که خود نیازمند مطالعه نظام حقوقی انگلیس است که در این زمینه پیشرفت داشته اند(شهیدی،1382).

پرسش اصلی آن است که طرفین در ادامه یا قطع مذاکرات آزادی کامل دارند یا خیر؟ آیا طرفین مذاكره كننده نسبت به رفتار خود پیش از انعقاد قرارداد مبنی بر ترك مذاكره مسؤولیت دارند یا خیر؟آیا توافقات اولیه تأثیری در شرایط قراردادی خواهد داشت یا خیر ؟ چنانچه چنین مسؤولیتی برای آن ها متصور است، مبنای مسؤولیت آن ها كدام است؟

اهمیت مرحله پیش از قرارداد به طور خاص در روابط تجاری بین المللی روشن می­شود. از این رو در این مقاله مسؤولیت دو طرف نسبت به این مرحله در بستر حقوق تجارت بین الملل بررسی می­شود لذا منظور از انجام تحقیق مبنایی است جهت مسؤولیت جبران خسارت به طرفی که در اثر قطع مذاکرات متحمل ضرر شده است از جمله هزینه هایی که به اعتماد قرارداد آینده صرف شده ، خسارات از دست دادن فرصت انعقاد قرارداد با دیگری و خسارات از دست دادن موقعیت های دیگر مثل موقعیت شغلی در اثر اعتماد به قرارداد آینده است. بنابراین فایده این تحقیق حمایت از شخص زیان دیده نسبت به تخلف طرف مقابل در اجرای تعهدات ناشی از پیش قرارداد می باشد.

2-1- اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

رویکرد سنتی در حقوق قراردادها ، سبب مسؤولیت را منحصراً در قرارداد جست و جو می­کند.بدین ترتیب اقداماتی که پیش از انعقاد قرارداد انجام شده­است همگی بی­اثر می­شوند.

در قراردادهای تجاری و بین المللی به طور معمول روند انعقاد قرارداد زمان زیادی به طول می­انجامد. از طرفی انعقاد این دسته از قرادادها مستلزم تمهید مقدماتی است که هزینه­هایی به دنبال دارد.بنابراین افراد توافقاتی مقدماتی برای اطمینان از پایبندی یکدیگر به انعقاد قرارداد می­کنند.

در برخی توافق نامه­های مقدماتی شروطی مندرج می­شود و طرفین متعهد می­شوند قرارداد اصلی را براساس این شروط منعقد کنند و آن را در خود قرارداد نیز لحاظ نمایند. در صورتی که قرارداد بدون توجه به این شروط منعقد شود یا اجرای قرارداد بدون این شروط صورت پذیرد پایبندی طرف دیگر که به اتکای این شرایط به انعقاد قرارداد وارد شده متزلزل می­شود.

بنابراین تبیین و تحلیل این نوع از مسؤولیت بر مبانی حقوقی و فقهی در نظام حقوقی ایران در این زمینه ضروری به نظر می­رسد تا هم خلأ قوانین را تا حدودی برطرف نماید وهم نظری مطلوب را پیش روی دادگاه ها و رویه قضایی قراردهد.

3-1- سوالات تحقیق

1- در صورت تخلف از اجرای پیش قرارداد کدام مبانی مسؤولیت مدنی حاکم می باشد؟

2- مبنای الزام آور بودن تعهدات مرحله پیش قرارداد در چیست؟

4-1- فرضیه های تحقیق

………………….. 38

2-1-2-3- عقل…………………………………………………………………………………………………………… 41

2-2- ماهیت حقوقی حیازت مباحات……………………………………………………………………………….. 42

2-2-1- مفهوم«ایقاع»……………………………………………………………………………………………………. 43

2-2-2- نظریات ابرازی در ماهیت حقوقی حیازت مباحات……………………………………………………. 44

2-2-2-1- نظریه سببیت حیازت جهت ملکیت ابتدایی………………………………………………………….. 44

2-2-2-2- نظریه ایقاعی بودن حیازت مباحات……………………………………………………………………. 45

2-3- مصادیق عمل حقوقی حیازت………………………………………………………………………………….. 45

2-3-1- آبهای مباح……………………………………………………………………………………………………… 45

2-3-1-1- قوانین مربوط به مالکیت آب ها………………………………………………………………………… 47

2-3-2- معدن…………………………………………………………………………………………………………….. 48

2-3-3- اصطیاد(شکار و صید) ………………………………………………………………………………………. 50

2-3-4- حیازت های نوین…………………………………………………………………………………………….. 51

2-3-5- جهول المالک………………………………………………………………………………………………….. 52

2-3-5-1- شرایط مال مجهول المالک………………………………………………………………………………. 52

2-3-5-2- تقسیم بندی اموال مجهول المالک……………………………………………………………………… 53

فصل سوم:قابلیت نیابت در حیازت مباحات

3-1-قابلیت نیابت پذیری حیازت مباحات…………………………………………………………………………. 57

3-2-اجازه اشخاص……………………………………………………………………………………………………… 58

3-2-1-شرایط اجاره اشخاص…………………………………………………………………………………………. 59

3-2-2-آثار اجاره اشخاص…………………………………………………………………………………………….. 60

3-2-2-1-تعهدات اجیر………………………………………………………………………………………………… 60

3-2-2-2-تعهدهای مستاجر…………………………………………………………………………………………… 61

3-2-3-حیازت اجیر…………………………………………………………………………………………………….. 61

3-3-حیازت به وکالت………………………………………………………………………………………………….. 62

3-4-شرکت در حیازت…………………………………………………………………………………………………. 63

3-5-حقوق محیط زیستو حیازت مباحات………………………………………………………………………. 63

3-6-نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………….. 64

فصل دوم:جایگاه ازدواج جهانگردان در فقه اسلام و حقوق ایران

2-1- جایگاه ازدواج جهانگردان از منظر فقهای اهل سنت و تشیع ……………………… 31

2-1-1- نظر فقهای اهل سنت و تشیع در مورد نکاح موقت مسلمان با بیگانگان…………………………………………… 32

2-1-1-1- نظر فقهای اهل سنت و تشیع در مورد ازدواج زنان مسلمان با مردان غیر مسلمان ……………….. 34

2-1-1-2- نظر فقهای اهل سنت و تشیع در مورد ازدواج مسلمانان با فرد مسیحی یا یهودی ………………… 37

2-1-1-3- نظر فقهای اهل سنت و تشیع در مورد ازدواج مرد مسلمان با زن غیر مسلمان ………………………. 39

2-1-2- موانع نکاح جهانگردان در حقوق ایران ……………………………………………………………….. 43

2-1-2-1- موانع ناشی از قرابت نسبی (خونی) …………………………………………………………….. 43

2-1-2-2- موانع ناشی ازقرابت سببی …………………………………………………………………………. 44

2-1-2-3- موانع ناشی از قرابت رضاعی ( شیری) …………………………………………………………………………. 47

2-1-2-4- موانع متفرقه ………………………………………………………………………………………………… 48

2-1-2-5- رعایت مصالح كشور ……………………………………………………………………………………………… 49

2-1-3- جایگاه ازدواج خارجیان(جهانگردان) در سایر ادیان …………………………………………. 50

2-1-3-1- آیین یهود و مسئله ازدواج زنان با مرد خارجی ……………………………………………………… 50

2-1-3-2- دین مسیحیت و ازدواج زنان با خارجیان …………………………………………………………………….. 50

2-1-3-3- ازدواج بهائی …………………………………………………………………………………………………. 52

2-2- قانون حاکم بر احوال شخصییهاقلیتهای دینیدر ایران ……………………………….. 52

2-2-1- دیدگاه فقه شیعه ………………………………………………………………………………………..54

2-2-2- دیدگاه حقوقی …………………………………………………………………………………………….. 56

2-2-3- دیدگاه اسلامی ……………………………………………………………………………………………… 58

2-3- قانون حاکم بر نکاح جهانگردان در صورت حدوث اختلاف تابعیت زوجین ……………………………………… 58

2-3-1- نکاح بیگانگان در ایران …………………………………………………………………………………………………… 59

2-3-2- نکاح ایرانیان در خارجه ……………………………………………………………………………………….. 60

2-3-3- اختلاف تابعیت زن و مرد …………………………………………………………………….. 62

فصل سوم : آثار ازدواج جهانگردان در حقوق ایران

3-1- تمکین ……………………………………………………………………………………….. 65

3-1-1- اقسام تمكین ………………………………………………………………………….. 65

3-1-1-1- شرایط تمکین ……………………………………………………………………………………. 66

3-1-1-2- موانع تمکین ………………………………………………………………………………….. 67

3-1-1-3- رابطه تمکین با نفقه …………………………………………………………………………………….. 67

3-1-2- نشوز و آثار آن ……………………………………………………………………………………………. 68

3-1-2-1- عدم استحقاق نفقه ………………………………………………………………………….. 69

3-1-2-2- دعوای الزام به تمكین …………………………………………………………………………. 70

3-1-2-3- اجازه ازدواج دوم …………………………………………………………………. 71

3-1-3- مسئله استناد به قانون خارجی در روابط زوجین ……………………………… 72

3-1-3-1- سیستم آلمانی ؛ عدم لزوم استناد به قانون خارجی ……………………………………….. 72

3-1-3-2- سیستم انگلیسی ؛ لزوم استناد به قانون خارجی ……………………………………………… 73

3-1-3-3- سیستم فرانسوی یا سیستم حد وسط:عدم لزوم استناد به قانون خارجی وقتی که مسئله مربوط به نظم عمومی است ……………………………………………………………………………………………………73

3-2- قانون حاکم بر طلاق جهانگردان ……………………………………………………………………………………….. 74

3-2-1- طلاق بین زن و شوهری که تبعه یک دولت هستند …………………………………………. 74

3-2-2- طلاق بین زن و شوهری كه تابعیت آنان متفاوت است …………………………………….. 75

3-2-3- عدم وجود قانون راجع به احوال شخصیه ……………………………………………. 76

3-3- قانون حاکم بر تابعیت اطفال متولد از جهانگردان(روابط بین ابوین و اولاد ………………………………………….. 76

3-3-1- در صورتی که پدر و مادر طفل هر دو معلوم باشند ……………………………………………. 77

3-3-2- در صورتی که پدر طفل معلوم نباشد و انتساب او به مادر مسلم باشد …………………………………………….. 77

3-3-3- ولایت و قیمومیت از اطفال جهانگردان ……………………………………………………………………….. 77

نتیجه گیری ……………………………………………………………………………………………………………………. 79

پیشنهادات ………………………………………………………………………………………………………………………….81

منابع و مأخذ ……………………………………………………………………………………………………….. 82

ه) اهداف و ضرورت تحقیق ………………………………………………………………………………………………….

5

و) روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………..

6

ز) ساماندهی تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………..

6

فصل اول: کلیـات تحقیق

1-1- معنا و مفهوم حق از نظر لغوی و اصطلاحی …………………………………………………………………..

7

1-1-1- حق از نظر لغوی …………………………………………………………………………………………………….

7

1-1-2- حق از نظر اصطلاحی………………………………………………………………………………………………

8

1-1-3- خیار………………………………………………………………………………………………………………………

8

1-1-3-1- خیار از نظر لغوی ……………………………………………………………………………………………….

9

1-1-3-2- خیار از نظر فقها و حقوقدانان ………………………………………………………………………………

9

الف) معنا و مفهوم اصطلاحی خیار از نظر فقهاء……………………………………………………………………….

9

ب) خیار از نظر فقهای عامه ………………………………………………………………………………………………….

10

1-1-3-3- تقسیم بندی خیارات از منظر فقهای( شیعه و عامه) و قانون مدنی ……………………………

11

الف) خیارات از نظر فقهای شیعه ………………………………………………………………………………………….

11

ب) خیارات از نظر فقهای عامه ……………………………………………………………………………………………..

11

پ) خیارات از نظر قانون مدنی ……………………………………………………………………………………………..

11

1-2- فسـخ ………………………………………………………………………………………………………………………..

14

1-2-1- معنا و مفهوم فسخ ………………………………………………………………………………………………….

14

1-2-1-1- معنا و مفهوم فسخ از نظر لغوی ……………………………………………………………………………

14

1-2-1-2- معنا و مفهوم فسخ از نظر اصطلاحی و فقهی ………………………………………………………….

15

1-2-1-3- فسخ از حیث ماهیت …………………………………………………………………………………………..

15

1-2-1-4- انوع فسخ ………………………………………………………………………………………………………….

16

1-2-1-5- تفاوت فسخ با انفساخ و تفاسخ ……………………………………………………………………………

17

1-2-2- اسباب و شرایط و موانع فسخ ………………………………………………………………………………….

19

1-2-2-1- اسباب ایجاد حق فسخ قرارداد ……………………………………………………………………………..

19

الف) نقض اساسی در حقوق ایران ………………………………………………………………………………………..

19

ب) عدم اجرای تعهد در مهلت اضافی در حقوق ایران ……………………………………………………………..

22

پ) اعلام فسخ در حقوق ایران ……………………………………………………………………………………………..

22

1-2-2-2- موانع اعمال فسخ ……………………………………………………………………………………………….

23

الف) حق جبران عدم اجرای تعهد به وسیله متعهد …………………………………………………………………..

24

ب) موانع اعمال فسخ در حقوق ایران ……………………………………………………………………………………

24

1-2-2-3- تضمین کافی در نقض اساسی قابل پیش بینی …………………………………………………………

25

1-2-3- آثار فسخ ……………………………………………………………………………………………………………….

25

1-2-3-1- اثر فسخ نسبت به گذشته در حقوق ایران ………………………………………………………………

25

1-2-3-2- استرداد اموال و منافع ………………………………………………………………………………………….

26

الف) استرداد مال یا پول پرداخت شده ……………………………………………………………………………………

27

ب) مالی که ارزش آن کاهش یافته ………………………………………………………………………………………..

27

پ) عدم امکان استرداد …………………………………………………………………………………………………………

28

ت) استرداد منافع …………………………………………………………………………………………………………………

29

1-2-3-3- حقوق و تعهدات قابل اجرای بعد از فسخ ……………………………………………………………..

30

الف) مطالبه خسارت ……………………………………………………………………………………………………………

30

ب) وضع عقد از لحاظ فسخ در صورت عدم انجام تعهد ………………………………………………………….

33

1-2-3-4- آثار فسخ نسبت به اشخاص ثالث در حقوق ایران …………………………………………………..

34

1-2-3-5- حق فسخ در عقود جایز و لازم …………………………………………………………………………….

35

الف) حق فسخ در عقد جایز …………………………………………………………………………………………………

35

ب) حق فسخ در عقد لازم ……………………………………………………………………………………………………

37

1-3- شرط ………………………………………………………………………………………………………………………..

39

1-3-1- تعاریف …………………………………………………………………………………………………………………

39

1-3-1-1- تعریف شرط در علوم مختلف ……………………………………………………………………………..

39

1-3-1-2- شرط از دیدگاه فقه امامیه …………………………………………………………………………………….

40

1-3-1-3- جمع تعاریف در حقوق ………………………………………………………………………………………

41

1-3-2- شرط فعل و صحت و فساد شروط …………………………………………………………………………..

43

1-3-2-1- توصیف شرط فعل ……………………………………………………………………………………………..

43

الف) شرط فعل (حقوقی و مادی) ………………………………………………………………………………………….

43

ب) شرط فعل حقوقی کلی …………………………………………………………………………………………………..

44

پ) متعذر شدن انجام شرط ………………………………………………………………………………………………….

45

1-3-2-2- صحت و فساد شرط …………………………………………………………………………………………..

45

الف) شرایط صحت شرط در فقه …………………………………………………………………………………………..

45

ب) شروط باطل ………………………………………………………………………………………………………………….

45

1-3-3- مبنای الزام آور بودن شروط ……………………………………………………………………………………..

48

1-3-3-1- اصل اباحه در شروط …………………………………………………………………………………………..

48

1-3-3-2- دیدگاه فقها و الزام آور بودن شروط ……………………………………………………………………..

50

1-3-4- ارتباط شرط و قرارداد اصلی …………………………………………………………………………………….

52

1-3-4-1- تأثیر لزوم عقد و تعهد اصلی در شرط …………………………………………………………………..

53

1-3-4-2- تبعیت شرط از عقد یا تعهد اصلی ………………………………………………………………………..

53

1-3-4-3- تبعیت عقد و تعهد اصلی از شرط …………………………………………………………………………

55

1-3-4-4- استقلال شرط از عقد ………………………………………………………………………………………….

55

1-3-4-5- وجوه افتراق خیار شرط و خیار تخلف از شرط ……………………………………………………..

57

1-3-4-6- تخلف از شرط فعل به نحو تعدد مطلوب بوده یا وحدت مطلوب …………………………….

58

فصل دوم: شرط فعل

2-1- دیدگاه فقها در خصوص تخلف از شرط فعل و بررسی نظرات ………………………………………..

62

2-1-1- ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل ………………………………………………………………………….

62

2-1-2- دیدگاه فقها در خصوص تخلف از شرط فعل …………………………………………………………….

63

2-1-2-1- نظریه لازم الوفا نبودن شرط …………………………………………………………………………………

63

2-1-2-2- نظریه وجوب وفاء به شرط و اجبار ممتنع ……………………………………………………………..

63

2-1-2-3- نظریه الزام به وفای به شرط یا ثبوت خیار با تخلف مشروط علیه ……………………………..

64

2-1-3- دیدگاه فقها در خصوص امکان اجبار مشروط علیه به مفاد شرط …………………………………..

64

2-1-3-1- نظریه عدم امکان اجبار مشروط علیه …………………………………………………………………….

65

2-1-3-2- امکان اجبار مشروط علیه و بررسی و توجیه نظریه جواز اجبار …………………………………

66

2-1-3-3- قول به تفصیل ……………………………………………………………………………………………………

68

2-1-3-4- بیان نظر منتخب در خصوص اجبار ………………………………………………………………………

68

2-1-4- تخلف مشروط علیه از انجام مفاد شرط و فسخ عقد ……………………………………………………

71

2-1-4-1- نظر غیر مشهور ………………………………………………………………………………………………….

71

2-1-4-2- نظر مشهور ………………………………………………………………………………………………………..

71

2-1-5- ارش به عنوان ضمانت اجرای تخلف از شرط …………………………………………………………….

72

2-1-5-1- نظر مشهور ………………………………………………………………………………………………………..

72

2-1-5-2- نظر غیر مشهور ………………………………………………………………………………………………….

73

2-1-6- حکم تخلف مشروط علیه در شرط به نفع ثالث ………………………………………………………….

73

2-1-6-1- نظریه عدم امکان اجبار مشروط علیه از سوی ثالث …………………………………………………

73

2-1-6-2- نظریه امکان اجبار مشروط علیه از سوی ثالث ………………………………………………………..

74

2-1-6-3- نقد و بررسی نظرات ………………………………………………………………………………………….

74

2-1-7- تخلف از شرط فعل حقوقی که به نفع شخص معین است ……………………………………………

75

2-1-8- حکم شرط فعل انشایی قابل نیابت ……………………………………………………………………………

76

2-2- ضمانت اجرای تخلف از شرط ترک فعل حقوقی و بررسی اقوال فقها ……………………………….

78

2-2-1- نظریه صحت معامله خلاف شرط ……………………………………………………………………………..

78

2-2-1-1- مبانی اصولی نظریه صحت از دیدگاه فقها ……………………………………………………………..

78

2-2-1-2- نقد و بررسی دلائل …………………………………………………………………………………………….

80

2-2-2- نظریه عدم صحت معامله خلاف شرط ………………………………………………………………………

81

2-2-2-1- مبانی اصولی نظریه عدم صحت ……………………………………………………………………………

81

2-2-2-2- نقد و تحلیل مبانی نظریه عدم صحت معامله ثانوی …………………………………………………

84

2-2-3- نظرات فقهای عامه و امامیه در خصوص شرط ترک فعل …………………………………………….

87

فصل سوم: آثار تخلف از شرط فعل در حقوق موضوعه ایران

3-1- ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل در حقوق موضوعه ایران …………………………………………..

91

3-1-1- ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل از دیدگاه حقوقدانان …………………………………………….

91

3-1-2- آثار و ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل در روابط طرفین قرارداد و اشخاص ثالث ………

93

3-1-2-1- آثار و ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل در روابط طرفین قرارداد ………………………….

93

3-1-2-2- آثار و ضمانت اجرای تخلف از شرط فعل نسبت به اشخاص ثالث …………………………..

98

3-2-ضمانت اجرای تخلف از شرط ترک فعل حقوقی در حقوق موضوعه ایران و بررسی نظرات مختلف…

101

3-2-1- عدم ملازمه بین شرط ترک فعل حقوقی و سلب حق ………………………………………………….

101

3-2-2- نظریه صحت معامله خلاف شرط ترک فعل حقوقی ……………………………………………………

103

3-2-2-1- پیروان نظریه صحت ……………………………………………………………………………………………

103

3-2-2-2- بررسی مستندات قانونی نظریه صحت معامله خلاف شرط ………………………………………

106

3-2-3- نظریه عدم نفوذ معامله خلاف شرط ترک فعل حقوقی ………………………………………………..

110

3-2-3-1- نظر بطلان معامله خلاف شرط ترک فعل حقوقی ……………………………………………………

111

3-2-3-2- نظر غیر نافذ بودن معامله خلاف شرط ترک فعل حقوقی …………………………………………

118

نتیجه و پیشنهاد ……………………………………………………………………………………………………………………

123

منابع …………………………………………………………………………………………………………………………………..

126

پیوست ……………………………………………………………………………………………………………………………….

131

چکیده انگلیسی …………………………………………………………………………………………………………………..

132

چکیده

2-6-1- دلیل الکترونیکی عادی.. 33

2-6-1-1- تعریف… 33

2-6-1-2- ساختار. 33

2-6-1-3- سیستم اطلاعاتی غیر ایمن.. 33

2-6-1-4- امضای الکترونیکی ساده 34

2-6-2- دلیل الکترونیکی مطمئن.. 34

2-6-2-1- سیستم اطلاعاتی مطمئن.. 35

2-6-2-2- قابلیت دسترسی و تصدی صحیح.. 36

2-6-2-3- پیکر بندی و سازماندهی.. 37

2-6-2-4- موافق بودن با رویه ایمن.. 37

2-6-2-5- امضای الکترونیکی مطمئن.. 39

2-7- امضای الکترونیکی.. 40

2-7-1- تعریف امضای الکترونیکی.. 40

2-7-2- ویژگی های امضای الکترونیکی.. 40

2-7-3- انواع امضای الکترونیکی.. 42

2-7-3-1- امضای الکترونیکی ساده 42

2-7-3-2- امضای زیست سنجی.. 43

2-7-3-3- امضای مبتنی بر رمزنگاری و انواع آن. 45

2-7-3-3-1- رمز نگاری یکطرفه. 45

2-7-3-3-2- رمز نگاری متقارن. 45

2-7-3-3-3- رمز نگاری نامتقارن. 46

2-7-4- امضای دیجیتال. 47

2-7-4-1- فن آوری و زیر ساخت امضای دیجیتال. 47

2-7-4-2- رمز نگاری.. 47

2-7-4-3- رمز نگاری کلید عمومی.. 48

2-7-4-4- نحوه ایجاد یک امضای دیجیتال. 48

2-7-4-5- مرجع گواهی امضاء. 49

2-8- ارزش اثباتی امضای الکترونیک… 51

2-8-1- سابقه مطمئن.. 52

فصل سوم: اعتبار و ارزش اثباتی دلیل الکترونیکی

3-1- مقدمه. 55

3-2- عناصر اعتبار دلیل یا عناصر اصلی تشکیل دهنده یک سند معتبر. 55

3-2-1- نوشته. 56

3-2-1-1- تعریف نوشته و کارکرد آن. 56

3-2-1-2- برابری داده پیام و نوشته. 57

3-2-2- امضاء. 60

3-2-2-1- تعریف امضاء و کارکرد آن. 60

3-2-2-2- تأمین کارکردهای امضاء در دلیل الکترونیکی.. 62

3-2-2-3- برابری امضای الکترونیکی و امضای سنتی.. 62

3-2-2-4- فرض انتساب سند به صادر کننده 63

3-3- اصالت… 65

3-3-1- تعریف اصالت و کارکرد آن. 66

3-3-2- تأمین عنصر اصالت در اسناد الکترونیکی.. 67

3-4- قابلیت پذیرش و ارزش اثباتی دلیل الکترونیکی.. 69

3-4-1- بررسی برخی از قواعد عمومی ادله اثبات دعوا 70

3-4-1-1- نوع نظام ارزیابی دلیل در حقوق ایران. 70

3-4-1-2- اعتبار قرارداد خصوصی خلاف مقررات ادله اثبات دعوا 71

3-4-1-3- امکان اجبار دارنده سند به ارائه آن در دادگاه 73

3-4-2- قابل استناد بودن دلیل الکترونیکی.. 75

3-4-3- ارزش اثباتی دلیل الکترونیکی.. 77

3-4-3-1- ارزش اثباتی دلیل الکترونیکی عادی.. 78

3-4-3-2- ارزش اثباتی دلیل الکترونیکی مطمئن.. 79

3-4-4- بار اثبات دعوا 84

3-4-5- تعارض دلایل.. 85

3-4-6- تکذیب صحت سند. 86

3-4-6-1- اظهار انکار و تردید. 86

3-4-6-2- ادعای جعل.. 87

3-4-7- ارجاع دهی دلیل الکترونیکی.. 88

3-5- بررسی اعتبار قانونی دلیل الکترونیکی پیش از تصویب قانون تجارت الکترونیک… 90

3-6- موانع پذیرش دلیل الکترونیکی در نظام قضایی ایران. 93

نتیجه گیری.. 95

منابع. 96

چکیده انگلیسی….98

چکیده
قابلیت استناد به ادله ی الکترونیکی در حقوق موضوعه ایران در زمره ی مهمترین مسائل حقوق ارتباطات الکترونیکی است. چون که اثبات هر امری در مراجع قضایی مستلزم ارائه آن به دادگاه است. با تصویب قانون تجارت الکترونیک ایران در سال 1382 گام مهم و موثری بر داشته شد ولی پاره ای ابها مات همچون ارزش اثباتی دلایل الکترونیکی مرتفع نشده است در ماده 12 قانون مذکور به صراحت ادله الکترونیک را واجد ارزش اثباتی معرفی میکند ولی بجای قابلیت پذیرش عبارت ارزش اثباتی بکار برده که به نظر نا مناسب است. اما زوایای حقوقی ارزش اثباتی این ادله بدون شرح ومسکوت مانده است مطابق ماده 1258 قانون مدنی ادله اثبات دعوا شمارش شده است ومتعا قب ان در ماده 1284در تعریف سند امده است که دارای دو شرط اساسی یعنی نوشته باشد ودر مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد.اسناد الکترونیکی علی رغم تفاوتهای که با سند کتبی دارند از مصادیق سند ونوشته است واین نظر توسط نظریه معادلهای کارکردی وبا اهدافی که ازسند سنتی انتظار میرود با ادله الکترونیکی برآورده می شود.وجه تمایز ادله الکترونیکی با سنتی در تقسیم بندی اینهاست که بردو دسته مطمئن و غیر مطمئن می باشد.بدین صورت که اسناد الکترونیکی غیر مطمئن دارای ارزش اثباتی برابر با اسناد سنتی واسناد الکترونیکی مطمئن دارای ارزش اثباتی بالاتر از غیر مطمئن وسنتی عادی و پائین تر از اسناد رسمی هستند. واستناد کننده به این ادله اول باید اوصاف مذکور را اثبات کند سپس از مزایای ان یعنی برابر با نوشته وامضای دستی بهره مند شود واین امر برای اشخاص و محاکم مشکل آفرین شده است.

مقدمه
مدتها پیش از تصویب قانون تجارت الکترونیک، دلیل الکترونیکی به شکل نوار ضبط صوت، فیلم و عکس، و داده پیام های حاصل از شمارشگر آب و برق، در دادگاهها مورد استناد قرار می گرفت و فقدان قانون منسجم در این مورد، موجب اختلاف آرای صادره و برخورد سلیقه ای قضات در معتبر شمردن این دلایل شده بود. قانون تجارت الکترونیک که در سال 1382 به تصویب رسید، دلیل الکترونیکی را به عنوان نوع جدیدی از دلایل، معتبر شمرده و حتی در مورد دلیل الکترونیکی مطمئن، بالاترین ارزش اثباتی ممکن را قائل شده و آن را غیر قابل انکار و تردید می داند.

با وجود آنکه چندین سال از تصویب قانون تجارت الکترونیکی سپری شده است، اما متأسفانه هنوز هم گاهی این نوع دلیل، در درس ادله اثبات دعوای دانشجویان رشته حقوق، نادیده گرفته می شود و نام این قانون برای عده زیادی از قضات، وکلا و دانش آموختگان رشته حقوق نا آشناست. از آنجا که جامعه حقوقی نسبت به زیر ساختهای فنی دلیل الکترونیکی از جمله سیستم های اطلاعاتی ایمن و امضای دیجیتال، شناخت کافی ندارد، تصور غالب، این است که دلیل الکترونیکی به راحتی قابل جعل و تغییر است، سیستمهای اطلاعاتی چندان مطمئن نیستند و احتمال خطا در داده های حاصل از آنها وجود دارد، به همین جهت وکلا برای اثبات دعاوی خود، چندان به دلیل الکترونیکی استناد نمی کنند و گاه دادرسان نیز از پذیرش آن خودداری می کنند. به علاوه رسیدگی به اعتبار این نوع دلیل در دادگاه نیازمند وجود کارشناسانی است که به زیر ساختهای فنی وقواعد حقوقی دلیل الکترونیکی مسلط باشند تادر بازیابی، حفاظت و اثبات اطمینان دلیل الکترونیکی، راهگشای دادرس باشند.