3

فصل اول- کلیات

1-1-اندوفیت………………………………………………………………………………………………………………………………

4

1-1-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….

4

1-1-2- اکولوژی باکتری های اندوفیت…………………………………………………………………………………………..

5

1-2-3- منشاء باکتری های اندوفیت………………………………………………………………………………………………

5

1-1-4- نحوه ی ورود باکتری های اندوفیت به درون بافت های گیاهی……………………………………………..

8

1-1-5- حرکت باکتری های اندوفیت در بافت های گیاهی……………………………………………………………….

10

1-1-6 – محل استقرار باکتری های اندوفیت……………………………………………………………………………………

11

1-1-7 – تراکم جمعیت باکتری های اندوفیت………………………………………………………………………………….

12

1-1-7-1- فاکتورهای زنده…………………………………………………………………………………………………………..

13

1-1-7-1-1- میکروارگانیسم های همراه با گیاه………………………………………………………………………………

13

1-1-7-1-1-1- باکتری ها و قارچ ها…………………………………………………………………………………………….

13

1-1-7-1-1-2- ویروس ها………………………………………………………………………………………………………….

13

1-1-7-1-1-3- نماتد ها……………………………………………………………………………………………………………..

13

1-1-7-1-2- ژنوتیپ گیاه……………………………………………………………………………………………………………

14

1-1-7-2- فاکتورهای غیر زنده……………………………………………………………………………………………………

14

1-1-8- اثرات مفید باکتری های اندوفیت گیاهی……………………………………………………………………………..

15

1-1-8-1- افزایش رشد گیاه…………………………………………………………………………………………………………

15

1-1-8-2- کنترل بیولوژیکی بیمارگرهای گیاهی………………………………………………………………………………

17

1-1-8-3- استفاده ازاندوفیت ها در مهندسی ژنتیک…………………………………………………………………………

17

1-1-8-4- افزایش تولید مواد دارویی توسط گیاه…………………………………………………………………………….

17

1-1-9- نحوه ی استفاده از باکتری های اندوفیت…………………………………………………………………………….

18

1-2-نعناع فلفلی…………………………………………………………………………………………………………………………

18

1-2-1- ترکیبات………………………………………………………………………………………………………………………….

19

1-2-2- خاستگاه و پراکنش…………………………………………………………………………………………………………..

19

1-2-3- استفاده های دارویی…………………………………………………………………………………………………………

19

1-3- مارچوبه……………………………………………………………………………………………………………………………..

19

1-3-1- خاستگاه و پراکنش…………………………………………………………………………………………………………..

20

1-3-2- استفاده های دارویی…………………………………………………………………………………………………………

20

1-4- بابونه…………………………………………………………………………………………………………………………………

20

1-4-1- ترکیبات شیمیایی…………………………………………………………………………………………………………….

20

1-4-2- خواص دارویی و درمانی………………………………………………………………………………………………….

20

1-5- باسیلوس…………………………………………………………………………………………………………………………….

21

1-5-1- مقدمه…………………………………………………………………………………………………………………………….

21

1-5-2- باسیلوس های خاک و ویژگی آنها……………………………………………………………………………………..

24

1-5-3- رنگ آمیزی گرم برای تشخیص باسیلوس ها……………………………………………………………………….

24

1-6- قارچ ها………………………………………………………………………………………………………………………………

24

1-6-1- معرفی کلی ماهیت قارچ ها………………………………………………………………………………………………

24

1-6-2- اهمیت بالینی قارچ ها………………………………………………………………………………………………………

25

1-6-3- بیماری زایی قارچ ها………………………………………………………………………………………………………..

26

1-6-3-1- کنترل بیماری های قارچی…………………………………………………………………………………………….

26

1-6-4- معرفی قارچ های مورد آزمایش…………………………………………………………………………………………

26

1-6-4-1- آسپرژیلوس های بیماری زا…………………………………………………………………………………………..

26

1-6-4-2- فوزاریوم…………………………………………………………………………………………………………………….

27

1-6-4-3- آلترناریا………………………………………………………………………………………………………………………

27

1-6-4-4- موکور………………………………………………………………………………………………………………………..

28

فصل دوم :ی برمطالعات گذشته

فصل سوم : مواد و روش ها

3-1- تجهیزات و دستگاه ها…………………………………………………………………………………………………………..

33

3-2- انواع و ترکیبات محیط کشت های مورد استفاده………………………………………………………………………

34

3-3- نوع مطالعه و روش نمونه گیری…………………………………………………………………………………………….

34

3-4- وسایل نمونه یری……………………………………………………………………………………………………………….

34

3-5- وسایل آزمایشگاهی…………………………………………………………………………………………………………….

34

3-6- انتخاب محیط کشت غربالگری…………………………………………………………………………………………….

34

3-7- جداسازی باکتری های اندوفیت از ریشه گیاهان دارویی……………………………………………………………

35

3-7-1- خالص سازی کشت های باکتریایی…………………………………………………………………………………….

35

3-8- شناسایی مقدماتی جنس و گونه ی جدایه های باکتریایی…………………………………………………………..

34

3-8-1- بررسی توانایی رشد در غلظت های مختلف Nacl………………………………………………………………

36

3-8-2- بررسی فعالیت آنزیمی………………………………………………………………………………………………………

36

3-8-2-1- فعالیت اوره آزی………………………………………………………………………………………………………….

36

3-8-3- بررسی فعالیت تجزیه ای…………………………………………………………………………………………………..

36

3-8-3-1- تجزیه نشاسته……………………………………………………………………………………………………………..

36

3-9- شناسایی تکمیلی(شناسایی مولکولی با روش ریبوتایپینگ)…………………………………………………………

37

3-9-1- شرایط PCR………………………………………………………………………………………………………………….

38

3-9-2- تعیین توالی DNA………………………………………………………………………………………………………..

39

3-10- آزمون بازدارندگی رشد عوامل بیماری زای گیاهی………………………………………………………………….

39

3-10-1- تهیه سوسپانسیون باکتری ها……………………………………………………………………………………………

39

3-11- اثر تلقیح باکتری های اندوفیت روی پارامتر رویشی گیاه…………………………………………………………

40

3-11-1- مرحله کاشت………………………………………………………………………………………………………………..

40

3-11-2- مرحله داشت و تنک کردن……………………………………………………………………………………………..

41

3-12- اندازه گیری طولی گیاه……………………………………………………………………………………………………….

41

فصل چهارم : نتایج

4-1- جداسازی باکتری های اندوفیت از ریشه گیاهان دارویی……………………………………………………………

42

4-2- نتایج تست های بیو شیمیایی…………………………………………………………………………………………………

44

4-3- تعیین توالی محصولات نهایی PCR………………………………………………………………………………………

45

4-3-1- نتایج حاصل از سکوئنسینگ ژن 16 s rDNA باکتری……………………………………………………….

45

4-4- نتایج آنتاگونیسمی بدست آمده از سویه های باسیلوس علیه قارچ های مورد آزمایش……………………

58

4-4-1- نتایج اثر ضد قارچی علیه آسپرژیلوس نایجر……………………………………………………………………….

59

4-4-2- نتایج اثر ضد قارچی علیه فوزاریوم اکسیپوروم…………………………………………………………………….

60

4-4-3- نتایج اثر ضد فارچی علیه آلترناریا آلترناتا……………………………………………………………………………

62

4-4-4- نتایج اثر ضد قارچی علیه موکور………………………………………………………………………………………..

63

4-5- نتایج اندازه گیری رشد طولی گیاه………………………………………………………………………………………….

65

4-5-1- نتایج اندازه گیری رشد طولی در گیاه مارچوبه…………………………………………………………………….

66

4-5-2- نتایج اندازه گیری رشد طولی در گیاه نعناع فلفلی………………………………………………………………..

67

منابع……………………………………………………………………………………………………………………………………………

72

چکیده

اندوفیت ها میکروارگانیسم هایی اند که حداقل بخشی از زندگی خود را در گیاه به سر می برند. آنها از گیاه سود می برند و از مواد مغذی گیاه استفاده می کند و گیاه نیز به نوبه ی خود با کاهش استرس وافزایش رشد از این تعامل سود می برد. در گذشته تصور می شد که باکتری های اندوفیت باعث بیماری زایی خفیفی در گیاهان می شوند اما تحقیقات اخیر ثابت نمود که این دسته از باکتری ها قادر هستند رشد گیاه را بهبود بخشیده و سبب افزایش مقاومت علیه بیمارگرهای گیاهی شوند. در این مطالعه به جداسازی اندوفیت های سه گیاه داروئی به نام های نعناع فلفلی، بابونه و مارچوبه پرداخته شد که نمونه گیاهان از سه منطقه استان گلستان جمع آوری شد. نتایج حاصل از شناسایی، سویه های جدا شده را در جنس باسیلوس قرار داد. شش باکتری اندوفیت (هر گیاه دو اندوفیت) جداشد. اندوفیت های جدا شده از نظر پتانسیل ضد قارچی علیه چهار قارچ بنامفوزاریوم اکسی پوروم،آسپرژیلوس نایجر،آلترناریا آلترناتاوموکورمورد مطالعه قرار گرفتندکه همگی آنها اثر ضد قارچی نشان دادند. در بین آنها اندوفیت های موجود در نعناع فلفلی بیشترین اثرضد قارچی را روی عوامل بیماری زای گیاهی نشان داد. همین طور اثر آنها در رشد گیاه نیز بررسی شد که آزمایشات نتایج قابل قبولی از اثرمثبت آنها در رشد گیاه را نشان داد.

کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، اندوفیت، آنتاگونیسمی، باسیلوس

مقدمه

حضور و استقرار باکتری های غیر بیماری زا در بافت های گیاهی به سال 1926 و به تئوری پروتی[1] بر می گردد. بعد از سال 1940 تاکنون گزارشات زیادی در ارتباط با باکتری های اندوفیت بومی در بافت های مختلف گیاهی وجود دارد(هالمن و همکاران 1997)[2].

در گذشته تصور می شد که باکتری های اندوفیت باعث بیماری زایی خفیفی در گیاهان می شوند اما تحقیقات اخیر ثابت نمود که این دسته از باکتری ها قادرهستند رشد گیاه را بهبود بخشیده و سبب افزایش مقاومت علیه بیمارگرهای گیاهی شوند(هالمن و همکاران 1997).

از نظر تکاملی به نظر می رسد که باکتری های اندوفیت حد واسط باکتری های ساپروفیت و باکتری های بیمارگر گیاهی بوده و آنها ساپروفیت هایی اند که توانسته اند خود را در پناهگاهی حفظ نمایند و بدون اینکه میزبان خود را از بین ببرند از مواد موجود در گیاه برای رشد و تکثیر خود استفاده نمایند. فسیل ها ارتباط بین گیاهان و اندوفیت ها را نشان می دهند، در نتیجه اندوفیت ها نقش مهم و دراز مدتی را در تکامل حیات بر روی زمین بر عهده داشتند.

(هالمن و همکاران 1997).

اندوفیت ها درون گیاه حضور دارند و بیش از 120 سال است که شناخته شده اند. بعد ها آنها را به عنوان میکروارگانیسم هایی که می توان آنها را از سطح سترون گیاه جدا نمود شناختند و در علم زراعت نیز این مفهوم بیشتر باکتری هایی را در بر می گیرد که می توانند از سطح سترون بافت جدا شوند و به طور آشکار به گیاه میزبان آسیب نمی رسانند.

اغلب این باکتری ها از خاک منشاء می گیرند و باید ابتدا در گیاه کلنیزه شوند که این کلنیزاسیون عمدتا از طریق ترک، زخم، آسیب ریشه صورت می گیرد که به این مناطق اصطلاحا”نقطه داغ[3] می گویند.

بعد از کلنیزاسیون و ورود باکتری ها به گیاه به سرعت در فضای بین سلولی در ریشه گسترش یافته و سپس سیستم های ژنتیک اختصاصی بین باکتری و گیاه فعال می شود.

اندوفیت ها در گیاه از فرآیندهای سلولی استفاده کرده و از طریق قشر مغز به سایر بافت ها گسترش می یابند که در این فرآیند آنزیم هایی نظیر اندوگلوکانامیس و اندوپلی گالاکتورونیداس را می توان نام برد در این زمان اندوفیت ها می توانند به سرعت در گیاه تکثیر یابند و تعداد خود را افزایش دهند. این باکتری ها قادر به تنظیم سطح اتیلن در گیاه اند و این عمل را ازدو طریق ،شکستن ACC و یا مهار ACC سنتتاز انجام می دهند.

همان طور که جانوران و انسان ها به طور معمول با میکرو ارگانیسم های متنوعی در ارتباط اند و میکروارگانیسم ها در توسعه و تحریک سیستم ایمنی نقش مهمی را ایفا می کنند به طور مشابه باکتری های گیاهی یا اندوفیت ها نیز در تحریک واکنش های دفاعی در گیاه نقش دارند و باعث رشد بهتر گیاه از طریق تثبیت نیتروژن، افزایش مواد معدنی در دسترس، تولید 2و3 بوتان دی ال، استوئین که مسئول ارتقاء گیاه اند می شوند.

این باکتری ها با تولید مواد ضد میکروبی مانند ترپونوئید، فلاوونوئید، ایزوفلاوونوئید در گیاه باعث مقاومت گیاه در برابر عامل میکروبی بیماری زا در آن می شوند.

با توجه به موقعیت جغرافیایی استان گلستان باکتری های بیشماری می توان از خاک این منطقه جدا نمود که برخی از آنها به صورت اندوفیت می باشند. با توجه به اینکه در مناطق شمالی بیشتر منطقه قابل کشت می باشد و از طرفی این باکتری ها نقش بسیار مهمی را در رشد گیاه و کنترل عوامل بیماری زا در گیاهان ایفا می کنند کمک بسیار بزرگی می تواند در بخش کشاورزی باشد. البته با توجه به اینکه در ایران کمتر به این مسئله پرداخته شده است پس مطالعه روی این موضوع می تواند بسیار حائز اهمیت باشد.

اهمیت و ضرورت تحقیق

1. عدم اطلاعات قبلی در زمینه جداسازی و شناسائی باکتری های اندوفیت از گیاهان داروئی در استان

1. بررسی خاصیت ضد میکروبی جدایه های باکتریایی اندوفیت های جدا شده از گیاهان در برابر پاتوژن های قارچی

1. بررسی افزایش توان رشدی در گیاهان حاوی اندوفیت ها در مقابل گیاهان فاقد اندوفیت ها و استفاده از آنها به جای کود های شیمیایی

اهداف تحقیق :

1. اندوفیت های 3 گیاه داروئی به نام های نعناع فلفلی، مارچوبه و بابونه جداسازی و شناسائی شدند.

2.اثرات ضد قارچی اندوفیت های جداشده بررسی شدند.

3.توانائی اندوفیت های جدا شده روی افزایش رشد گیاه بررسی شد.

فصل اول

کلیات

1-1- اندوفیت

1-1-1- مقدمه

حضور و استقرار باکتری های غیربیماری زا در بافت های گیاهی به سال 1926 و به تئوری پروتی[4] برمی گردد.

بعدازسال 1940 تاکنون گزارشات زیادی درارتباط با باکتری های اندوفیت به عنوان عوامل بیماری زایی خفیف درگیاهان وجود دارد، اما تحقیقات اخیرثابت نمودکه این دسته از باکتری قادرهستند رشد گیاه را بهبود بخشیده وسبب افزایش مقاومت علیه بیمارگرهای گیاهی شوند. باکتری های اندوفیت دراکثر گونه های گیاهی حضور دارند.

از نظر تکاملی باکتری های اندوفیت حد واسط باکتری های ساپروفیت و باکتری های بیمارگر گیاهی بوده و در واقع ساپروفیتی اند که به سمت بیمارگری تکامل یافته اند و در واقع اندوفیت ها از بیمارگرهای گیاهی تکامل یافته تر بوده و توانسته اند خود را در پناهگاهی حفظ نمایند، بدون آنکه میزبان خود را از بین ببرنداز مواد موجود در گیاه برای رشد و تکثیر خوداستفاده می نمایند(هالمن و همکاران 1997).

این میکروارگانیسم هادر قرن نوزدهم شناخته شده اند ولی بررسی قابل توجهی روی آنها صورت نگرفت. اندوفیت ها میکروارگانیسم هایی اند که حداقل یک مرحله از چرخه ی زندگی خود را درون گیاهان سپری می کنند. تعاریف مختلفی برای اندوفیت وجود دارد:

کادو[5] عنوان می کند که اندوفیت های باکتریایی در بافت های زنده گیاهی ساکن اند، بدون آنکه به گیاه صدمه ای بزنند.

کوئیزیل[6] عنوان می کند که اندوفیت ها قادراند همزیستی داخلی با گیاه برقرار نموده و یک محیط سودمند اکولوژیکی را به واسطه حضور اندونیت ایجاد کنند که گیاه به واسطه ی آن تنش های محیطی را تحمل نموده یا سبب بهبودافزایش رشد گیاه شوند.

ویلسون[7] عنوان می کند باکتری های اندوفیت بافت های غیر زنده ی گیاه را مورد تهاجم قرار داده ولی علائمی از بیماری را در گیاه ایجاد نمی کند(هالمن و همکاران 1997).

برنج که حاوی مقادیر اندک گلوتن، سدیم، پروتئین، چربی، فیبر و دارای مقدار زیادی کربوهیدرات آسان هضم است به عنوان یک جانشین مناسب گندم در غذاهای بدون گلوتن است اگرچه برای رسیدن به کیفیت مناسب محصولات بدون گلوتن برخی افزودنی­های غذائی هم­چون نشاسته­ها، صمغ­ها، هیدروکلوئید­ها یا محصولات لبنی بایستی افزوده شوند ( worldfood.ir)

آرد برنج آردی است که از برنج تهیه می شود. برای تهیه آن برنج پوست کنده را یک روز در آب سرد خیس می کنند و بعد از خشک ­شدن آن را می کوبند تا آرد شود. می تواند جایگزین مناسبی برای آرد­ گندم باشد برای کسانی که هضم گلوتن در دستگاه گوارش آنها باعث سوء هاضمه می­شود. بسیاری از مواد ­غذائی مهم مثل نان و ماکارونی از گندم گلوتن­دار درست می­شوند. لذا افراد مبتلا به سلیاک باید از مصرف آنها خودداری کنند. اگرچه جایگزین­هائی در بازار وجود دارد امّا کیفیت آنها بسیار پائین است، ضمن این که مواد مغذی مثل ویتامین b، آهن و فیبر در آنها ناچیز است زیرا محصولات عاری از گلوتن را معمولاً غنی نمی­کنند و آنها را از آرد خالص می­سازند(worldfood.ir).

عمدتاً صمغ­ها به محصولات ­غذائی برای خواص ژل­کنندگی و غلیظ­کنندگی آنها اضافه می­شود. به­علاوه آنها برای افزایش احساس دهانی و تغییر در ویسکوزیته محلول­ها ناشی از ساختار پلیمریک صمغ­ها و اثر متقابل بین زنجیره­های پلیمر وقتی که حل نشده یا پراکنده شده­­اند نیز به کار می­رود ( worldfood.ir).

بیماری سلیاک (celiac or coeliac) یک نوع ناهنجاری مادام العمر روده­ای است که در اثر عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد شده و شخص مبتلا، قادر به استفاده از رژیم غذائی حاوی پروتئین­های گروه پرولامین شامل: گلیادین گندم، سکالین چاودار، هوردئین جو و احتمالاً آویدین یولاف نمی­باشد(Helene Andersson.,2011) و (fasano & Catassi, 2001).

در صورت استفاده از این پروتئین­ها به غشاء مخاطی روده­ی کوچک آسیب وارد شده و بیمار دچار التهاب و تورم روده­ی کوچک شده که در نتیجه موجب جذب ناقص مواد ضروری از قبیل: آهن، کلسیم و ویتامین­های محلول در چربی می­شود. گاهی اوقات نیز سببکاهش وزن، اسهال، کم­خونی، خستگی، نفخ شکم و کمبود فولات می­شود(Murray.,1999; Blades.,1997). وضعیت شیوع سلیاک در ایران در حالی است که 1% از جمعیت 70 میلیونی مبتلا به سلیاک هستند، اما فقط 5/0% از آن­ها شناسایی شده­اند که با پیشرفت روش­های جدیدتشخیص بیماریسلیاک و با افزایش جمعیت بیماران سلیاکی، پیش­بینی می­شود، طی چند سال آینده به 10 برابر افزایش یابد (Pezeshk.us). تنها راه درمان بیماری سلیاک استفاده از یک رژیم غذایی فاقد پروتئین­های پرولامین یا اصطلاحاً بدون گلوتن (Gluten – Free) درتمام طول عمر بیمار است. بنابراین هدف تولیدکیک از غله­ای به غیر از گندم مانند آرد برنج، آرد ذرت و نشاسته ذرت که فاقد گلوتن بوده و ضمن مرتفع ساختن نیازهای تغذیه­ای بیماران مبتلا به سلیاک دارای ویژگی­های بافتی و کیفی مطلوب بوده، است (Helene Andersson, 2011).

1-3- اهداف تحقیق

1- تولید کیک بدون گلوتن

2- بررسی مشخصات محصول

3- بررسی رئولوژی خمیر

1-4- فرضیات

1- تولید کیک از مواد اولیه غیر از آرد گندم امکان­پذیر است.

2- تولید کیک برای بیماران سلیاکی از طریق تولید از مواد اولیه غیر ازآرد گندم حاصل خواهد شد.

3- استفاده ازمواد هیدروکلوییدی بر رئولوژی خمیر کیک موثر است.

4- کیک­های برنجی دارای آرد برنج و فاقد گلوتن، حاوی صمغ­های زانتان و گواراز خواص کیفی مناسب­تری در مقایسه با کیک­های شاهد (فاقد صمغ) برخوردار می­باشد.

5- کیک­های تولیدی در مقایسه با کیک­های شاهد از لحاظ ویژ گی­های حسی و بیاتی روند مطلوب­تری را طی می­کند.

6- کیک­های تولیدی در مقایسه با کیک شاهد از حجم مخصوص مطلوب­تری برخوردار می­باشند.

7- کیک­های تولیدی در مقایسه با کیک شاهد از لحاظ ویژگی بیاتی به روش دستگاهی روند مطلوب­تری را طی می­کند.

1-5- غلات و محصولات آن

دانه­های غلات از خانواده تک لپه­ای هستند. کلمهcereal (غلات) از کلمه ceres ،الهه زراعت غلات درروم مشتق شده است غلات اصلی عبارت­اند از برنج، گندم، ذرت، جو، راگی و باجرا. عبارت غلات به این موارد محدود نشده و آرد،خمیر، نان و ماکارونی را نیز شامل می­گردد. دانه­های غلات به سهولت تولید و انبار می­شوند، این ویژگی به همراه قیمت ارزان و جایگاه تغذیه­ای، منجر به استفاده همه جانبه از حبوبات به عنوان غذا می­گردد. غلات سهم عمده­ای از رژیم غذایی بیشتر گروه­های جامعه را تشکیل می­دهند(مرکز پژوهش­های غلات بهار 89).

جدول (1-1) ارزش تغذیه­ای غلات (مرکز پژوهش­های غلات بهار 89)

ی نوشته‌ها

بند4- بهبود وضعیت زنان 63

بند 5-یونسکو و جوانان 66

بند 6- یونسکو، آفریقا و کشورهای کمتر توسعه یافته 68

نتیجه گیری فصل دوم 71

فصلسوم: مفهوم صلح و امنیت بین المللی و نهادهای تضمین كننده آن

مقدمه فصل سوم 73

مبحث اول: مفهوم صلح و امنیت بین المللی و ارتباط آن با مفاهیم بنیادین حقوق بشر و دموكراسی74

گفتار اول: مفهوم صلح و امنیت بین المللی 75

بند 1- صلح منفی 76

بند 2- صلح مثبت 77

بند 3- میثاق جامعه ملل و صلح و امنیت بین المللی 79 بند 4- حفظ صلح و امنیت بین­المللی در منشورسازمان ملل متحد 85

گفتار دوم: ارتباط صلح و امنیت بین المللی با مفاهیم بنیادین دموكراسی و حقوق بشر88

بند 1- ارتباط صلح و امنیت بین المللی با دموكراسی 89

بند 2- ارتباط صلح و امنیت بین المللی با حقوق بشر 98

مبحث دوم: نهادهای تضمین كننده صلح و امنیت بین المللی 104

گفتار اول: سازمان ملل متحد و اركان اصلی آن 104

بند 1-شورای امنیت 105

بند 2- مجمع عمومی 111

عنوان صفحه

بند 3- دبیر خانه(دبیرکل) 113

بند 4- دیوان بین المللی دادگستری 115

گفتار دوم: گزیده­ای از موسسه­های تخصصی سازمان ملل متحد 118

بند 1- سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد(UNESCO) 119

بند 2- سازمان بین المللی كار(ILO)122

بند 3- سازمان بهداشتی جهانی(WHO) 127نتیجه­گیری فصل سوم 132

فصل چهارم: راهکارها و چالش های یونسکو در حفاظت از صلح و امنیت بین­المللی

مقدمه فصل چهارم 135

مبحث اول: راهكارهای یونسكو برای حفاظت از صلح و امنیت بین المللی 135

گفتار اول: جهانی كردن جامعه اطلاعاتی و توسعه آن 136

گفتار دوم: گفتگو و تعامل میان تمدن­ها 140

گفتار سوم: ایجاد کمیسیون­های ملی در کشورهای عضو 145

بند 1- نقش مشورتی 147

بند 2- نقش ارتباطی 147

بند 3- نقش اجرایی 148

بند 4- نقش اطلاع رسانی 148

گفتار چهارم: ارتباط با سازمان های غیردولتی 149

مبحث دوم: چالش های سازمان یونسكو 152

3

1-1-1 اهمیت موضوع…………………………………………………………………………………………………….

4

1-1-2 فرضیات………………………………………………………………………………………………………………

4

1-1-3 اهداف پژوهش…………………………………………………………………………………………………….

5

1-2 کلیات……………………………………………………………………………………………………………………..

5

1-2-1 گیاه شناسی………………………………………………………………………………………………………….

6

1-2-2 نیازهای اکولوژی………………………………………………………………………………………………….

6

1-2-3 خواستگاه و دامنه انتشار………………………………………………………………………………………..

7

1-2-4 خواص دارویی…………………………………………………………………………………………………….

7

1-2-5 موارد استفاده……………………………………………………………………………………………………….

8

1-2-6 مواد موثره و اجزاء اسانس……………………………………………………………………………………..

8

1-2-7 کشت بافت………………………………………………………………………………………………………….

9

1-2-7-1 انواع کشت بافت گیاهی……………………………………………………………………………………

10

1-2-7-2 بررسی اثرات فاکتورهای مختلف در محیط کشت…………………………………………………

10

1-2-7-3 نمک های غیرآلی………………………………………………………………………………………………

11

1-2-7-4 ویتامین ها………………………………………………………………………………………………………..

11

1-2-7-5 منبع انرژی………………………………………………………………………………………………………

11

1-2-7-6 میواینوسیتول……………………………………………………………………………………………………

12

1-2-7-7 عوامل فیزیکی………………………………………………………………………………………………….

12

1-2-7-8 ریزنمونه………………………………………………………………………………………………………….

12

1-2-7-9 چگونگی انتخاب محیط کشت…………………………………………………………………………..

13

1-2-7-10 ریزازدیادی گیاهان از طریق کشت بافت……………………………………………………………

13

1-2-7-11ریشه زائی……………………………………………………………………………………………………….

14

1-2-8 تعریف موتاسیون (جهش) ……………………………………………………………………………………

صفحه

عنوان

14

1-2-8-1 تاریخچه استفاده از موتاسیون…………………………………………………………………………….

15

1-2-8-2 سطوح ایجاد موتاسیون……………………………………………………………………………………..

15

1-2-8-3 انواع موتاسیون…………………………………………………………………………………………………

16

1-2-8-4 موتاژن (عامل جهش زا) ……………………………………………………………………………………

16

1-2-8-4-1 انواع موتاژن………………………………………………………………………………………………..

16

1-2-8-4-2 عوامل شیمیایی جهش زا………………………………………………………………………………..

18

1-2-8-4-3 مواد گیاهی مورد تیمار………………………………………………………………………………….

18

1-2-8-4-4 اصلاح به روش موتاسیون……………………………………………………………………………..

19

1-2-8-4-5 اهمیت موتاسیون در اصلاح نباتات. ……………………………………………………………….

19

1-2-8-4-6 موفقیت موتاسیون………………………………………………………………………………………..

19

1-2-8-4-7 روش های جدید استفاده از موتاسیون……………………………………………………………..

20

1-2-8-4-8 هدف موتاسیون مصنوعی………………………………………………………………………………

21

1-2-9 روغن های اسانس…………………………………………………………………………………………………

22

1-2-9-1 جداسازی و شناسایی مواد تشکیل دهنده روغن اسانسی گیاه…………………………………

فصل دوم:ی بر تحقیقات انجام شده

23

2-1 کشت بافت……………………………………………………………………………………………………………..

24

2-2 اثر موتاژن ها در ایجاد تنوع در صفات مختلف………………………………………………………………

26

2-3 اثر موتاسیون اتیل متیل سولفانات در ایجاد تنوع در سطوح مختلف…………………………………

فصل سوم: مواد و روش ها

32

3-1 مواد گیاهی………………………………………………………………………………………………………………

32

3-2 کشت بافت……………………………………………………………………………………………………………..

32

3-2-1 تهیه محلول ذخیره محیط های کشت……………………………………………………………………….

33

3-2-1-1 تهیه محلول ذخیره ماکرو…………………………………………………………………………………..

34

3-2-1-2 تهیه محلول ذخیره عناصر میکرو………………………………………………………………………..

34

3-2-1-3 تهیه محلول ذخیره آهن-سدیم…………………………………………………………………………..

35

3-2-1-4 تهیه محلول ذخیره ویتامین………………………………………………………………………………..

35

3-2-2 تهیه محیط کشت………………………………………………………………………………………………….

صفحه

عنوان

36

3-2-3 ضدعفونی نمونه های گیاهی…………………………………………………………………………………..

36

3-2-3-1 ضدعفونی اندام گیاه………………………………………………………………………………………….

37

3-2-4 تهیه ریزنمونه……………………………………………………………………………………………………….

37

3-2-5 بهینه سازی محیط کشت……………………………………………………………………………………….

37

3-2-6 بررسی نمونه های کشت شده…………………………………………………………………………………

38

3-2-7 تیمارهای مورد استفاده………………………………………………………………………………………….

38

3-2-7-1 روش تهیه استوک EMS …………………………………………………………………………………

39

3-2-7-2 روش اعمال تیمارهای EMS در گیاه کشت بافتی……………………………………………….

39

3-2-7-3 روش اعمال تیمارهای EMS در مزرعه……………………………………………………………..

39

3-2-7-4 روش شستشوی تیمارها……………………………………………………………………………………

40

3-3 استخراج مواد موثره گیاهی………………………………………………………………………………………..

40

3-3-1 روش های استخراج اسانس…………………………………………………………………………………….

40

3-4 آنالیز اجزاء اسانس……………………………………………………………………………………………………

41

3-5 آنالیزهای آماری……………………………………………………………………………………………………….

فصل چهارم: نتایج و بحث

42

4-1 بررسی نمونه های کشت بافتی…………………………………………………………………………………….

45

4-2 تاثیر EMS برروی خصوصیات مرفولوژیکی گیاه………………………………………………………..

46

4-2-1 اثر دوز EMS و زمان برروی طول ساقه…………………………………………………………………

47

4-2-2 اثر دوز EMS و زمان برروی طول ریشه………………………………………………………………..

47

4-2-3 اثر دوز EMS و زمان برروی تعداد برگ………………………………………………………………..

48

4-2-4 اثر دوز EMS و زمان برروی تعداد ریشه جانبی……………………………………………………..

49

4-2-5 اثر دوز EMS و زمان برروی تعداد جوانه………………………………………………………………

50

4-2-6 اثر دوز EMS و زمان برروی متوسط طول برگ………………………………………………………

51

4-2-7 اثر دوز EMS و زمان برروی تعداد ریشه……………………………………………………………….

51

4-3 ضریب همبستگی بین صفات و خصوصیات مورد بررسی……………………………………………..

52

4-4 استخراج اسانس……………………………………………………………………………………………………….

52

4-4-1 آنالیز و شناسایی کمی و کیفی اجزای موجود در اسانس…………………………………………….

صفحه

عنوان

53

4-4-2 نتایج آزمایشگاهی…………………………………………………………………………………………………

53

4-4-3 نتایج مربوط به طیف کروماتوگرام گازی گیاه…………………………………………………………..

54

4-4-4 ترکیبات تشکیل دهنده اسانس………………………………………………………………………………..

فصل پنجم: نتیجه گیری

55

5-1 بحث………………………………………………………………………………………………………………………

55

5-1-1 کشت بافت گیاهی………………………………………………………………………………………………..

56

5-1-2 اثرات موتاژن EMS ……………………………………………………………………………………………

60

5-2 نتیجه گیری………………………………………………………………………………………………………………

61

5-3 پیشنهادات……………………………………………………………………………………………………………….

62

فهرست منابع فارسی………………………………………………………………………………………………………..

64

فهرست منابع انگلیسی……………………………………………………………………………………………………..

71

پیوست ها………………………………………………………………………………………………………………………..

75

چکیده انگلیسی……………………………………………………………………………………………………………….

چکیده

نعناع فلفلیبا نام علمیMentha piperitaیکی از انواع گیاهان دارویی می باشد که به دلیل تولید اسانس های با ارزش در صنایع داروسازی و بهداشتی استفاده های فراوانی دارد. استفاده از مواد موتاسیون زا از قبیل EMS می تواند تغییرات جهش زای نقطه ای در گیاه ایجاد کند که در نهایت منجر به ظهور فنوتیپ جدید در این گیاه با ارزش شوید. لذا این پژوهش با انجام تیمارهای متعدد از غلظت های مختلف EMS روی سرشاخه های رشد یافته در محیط کشت MS بدون هورمون و با غلظت های 0/0% (به عنوان شاهد)، 05/0% و 01/0% و 005/0% از EMS و مدت زمان های مختلف (24 و48 ساعت) و همچنین در قسمت مزرعه ای نیز از همین غلظت ها و زمان ها استفاده شد. ارزیابی در داخل لوله آزمایش و مزرعه بطور همزمان انجام گرفت. پس از انتفال و رشد و نمو نمونه ها در شرایطinvitro، تیمارها با ماده جهش زا اتیل متان سولفانات مورد بررسی قرار گرفتند. فاکتورهای مختلف مورفولوژیکی از قبیل طول ساقه و تعداد ریشه رونده جانبی در سطح 1% و تعداد برگ و تعداد جوانه در ساقه در سطح 5% پاسخ معنی داری را نشان دادند. نتایج این پژوهش نشان داد كه استفاده از مواد جهش زا در محیط کشت MS نقش بسزایی در تغییر فنوتیپی این گیاه دارویی دارد. غلظت 01/0% EMS بهترین نتیجه معنی دار را در سطح 1% و از کشت ریزنمونه های که شامل جوانه های جانبی و انتهایی بوده اند به دست آورده که برروی خصوصیاتی همچون طول ساقه، تعداد برگ و تعداد جوانه جانبی اثر داشت. آنالیز اسانس تیمارها نیز انجام شد که نتیجه آن بی اثر بودن این ماده اتیل متان سولفانات روی مواد اجراء اسانس این گیاه بوده است.

کلمات کلیدی: اتیل متیل سولفانات (EMS)، اجزاء اسانس، کشت درون شیشه ای، محیط کشت MS، نعناع فلفلی (Mentha piperita).

1-1 مقدمه:

گیاهان به عنوان یکی از اجزاء طبیعت، از دیرگاه پشتوانه غنی نیازهای بشری بوده اند و می توان با اطمینان گفت تا زمانی که انسان در این کره خاکی به سر می برد، به گیاهان نیاز دارد (سلیمان زاده، 1377).

در بحث گیاهان دارویی، محدودیت های کاشت و نگهداری آن ها متعدد می باشد که از آن جمله می توان به کوتاه بودن فصل کاشت و یا برداشت بعضی از گونه های گیاهی، کمبود زمین های مناسب جهت داشت، ناچیز بودن مواد موثره حاصل از گیاه و غیره اشاره کرد (ثقه الاسلام و موسوی، 1385).

یکی از راه های رفع این محدودیت ها کشت بافت گیاهی[1] است. تکنیک های کشت بافت گیاهی درحال حاضر به عنوان یک ابزار قوی جهت رفع مشکلات اساسی و کاربردی بیولوژی گیاهی درآمده است.

استفاده از گیاهان به عنوان دارو از زمان های خیلی دور در معالجه انسان و دام مرسوم بوده است. در حال حاضر حدود یک سوم داروهای مورد استفاده دارای منشاء گیاهی می باشند. کشورهای آسیایی بخصوص هند، چین و ایران سابقه بسیار طولانی در این زمینه دارند. این گیاهان مواد زیستی بخصوص و فعال با مقادیر بسیار کم تولید می کنند که تحت عنوان متابولیت های ثانویه نام گذاری می شوند. در عصر جدید، دانشمندان علوم گیاهی با استفاده از آخرین تکنیک های عملی کشت بافت گیاهی، توانسته اند از انواع گیاهان ترکیب های بسیار مفیدی را جهت مداوای بیماری های سخت و غیر قابل مداوا و موارد استفاده دیگر، بدست آورند. در طی چند دهه اخیر روش‎های متفاوتی با استفاده از بیوتکنولوژی[2] درزمینه پرورش محصولات گیاهی برتر ابداع شده است که از جمله آن ها می توان روش های ایجاد گونه های جهش یافته[3] و پلی پلوئید[4] را نام برد.

2-6-4- مکانیزم آلودگی و بیماری زایی……………………………………………………………………………. 25

2-6-5- دامنه میزبانی فارچ……………………………………………………………………………………………. 26

2-6-5-1- دامنه میزبانی قارچ در ایران……………………………………………………………………………… 26

2-7- روش های کنترل بیماری………………………………………………………………………………………… 30

2-7-1- کنترل زراعی……………………………………………………………………………………………………. 30

2-7-1-1- تغذیه متعادل و مناسب…………………………………………………………………………………… 30

2-7-1-2- آبیاری مناسب……………………………………………………………………………………………… 30

2-7-1-3- غرقاب کردن خاک قبل از کشت………………………………………………………………………. 30

2-7-1-4- تناوب زراعی با غیر میزبان………………………………………………………………………………. 30

2-7-1-5- حذف اندام های آلوده محصول بعد از برداشت…………………………………………………….. 30

2-7-1-6- تنظیم تاریخ کاشت و تراکم بوته ………………………………………………………………………. 31

2-7-1-7- استفاده از بذر سالم و عاری از عامل بیماری………………………………………………………… 31

2-8- کنترل شیمیایی…………………………………………………………………………………………………….. 31

2-9- کنترل بیولوژیک…………………………………………………………………………………………………… 32

2-10- مدیریت زراعی………………………………………………………………………………………………….. 34

2-10-1- تاثیر عملیات شخم زنی در تراکم جمعیت قارچ در خاک………………………………………….. 35

2 -10-2- به کار گیری ارقام مقاوم………………………………………………………………………………….. 35

2-11- انواع مقاومت…………………………………………………………………………………………………….. 35

2-11-1- مقاومت حقیقی………………………………………………………………………………………………. 36

2-11-2- مقاومت ظاهری……………………………………………………………………………………………… 36

2-11-3- مقاومت غیر میزبانی………………………………………………………………………………………… 37

فصل سوم :مواد و روش ها

3-1- روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………….. 38

3-2 – تعیین میزان جمعیت اسکلروت های قارچ بیمارگر در محل آزمایش………………………………… 38

3-3- تعیین شرایط خاک محل آزمایش……………………………………………………………………………… 40

3-4- ژنوتیپ های مورد استفاده در ارزیابی نسبت به قارچM .phaseolina…………………………… 40

3-5- ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های سویا نسبت به قارچM .phaseolina………………………………. 43

3-6- تجزیه و تحلیل داده ها………………………………………………………………………………………….. 43

فصل چهارم : نتایج

4-1- علائم بیماری پوسیدگی ذغالی ناشی از ماکروفومینا……………………………………………………….. 44

4-2- میزان جمعیت اسکلروت های قارچ بیمارگر در محل آزمایش…………………………………………. 45

4-3- شرایط خاک محل آزمایش……………………………………………………………………………………… 45

4-4- ارزیابی مقاومت ژنوتیپ های سویا نسبت به قارچM. phaseolina………………………………. 46

فصل پنجم:بحث

5-1- بحث………………………………………………………………………………………………………………… 54

5-2- پیشنهادات………………………………………………………………………………………………………….. 55

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………………………. 56

چکیده انگلیسی………………………………………………………………………………………………………………..

چکیده

بیماری پوسیدگی ذغالی سویاMacrophomina phaseolina(Tassi) Goid در استان مازندران یکی از بیماری های مهم سویا محسوب می­شود. عامل بیماری قارچی خاکزی و بذرزاد بوده که از طریق جوانه زدن اسکلروت ها در داخل خاک و تماس با ریشه های سویا و کاشت بذور آلوده به قارچ عامل بیماری باعث بروز بیماری می گردد. محدودیت استفاده ازسموم شیمیایی در ضد عفونی بذر بعلت استفاده از باکتری ریزوبیوم و عدم کار آیی قارچ کش های رایج به صورت محلول پاشی، باعث شده است که روش هایی نظیر استفاده از ارقام متحمل، تنظیم تاریخ ها و ردیف های کاشت به همراه سایر روش­های غیر شیمیایی در کنترل بیماری از اهمیت فراوانی برخوردار شود. برای جلوگیری از مصرف بی رویه سموم شیمیایی، کاهش هزینه های تولید و معرفی رقم متحمل به بیماری در استان مازندران، این تحقیق با استفاد ازتعداد 64 رقم و لاین حاصل از آزمایشات مقایسه مقدماتی که از نظر عملکرد و سایر خصوصیات زراعی نسبت به سایر ارقام برتری نشان داده اند، انتخاب و تحت شرایط مزرعه ای در برابر بیماری پوسیدگی ذغالی مورد ارزیابی قرارگرفتند. این لاین ها در قالب طرح لاتین مربع با دو تکرار در ایستگاه تحقیقات زراعی بایعکلا در قطعه زمینی آلوده به اسکلروت­های قارچ عامل بیماری و دارای سابقه کشت سویا به اجرا درآمد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که ارقام و لاین ها مورد بررسی دارای واکنش­های متفاوت نسبت به قارچ عامل بیماری هستند. در لاین های شماره 12، 15، 18، 21، 32، 36، 40، 44 و 55 در هر دو تکرار پیشرفت بیماری به طرف ساقه مشاهده نگردید. بیشترین میزان پیشرفت بیماری به ترتیب در لاین­های 6، 4، 1، 5، 2، 13، 27 و 14 مشاهده شد. در این آزمایش درصد بیماری با شمارش بوته های آلوده و سالم در لاین های مورد بررسی تعیین گردید. تجزیه واریانس داده های حاصل از درصد بوته­های آلوده به بیماری پوسیدگی ذغالی نشان داد که بین ارقام و لاین های مورد بررسی از نظر درصد بوته های آلوده اختلاف معنی داری در سطح 1 درصد وجود داشت. لاین­های 10، 13، 5، 4، 6، 28 به ترتیب با 42/34، 95/26، 92/26، 61/25، 89/23 و 19 درصد دارای بیشترین درصد بوته های آلوده و لاین های 18، 32، 55، 47، 15، 40، 8 و 31 به ترتیب با 0، 0، 5/0، 7/0، 8/0، 04/1، 43/1 و 58/1 درصد دارای کمترین درصد بوته­های آلوده به بیماری پوسیدگی ذغالی سویا بودند.

واژه های كلیدی: سویا، بیماری پوسیدگی ذغالی،M. phaseolinaو لاین ها.