3-1-2- تحلیل ثانویه جداول. 54

3-2- جامعه آماری. 57

3-3- حجم نمونه. 57

3-4- تعریف مفاهیم. 58

3-4-1- مفاهیم نظری. 58

3-4-2- مفاهیم عملیاتی(شاخص ها). 60

3-4-2-1- شاخص های مادی/فرامادی. 60

3-4-2-2- شاخص های رشد اقتصادی و رفاه. 63

3-4-2-3- شاخصهای ارزشی- نگرشی. 63

3-4-2-4- شاخص امنیت سازنده. 65

3-5- روش تجزیه و تحلیل داده ها. 65

3-6- مراحل تجزیه و تحلیل داده ها. 66

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 68

4-1- تطبیق سنخهای ارزشی. 72

4-1-1-روش اول. 72

4-1-2-روش دوم. 75

4-1-3-روش سوم. 80

4-1-3-1-نگرشهای دینی. 85

4-1-3-2- نگرشهای جنسیتی. 89

4-1-3-3-نگرشهای دینی(در ایران). 93

4-1-3-4- نگرشهای جنسیتی(در ایران). 96

4-2- تطبیق از منظر شاخص امنیت سازنده. 102

4-3- آزمون مدل تحلیلی، نظری اینگلهارت طی سالهای (1382 – 1353). 104

4-3-1- روش اول. 104

4-3-2- روش دوم. 112

4-3-2-1- مرحله اول. 114

4-3-2-2- مرحله دوم. 117

4-3-2-2-1- نگرشها و رفتارهای مذهبی. 117

4-3-2-2-2- نگرشها و ارزشهای مربوط به جنسیت و خانواده. 124

4-3-2-2-3- رضایت از زندگی. 132

4-3-2-3- مرحله سوم. 136

4-3-2-3-1-ارزشها و نگرشهای دینی. 136

4-3-2-3-2-خانواده و جنسیت. 147

4-3-2-3-3-رضایت از زندگی. 159

4-3-3- روش سوم. 165

4-4- تحلیل ابتکاری. 173

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهاد 179

5-1- نتیجه گیری. 180

5-2- پیشنهادات. 183

منابع و مآخذ 185

پیوست 188

فهرست جداول

جدول 2-1: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2000(ایالات متحده) 13

جدول 2-2: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2000(تركیه). 15

جدول 2-3: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2000(اسپانیا). 15

جدول 2-4: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 97 تا 2000(پاكستان). 15

جدول 2-5: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2001(كره جنوبی) 16

جدول 2-6: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 82 تا 2000(ژاپن). 16

جدول 2-7: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 90 تا 2000(هند). 16

جدول 2-8: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 81 تا 2000(آلمان). 17

جدول 2-9: تغییرات در درصد مادیون و فرامادیون طی سالهای 81 تا 2000(كانادا). 17

جدول 3- 1: بارهای ارزشهای گوناگون در كشورهای مختلف( اینگلهارت،1990؛جدول 4-1) 62

جدول 4-1:فراوانی نسبی سنخهای ارزشی در پایاننامه محمدرضا منفرد. 72

جدول 4-2: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایش سال 79 (ایران). 73

جدول 4-3: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایشهای سالهای 2000 تا 2003 (جهانی) 73

جدول 4-4: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایش سال 2000 (دانمارک. آلمان، ایرلند، ایتالیا، بلژیک، فرانسه، ایالت متحده، پرتغال، یونان، اسپانیا). 74

جدول 4-5: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایشهای سالهای 2000 تا 2003 74

جدول 4-7: نتایج عاملهای تشکیل شده از 12 سوال اهداف و آرزوها از پیمایش 79 (ایران) 75

جدول 4-8: عاملهای تشکیل شده از 12 سوال اهداف وآرزوها از پیمایش 79(ایران). 76

جدول 4-9: رد یا قبول ارزش های یهودی مسیحی (تحلیل عوامل مولفه های اصلی). 80

جدول 4-10: اهمیت خدا بر حسب سنخ ارزشی و كشور (درصد كسانی كه اهمیت اندكی برای خدا متصور هستند:4 یا پایینتر در مقیاس(1-10)) (سال1981). 85

جدول 4-11: اهمیت خدا بر حسب سنخهای ارزشی و كشور(سال 2000-2003 پیمایشهای جهانی ) 85

جدول 4-12: نگرشهای مذهبی بر حسب سنخهای ارزشی(سال1981). 86

جدول 4-13: نگرشهای مذهبی(اعتقاد به خدا) بر حسب سنخهای ارزشی و كشور، پیمایشهای جهانی (سال 2000-2003 ). 86

جدول 4-14: نگرشهای مذهبی(اعتقاد به زندگی پس از مرگ) بر حسب سنخهای ارزشی و كشور ،پیمایشهای جهانی (سال 2000-2003). 87

جدول 4-15: نگرشهای مذهبی(مذهبی شمردن خود) بر حسب سنخهای ارزشی و كشور، پیمایشهای جهانی (سال 2000-2003 ). 87

جدول 4-16: اندیشیدن به معنا و مفهوم زندگی بر حسب سنخهای ارزشی(سال1981). 87

جدول 4-17: اندیشیدن به معنا و مفهوم زندگی بر حسب سنخهای ارزشی، پیمایشهای جهانی(2000 – 2003 ). 88

جدول 4-18: اندیشیدن به معنا و مفهوم زندگی بر حسب سنخهای ارزشی و کشور، پیمایشهای جهانی(2000 – 2003 ). 88

جدول 4-19:رد همجنس بازی بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز همجنس بازی را جایز نمی شمارند، سال 1981). 89

جدول 4-20: نگرشهای اخلاقی و اجتماعی بر حسب سنخ ارزش(سال1981). 90

جدول 4-21:رد همجنس بازی بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز همجنس بازی را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 90

جدول 4-22:رد فحشا بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگزفحشا را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 91

جدول 4-23:رد سقط جنین بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز سقط جنین را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 91

جدول 4-24:رد طلاق بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز طلاق را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 91

جدول 4-25:رد كشتن از روی ترحم بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز كشتن از روی ترحم را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 92

جدول 4-26:رد داشتن روابط جنسی غیر قانونی بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز داشتن روابط جنسی غیر قانونی را جایز نمی شمارند)، پیمایشهای جهانی(2000-2003). 92

جدول 4-27: اهمیت خدا بر حسب سنخ ارزشی ‏، پیمایش79. 94

جدول 4-28: نگرشهای مذهبی(اعتقاد به خدا) بر حسب سنخ ارزشی ، پیمایش79. 94

جدول 4-29: نگرشهای مذهبی(اعتقاد به زندگی پس از مرگ) بر حسب سنخ ارزشی ، پیمایش79 94

جدول 4-30: نگرشهای مذهبی(مذهبی شمردن خود) بر حسب سنخ ارزشی ، پیمایش79. 95

جدول 4-31: اندیشیدن به معنا و مفهوم زندگی بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش79. 95

جدول 4-32:رد همجنسبازی بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز همجنسبازی را جایز نمی شمارند)، پیمایش79. 96

جدول 4-33:رد فحشا بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگزفحشا را جایز نمی شمارند)، پیمایش79 97

جدول 4-34:رد سقط جنین بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز سقط جنین را جایز نمی شمارند)، پیمایش79. 97

جدول 4-35: رد طلاق بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز طلاق را جایز نمی شمارند)، پیمایش79 97

جدول 4-36:رد كشتن از روی ترحم بر حسب سنخ ارزشی(درصد كسانی كه هرگز كشتن از روی ترحم را جایز نمی شمارند)، پیمایش79. 98

جدول 4-37 : ادای فریضه نماز بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش 79. 99

جدول 4-38:اهمیت خدا در زندگی بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش 79. 100

جدول 4-39: اهمیت فرزند داشتن برای زن بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش 79. 100

جدول 4-40: اهمیت كار بیرون از خانه برای زن بر حسب سنخ ارزشی، پیمایش 79. 100

جدول 4-41: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(2000-2003) 102

جدول 4-42: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(2000-2003)10 كشور غربی:. 103

جدول 4-43: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایش79. 103

جدول 4-44: درصد مادیون و فرامادیون و التقاطیون در پیمایش سال 79 (ایران). 110

جدول 4-45: سوالات مشابه در 4 پیمایش سالهای 53، 74، 79 و 82(گرایشات مذهبی). 114

جدول 4-46: سوالات مشابه در 4 پیمایش سالهای 53، 74، 79 و 82(گرایشات جنسیتی). 115

جدول 4-47: سوالات مشابه در 4 پیمایش سالهای 53، 74، 79 و 82(رضایت از زندگی). 116

جدول 4-48: اعتقاد به خدا بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش79. 119

جدول 4-50: اعتقاد به روح بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش79. 119

جدول 4-51: اعتقاد به دوزخ بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش79. 120

جدول 4-52: اعتقاد به بهشت بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش79. 120

جدول 4-53: انجام فرایض مذهبی بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 121

جدول 4-54: انجام فرایض مذهبی(نماز در مسجد) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 122

جدول 4-55: تعلق مذهبی بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 122

جدول 4-56: اهمیت خدا در زندگی بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 123

جدول 4-57: احساس آرامش به وسیله دین بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 124

جدول 4-58: برتری رهبری سیاسی مردان بر زنان بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 125

جدول 4-59: اهمیت بیشتر تحصیلات مردان نسبت به زنان بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79 125

جدول 4-60: نتایج آماری گاما (انتخابزن سنتیبر حسب سنخهای ارزشی)،پیمایش79. 126

جدول 4-61: نتایج آماری گاما (انتخابزن مدرنبر حسب سنخهای ارزشی)،پیمایش79. 127

جدول 4-62: نتایج آماری گاما (انتخابزن مذهبیبر حسب سنخهای ارزشی)،پیمایش79. 127

جدول 4-63: تعداد ایده آل فرزند بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 128

جدول 4-64: كار كردن زنان(مادری که کار نمی کند رابطه گرم و پایدار با فرزندانش برقرار می کند) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 129

جدول 4-65: كار كردن زنان(کدبانو و خانه دار بودن درست به اندازة کارکردن برای دستمزد ارضاکننده است) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 129

جدول 4-66: كار كردن زنان(زن و شوهر هر دو باید در کسب درآمد خانواده سهیم باشند) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 130

جدول 4-67: كار كردن زنان(حس می کنید وجود کدام یک از خصوصیات زیر در یک زن از همه مهمتر است : کار کردن بیرون از خانه؟) بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 130

جدول 4-68: اعتقاد به تعدد زوجات بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 131

جدول 4-69: اعتقاد به پیروی زن از مرد بر حسب سنخهای ارزشی،پیمایش 79. 131

جدول 4-70: رضایت از زندگی بر حسب جنس و كشور (1980-1986)(اینگلهارت،1373،جدول7-1) 133

جدول 4-71: رضایت از زندگی و احساس خوشبختی بر حسب سن (1980-1986) (اینگلهارت،1373،جدول7-2). 134

جدول 4-72: اهمیت درآمد خوب برای یك شغل بر حسب سنخهای ارزشی ،پیمایش 79. 136

جدول 4-73: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(2000-2003) 167

جدول 4-74: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب سطح درآمد، پیمایشهای جهانی(2000-2003) 167

جدول4-75: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب طبقه اجتماعی، پیمایشهای جهانی(2000-2003) 167

جدول 4-76: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایشهای جهانی(2000-2003)10 كشور غربی:. 168

جدول 4-77: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب سطح درآمد، پیمایشهای جهانی(2000-2003) 10 كشور غربی:. 169

جدول 4-78: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر طبقه اجتماعی، پیمایشهای جهانی(2000-2003) 10 كشور غربی:. 169

جدول 4-79: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب تحصیلات، پیمایش79. 170

جدول 4-80: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر طبقه اجتماعی، پیمایش79. 170

جدول4-81: فراوانی نسبی سنخهای ارزشی بر حسب سطح درآمد، پیمایش79. 170

جدول 4-82: فراوانی نسبی جمعیت نمونه هر پیمایش بر حسب تحصیلات(طولی). 172

جدول 4-83: فراوانی نسبی جمعیت نمونه هر پیمایش بر حسب تحصیلات(نسلی). 172

جدول 4-83: تعداد نمونه آماری بر حسب استانهای كشور،پیمایش 79. 175

جدول 4-84: تعداد نمونه آماری بر حسب 8 استان كشور،پیمایش 79. 176

جدول 4-85: شاخص رفاه نسبت به استانهای كشور. 177

فهرست نمودارها

نمودار 4-1: تغییرات در درصد فرامادیون طی سالهای 53 تا 82. 111

نمودار 4-2: درصد افرادی كه بسیار به مسجد می روند(طولی). 138

نمودار 4-3: درصد افرادی كه بسیار به مسجد می روند(نسلی). 138

نمودار 4-4: درصد افرادی كه اظهار داشته اند كه نماز خود رامرتب می خوانند(طولی) 138

نمودار 4-5: درصد افرادی كه اظهار داشته اند كه نماز خود رامرتب می خوانند(نسلی) 139

نمودار 4-6:درصد افرادی كه برای معرفی انسان صوابكار دلایل مذهبی را عنوان نموده اند(طولی) 139

نمودار 4-7:درصد افرادی كه برای معرفی انسان صوابكار دلایل مذهبی را عنوان نموده اند(نسلی) 139

نمودار 4-8:درصد افرادی كه برای معرفی انسان گناهكار دلایل مذهبی را عنوان نموده اند(طولی) 140

نمودار 4-9: درصد افرادی كه به گویه “از قدیم گفته اند كه سرنوشت هر كس روی پیشانیش نوشته شده است” پاسخ مثبت داده اند(طولی). 141

نمودار 4-10: درصد افرادی كه به گویه “از قدیم گفته اند كه سرنوشت هر كس روی پیشانیش نوشته شده است” پاسخ مثبت داده اند(نسلی). 141

نمودار 4-11: درصد افرادی كه برای گویه “آینده توجه به مذهب بیشتر خواهد شد یا كمتر” پاسخ بیشتر میشود را انتخاب كرده اند(طولی). 142

نمودار 4-12: درصد افرادی كه برای گویه ” به نظر شما مردم نسبت به سابق به چه میزانی به امور دینی توجه میكنند ” پاسخ بیشتر شده است را انتخاب كرده اند(طولی). 142

نمودار 4-13: افرادی كه زیاد به زیارت اماكن متبركه می روند(طولی). 142

نمودار 4-14: افرادی كه زیاد به مجالس روضه خوانی می روند(طولی). 143

نمودار 4-15: فراوانی نسبی افرادی كه زیاد به دعای كمیل می روند(طولی). 143

نمودار 4-16: فراوانی نسبی افرادی كه به جهان آخرت اعتقاد دارند(طولی). 144

نمودار 4-17: فراوانی نسبی افرادی كه زیاد نذر و نیاز می كنند(طولی). 144

نمودار 4-18: فراوانی نسبی افرادی كه زیاد نذر و نیاز می كنند(نسلی). 144

نمودار 4-19: درصد افرادی كه زن ایده آل خود را زن سنتی معرفی كرده اند(طولی). 147

نمودار 4-20: درصد افرادی كه زن ایده آل خود را زن سنتی معرفی كرده اند(نسلی). 148

نمودار 4-21: درصد افرادی كه زن ایده آل خود رازن مدرنمعرفی كرده اند(طولی). 148

نمودار 4-22: درصد افرادی كه زن ایده آل خود رازن مدرنمعرفی كرده اند(نسلی). 149

نمودار 4-23: درصد افرادی كه زن ایده آل خود رازن مذهبیمعرفی كرده اند(طولی). 149

نمودار 4-24: درصد افرادی كه زن ایده آل خود رازن مذهبیمعرفی كرده اند(نسلی). 149

نمودار 4-25: درصد افرادی كه اظهار داشته اند در خانواده شان تصمیمات اساسی را مرد می گیرد(طولی). 150

نمودار 4-26: درصد افرادی كه اظهار داشته اند در خانواده شان تصمیمات اساسی راهمهمی گیرند(طولی). 150

نمودار 4-27: درصد افرادی كه اظهار داشته اند در خانواده شان تصمیمات اساسی راهمهمی گیرند(نسلی). 151

نمودار 4-28: درصد افرادی كه موافق كار كردن زنان در بیرون از خانه هستند(طولی) 151

نمودار 4-29: درصد افرادی كه موافق كار كردن زنان در بیرون از خانه هستند(نسلی) 151

نمودار 4-30: درصد افرادی كه زن باحجاب را ترجیح می دهند(طولی). 152

نمودار 4-31: درصد افرادی كه زن باحجاب را ترجیح می دهند(نسلی). 152

نمودار 4-32: درصد افرادی كه با تعدد زوجات مخالفند(طولی). 153

نمودار 4-33: درصد افرادی كه با تعدد زوجات مخالفند(نسلی). 153

نمودار 4-34: درصد افرادی كه تعداد فرزند 2 و یا كمتر را به عنوان تعداد ایده ال خود بیان داشته اند(طولی). 153

نمودار 4-35: درصئ افرادی كه تعداد فرزند 2 و یا كمتر را به عنوان تعداد ایده ال خود بیان داشته اند(نسلی). 154

نمودار 4-36: درصد افرادی كه اولویت ازدواج را با فامیل می دانند(طولی). 154

نمودار 4-37: درصد افرادی كه اولویت ازدواج را با فامیل می دانند(نسلی). 154

نمودار 4-38: درصد افرادی كه برای تربیت فرزند از رفتار مسالمت آمیز استفاده می كنند(طولی) 154

نمودار 4-39: درصد افرادی كه با مهریه موافقند(طولی). 155

نمودار 4-40: درصد افرادی كه با اظهار نظر والدین در امور فرزندان پس از ازدواج موافقند(طولی). 155

نمودار 4-41: درصد افرادی كه با اظهار نظر والدین در انتخاب دوست فرزندان موافقند(طولی) 156

نمودار 4-42: درصد افرادی كه با معاشرت دختر و پسر قبل از ازدواج موافقند(طولی) 156

نمودار 4-43: درصد افرادی كه سن مناسب برای ازدواج دختران را زیر 20 سال عنوان كرده اند(طولی). 157

نمودار 4-44: درصد افرادی كه معتقدند بهتر است پدر و مادر پس از ازدواج .با فرزندان زندگی كنند (طولی). 157

نمودار 4-45: افرادی كه با این گویه موافقند:در زمانی كه مشاغل محدودند مردان حق بیشتری برای اخذ آن كارها دارند(طولی). 157

نمودار 4-46: افرادی كه با این گویه موافقند:در كل مردان نسبت به زنان رهبران سیاسی بهتری هستند (طولی). 158

نمودار 4-47: درصد افرادی كه از وضع مالی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 159

نمودار 4-48: درصد افرادی كه از وضع مالی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی). 159

نمودار 4-49: درصد افرادی كه در مجموع از زندگی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی) 160

نمودار 4-50: درصد افرادی كه در مجموع از زندگی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی) 160

نمودار 4-51: درصد افرادی كه از وضع سلامتی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 160

نمودار4-52: درصد افرادی كه از وضع سلامتی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی). 161

نمودار 4-53: درصد افرادی كه از وضع محیط اجتماعی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی) 161

نمودار 4-54: درصد افرادی كه از وضع محیط اجتماعی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی) 161

نمودار 4-55: درصد افرادی كه از زندگی خانوادگی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی) 162

نمودار 4-56: درصد افرادی كه از زندگی خانوادگی خود اظهار رضایت نموده اند(نسلی) 162

نمودار 4-57: درصد افرادی كه از شانس و اقبال خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 162

نمودار 4-58: درصد افرادی كه از موقعیت شغلی خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 163

نمودار 4-59: درصد افرادی كه از وضع مسكن خود اظهار رضایت نموده اند(طولی). 163

نمودار 4-60: عوامل موفقیت از دیدگاه افراد(طولی). 164

نمودار 4-61: عوامل موفقیت از دیدگاه افراد(نسلی). 164

 

 

 

فصل اول

کلیات

 

1-1- طرح مسأله

تحولات و تغییرات فرهنگی پدیده ای است که همواره با بشریت همراه و همنشین بوده است، پیدایش آتش، کشاورزی، خط، تولید ابزار و زایش صنعت، ظهور پیامبران، جنگ و کشورگشایی همه در تحولات و تغییرات فرهنگی انسان نقش داشته­اند.

در چند سده اخیر, انقلاب صنعتی یکی از مهمترین دلایل و یا شاید مظهر تغییرات فرهنگی در جهان به شمار می رود. اما در چند دهه گذشته تغییرات اقتصادی، تکنولوژیکی، اجتماعی و سیاسی، فرهنگهای جوامع پیشرفته صنعتی را از جنبه های بسیار مهم دگرگون ساخته است. انگیزه هایی که مردم را به کار وامی دارد، مسائلی که سبب بروز برخورد سیاسی می شود و اعتقادات مذهبی مردم، نگرش آنها دربارة طلاق، سقط جنین، همجنس بازی و اهمیتی که به داشتن بچه و تشکیل خانواده می دهند همه دگرگون شده است.

انقلاب صنعتی جریانی از تغیرات با خود آورد و شکل نوینی به فرهنگهای مغرب­زمین بخشید، با گذشت سالها که از اهمیت رشد اقتصادی به منزله مهمترین هدف جوامع می گذرد، هم­اکنون دگرگونیهای فرهنگی هستند که جامعه پیشرفته صنعتی را هدایت می کنند (اینگلهارت, 1373).

اما مظاهر انقلاب صنعتی، علی الخصوص مظاهر مادی آن، در چارچوب کشورهای مغرب زمین محصور نماند، بلکه با ورود اجتناب ناپذیر خود به همه کشورها و جوامع، تجربه های فرهنگی متفاوت و البته در برخی وجوه، تجربه­های مشترکی را نیز موجب شد. مسلماً جامعه ایران نیز مستثناتی بر این قاعده نبوده و نیست. پژوهش حاضر کوششی است برای مقایسه برخی وجوه تحول فرهنگی ارزشها و نگرشهای افراد در جوامع پیشرفته صنعتی با مؤلفه های مشابه در جامعه ایران و تطبیق نظریات پیرامون این تحولات در مورد تجربه خاص ایران.پ

در واقع همانگونه كه از عنوان پایان­نامه استنتاج می­شود مساله اصلی ما در این تحقیقتحول فرهنگیاست‎‏‏، كه به صورت تطبیق نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت بر ارزش­ها و نگرش­های ایرانیان مطرح می­شود.

آنچه که در این میان غامض است بازة زمانی این تغییرات است یا به عبارت دقیق­تر این پژوهش تحولات فرهنگی را در چه بازة زمانی مورد توجه قرار می دهد.

با توجه به روش شناسی پژوهش (در قسمت روش شناسی به صورت مسبوط توضیح داده خواهد شد) یکی از روش­های این تحقیق تحلیل ثانویه پیمایش های ملی دربارة ارزشها و نگرشهای ایرانیان است بنابراین نتایج حاصل از پیمایش های ملی، داده خام پژوهش حاضر به شمار می رود. با توجه به این موضوع که قدیمی ترین پیمایش انجام گرفته در کشور به سال 1353 بازمی گردد و اخیرترین آنها در سال 1382 انجام گرفته بازة زمانی تحقیق را تحولات فرهنگی ایرانیان از سال 1353 تا 1382 در نظر می­گیریم.

گذشته از بحث طرح مساله، مبحث مهم بعدی در این قسمت بحث اثبات مسأله یعنی اثبات وجود تغییرات است. درواقع باید قبل از تبیین و تحلیل تغییرات فرهنگی در ایران، به اثبات این مساله پرداخت که اساسا تغییراتی رخ داده است. دلایلی که موید وجود مساله تغییرات فرهنگی می­باشد به شرح زیر است:

• جهش های اقتصادی و تکنولوژیکی در جهان، ورود تکنولوژی های مدرن به عرصه زندگی روزمره، ورود تلویزیون و رسانه های جدید مانند ماهواره، اینترنت و … تحولات بسیاری را در تمام جهان باعث شده است که جامعه ایران نیز در این میان تاثیرات مشابهی را نیز پذیرا شده است.

گذشته از تحولات جهانی، جامعه ایران طی 30 سال اخیر (1382 – 1353) تغییراتی منحصر به خود را نیز از سر گذرانده است. وقوع یک انقلاب عمیق اجتماعی و ایدئولوژیک و از سرگذراندن یکی از طولانی­ترین و فرسایشی­ترین جنگ ها در دهه­های اخیر، وقوع تغییراتی را در طرز فکر و نگرش افراد اجتناب ناپذیر می­نماید. از نظر شاخص های مدرنیزاسیون نیز، اجرای چندین برنامه توسعه (چه قبل از انقلاب و چه بعد از جنگ)، دوبرابر شدن جمعیت و 4 برابر شدن شهرنشینی (http://www.sci.org.ir ، سایت مركز آمار ایران) و افزایش ناگهانی جوانان در چند سال اخیر، تغییرات گسترده در قیمت نفت و بالطبعتولید ناخالص ملی، به وجود آمدن کلان­شهرها و تغییرات گسترده در چهره شهرها، افزایش تولیدات و همچنین واردات به طوری که برای هر محصول چندین آلترناتیو از لحاظ مارک در بازار وجود دارد، افزایش درصد باسوادان از 48.5 درصد در قبل از انقلاب به 86.5 درصد در سال 1384(روزنامه همشهری، 20/11/84)، افزایش درصد زنان تحصیل کرده و افزایش حضور آنها در محیط کار و اجتماع و … همه و همه نشان دهنده تغییرات فیزیکی، جمعیتی و اجتماعی گسترده ای در کشورمان طی 30 سال اخیر است که با توجه به تعریف فرهنگ در نظام کنش[1]، تغیرات فرهنگی را نیز موجب شده است.

• تقریباً می توان در نگرشهای سنجیده شده در تمام پیمایش ها، تفاوت های محسوسی را میان نگرشهای افراد در سنین مختلف مشاهده نمود. این به گونه ای است که از 186 گرایش سنجیده شده در پیمایش سال 79، 107 گرایش با مؤلفه سن همبستگی نشان می دهند. البته این همبستگی هیچگاه از وضعیت ضعیف و متوسط ضعیف بالاتر نمی رود زیرا فرآیند جامعه پذیری در هر حال اجازة گسست های بنیادی را نداده است.

• با مراجعه به دو پیمایش مورد استفاده در این پایان نامه درمی یابیم که افراد خود به تغییرات ارزشی، نگرشی و فرهنگی خود و دیگران اذعان دارند. تغییرات ارزشهای مذهبی به عنوان یکی از مهمترین و پایه ای ترین ارزشها و هنجارها(اینگلهارت, ص 208)، موید این ادعاست.

در پیمایش سال (1353) به دو گویه زیر بر­می­خوریم:

الف) به نظر شما مردم ………………………………………………

1) بیشتر از سابق به امور دینی توجه می کنند

2) کمتر از سابق به امور دینی توجه می کنند

3) همین اندازه به امور دینی توجه می کنند.

ب) به نظر شما در آینده توجه به مذهب بیشتر خواهد شد یا کمتر یا فرقی نمی کند.

1) بیشتر

2) کمتر

3) فرقی نمی کند

برای سؤال اوّل 40% از افراد اظهار داشته اند که نمی دانند، 47% پاسخ داده که توجه به امور دینی افزایش یافته است و 10% گفته اند کمتر شده است. و برای سؤال دوّم 43% گزینه نمی دانم، 40% بیشتر خواهد شد و 10% کمتر خواهد شد را برگزیده اند.

اینکه پاسخگویان به کدام گزینه بیشتر گرایش داشته اند، شاید در این مرحله اهمیتی نداشته باشد اما این که گزینه ای 4 برابر بیشتر از گزینه دیگر انتخاب شده است نشان دهندة بروز تغییراتی فرهنگی است.

در پیمایش سال 1382 نیز گویه­هایی مشابه مورد سوال قرار گرفته­اند:

الف) به نظر شما مردم الان نسبت به 5 سال قبل مذهبی تر شده اند یا غیرمذهب تر؟

مذهبی تر شده اند	غیرمذهبی تر شده اند	فرقی نکرده اند
5/16%	9/69%	6/13

همانگونه که مشاهده می کنید در این پیمایش نیز جدا از نتیجه آن، درصد موافقین با یک گزینه (غیر مذهبی شدن)چندین برابر گزینه (مذهبی شدن) دیگر است و این نشان می دهد که افراد جامعه خود نیز به تغییرات ارزشی و فرهنگی خود اذعان داشته اند.

مباحثی که پس از اثبات وجود تغییرات فرهنگی نیازمند بررسی و پژوهش است عبارتند از مسیر و جهت تغییرات فرهنگی موجود که در قالب فرضیات تحقیق بدانها پرداخته خواهد شد.

 

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق

اهمیت موضوع مورد پژوهش به شرح زیر است:

1- شاید بارها و بارها شنیده ایم که ایرانی ها غیر­قابل پیش بینی ترین مردم جهانند. این موضوع تا حد بسیار زیادی منبعث از این مسأله است که تاکنون فعالیتهای قابل توجهی برای مدل سازی فرهنگ جامعه مان صورت نگرفته است. شاید رایج­ترین مدل تحلیلی، مدل سنتی – مدرن باشد که به نظر می رسد نه تنها دیگر نمی تواند جوابگوی تحلیلهای تحول فرهنگی باشد بلکه به دلیل تکرارهای بسیار، از تحلیل های علمی جامعه شناختی به بحث های ژورنالیستی تبدیل شده است.

لزوم شاخص ، مدل، و نمونه آرمانی سازی های جدید در حوزه جامعه شناسی ایران بسیار ضروری به نظر می رسد و تلاش برای تطبیق مدل اینگلهارت (مادی/فرامادی) شاید بتواند تاحدی این خلا را پر نماید چراکه جامعه ایران تاحدودی نیز در معرض موجهای مدرنیته متاخر بخصوص در وجوه فرهنگی قرار دارد.

• تا کنون چند پیمایش نگرش و ارزش­سنجی در سطح ملی انجام گرفته است که تنها ثمره آنها تعدادی جداول تقاطعی میان بعضی خصوصیات زمینه ای (سن، جنس، تحصیلات) و نگرشهای اندازه گیری شده است. در حالیکه در واقع پیمایشهای ملی می بایست ابزار کار و مواد خام و اولیه پژوهشگران قرار گیرند تا آنها به وسیله آنها تغییرات و تحولات صورت گرفته را شناسایی کنند و بتوانند تغییرات فرهنگی را در آینده تا حدی پیشگوی کنند.

در واقع نتایج پیمایش ها ابزار کار تحلیل های ثانویه هستند و این تحلیل های ثانویه می باشند که قابل عرضه به جامعه علمی و حوزه عمومی هستند. فقر تحلیل ثانویه بر پیمایش های ملی در ایران بسیار نمود دارد. تنها چند کتاب بسیار کم حجم در این زمینه وجود دارد که در قسمت پژوهش های پیشین به آن می پردازیم.

موضوع دیگر در این زمینه بازخوردهایی است که تحلیل های ثانویه می توانند برای بهبود انجام پیمایش های بعدی تولید نمایند. تحلیل ثانویه ها می توانند تا حدی اعتبار این پیمایش ها را تأیید و البته نقاط ضعف آنها را بیان کنند و برای پیمایش های ملی دیگر توصیه های مناسب داشته باشند و البته هر تحلیل ثانویه­ای و هر مراجعه ای به این پیمایش ها ارزش قابل ملاحظه ای به آنها خواهد داد. همانگونه که ارزش هر منبعی به تعداد ارجاعاتی است که به آن شده است یکی از شاخصهای ارزشمندی یک پیمایش نیز به تعداد تحلیل های ثانویه­ای است که بر اساس یافته­های آن پیمایش انجام شده است.

همه این مسائل در کنار هزینه های بسیار زیاد برای انجام این پیمایش ها می تواند نشانگر اهمیت ویژه تحلیل ثانویه باشد.

3- مورد سوم که البته مرتبط با موارد 1 و 2 است، آگاهی مسئولان و قانونگذاران کشور از تحولات فرهنگی صورت گرفته است. تحولات سیاسی کشور با شاخصهای بسیاری چون بر سر کار آمدن فلان حزب یا یک ایدئولوژی خاص و یا تغییر در مقدار رأی دهی و یا مقدار رأی مردم به یک فکر و یا حزب سنجیده می شود. تحولات اقتصادی نیز به همین صورت بلکه به نحوی دقیق تر با شاخصهای مالی و شاخصهای قیمت اقلام خاص مشخص می شود. اما تحولات فرهنگی را افراد بیشتر احساس می کنند و شاخصی که بتوان از آن به عنوان شاخص تحولات و تغییرات فرهنگی در کشور نام برد یا وجود ندارد و یا تاکنون در کشورمان به کار گرفته نشده است چنانچه درك از وجود این تغییرات و تحولات منحصر به تجربه های شخصی افراد و مواجهه شدن با موارد غیر معمول در جامعه است. این موضوع یکی از اصلی ترین دلایل کم توجهی به این امر مهم (فرهنگ) در برنامه ریزی های کشور است. تطبیق نظریه اینگلهارت می تواند راه را برای شاخص سازی فرهنگی بگشاید و ادبیات نظری و پژوهشی شاخص های تغییر فرهنگی را رواج دهد.

البته به غیر از برنامه ریزی های کلان آگاهی از وضعیت فرهنگی کشور می تواند از بروز بسیاری از مسائل اجتماعی جلوگیری کند و یا به گونه ای آمادگی رویارویی با آنها را به وجود آورد.

یکی از مهمترین این مسائل تضاد اجتماعی است. قطبی شدن نگرش های زمینه ای و ریشه ای می تواند در نهایت به تضاد اجتماعی بینجامد که در این حال اولاً آگاهی از نگرش های بنیادین و ثانیاً سیر قطبی شدن این ارزش ها می تواند به منظور آمادگی برای مقابله با این تضادها، کمک های بسیاری نماید و روشن است که قسمت دوم آن یعنی سیر قطبی شدن و پیشگویی وضعیت آینده بر عهده تحقیقاتی از نوع پژوهش حاضر است.

به غیر از مساله تضاد، برای حکومتی ایدئولوژیک چون حکومت ایران آگاهی از نگرش ها و ارزش های مردم نسبت به ایدئولوژی حاکم و سیر تحولات این نگرش ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

4- در ایران کنونی ما شاهد به وجود آمدن گرایشات مذهبی و عرفانی جدید، جنبش های آرام جدید، گرایش های جنسیتی نو و غیرمعمول می باشیم (مراجعه به گروه­های تشکیل شده در چت می­تواند مویدی بر ادعا­های مذکور باشد) که البته پژوهش هایی نیز در علت به وجود آمدن این ارزش ها و رویکردها صورت گرفته است. پژوهش حاضر همانگونه که می تواند دلایلی را برای ظهور این خرده فرهنگ ها بیان کند، می تواند پژوهش های انجام گرفته در مورد آنها و یا پژوهش های آتی را در ذیل یک نظریه کلی تر نظم و انسجام ببخشد.

1-3- سؤالات تحقیق

برای نشان دادن جهت تغییرات فرهنگی در جامعه ایران و همچنین شدت این تغییرات نیازمند یک نظریه تحول فرهنگی هستیم. نظریه نوسازی شاید متداول ترین نظریه در این زمینه باشد که البته به دلایل گوناگون از جمله تکرارهای بسیار و تبدیل شدن به موضوع بحث های غیر­علمی، در این پایان نامه مورد استفاده قرار نگرفته است. لذا از یک نظریه نوظهورتر نسبت به نظریه نوسازی یعنی نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت یاری گرفته شده است. بنابراین سؤال اصلی تحقیق را می توانتطبیق پذیری این نظریه بر روی ارزشها و نگرشهای ایرانیانعنوان نمود. به عبارت دیگر پرسش اساسی این است کهآیا نظریه تحول فرهنگی اینگلهارت به صورت عام و شاخص سازی های مادی/فرامادی او به صورت خاص، قابلیت انطباق بر ارزشها و نگرشهای ایرانیان (هم به صورت مقطعی و هم در طی 30 سال اخیر) را داراست؟

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

چكیده :
پژوهش حاضر به بررسی نقش و سهم متغیر پدرسالاری در بروز خشونت خانوادگی می پردازد ؛ هر چند منكر تاثیر دیگر متغیرها در پیدایش این پدیده نیست . خشونت خانوادگی به معنی فرایندی است كه در آن زوج یا شریك زندگی از خود رفتارهای خشونت آمیز بر ضد زوج دیگر نشان می دهد . به بیان دیگر خشونت خانوادگی به خشونتی اطلاق می شود كه معمولا در محیط خلوت و خصوصی خانواده به وقوع می پیوندد و در بیشتر موارد میان افرادی اتفاق می افتد كه به سبب صمیمیت ، ارتباط خونی و یا قانونی به هم پیوند خورده اند .
در این تحقیق از رویكردهای متعدد جامعه شناسی از قبیل نظریات فمینیستی ، نظریه اقتدار و سلطه ، نظریه تضاد ، نظریه نقش ها و نظریه منابع استفاده شده كه بر اساس این نظریات مهمترین متغیرهای مستقل تاثیرگذار بر پدیده خشونت خانوادگی عبارتند از : اعتقاد به پدرسالاری از سوی مردان ؛ اعتقاد به تبعیض جنسیتی ؛ تداخل نقش زوجین ؛ اختلاف پایگاهی زوجین ؛ تضاد سلایق زوجین ؛ انحراف اخلاقی شوهر؛ اختلاف سطح تحصیلات زوجین و بیكار بودن شوهر .
این تحقیق با استفاده از روش پیمایش بر روی 380 خانوار شهرستان سبزوار و طراحی پرسشنامه ای برای زنان متاهل صورت گرفت و از روش های آماری چون رگرسیون چند متغیری و تحلیل مسیر بهره گرفته شد .
نتایج این تحقیق نشان می دهد كه متغیر اعتقاد به پدرسالاری از سوی مردان دارای بیشترین اثر مستقیم و غیر مستقیم بر روی خشونت خانوادگی است و بعد از این متغیر می توان به متغیرهای تبعیض جنسیتی و تضاد سلایق زوجین اشاره كرد . به این ترتیب یافته های این تحقیق در راستای تقویت فرضیات مهم نظریات فیمینیستی ، نظریه منابع ، تئوری تضاد و تضعیف فرضیات نظریات نقش ، اقتدار و سلطه و ناسازگاری پایگاهی می باشد .
كلیدواژه ها : خشونت خانوادگی ، پدرسالاری ، تبعیض جنسیتی ، تضاد سلایق زوجین ، تداخل نقش ، ناسازگاری پایگاهی

فهرست جداول	صفحه
جدول ( 1-3 ): ضریب پایایی شاخص ها………………………………………………………………………….	51
جدول ( 2-3 ): حجم نمونه برحسب مناطق درشهرسبزوار………………………………………….	54
جدول ( 1-4 ): آماره های مربوط به سن زنان……………………………………………………………………..	57
جدول ( 2-4 ): توزیع پا سخگویان بر حسب سن……………………………………………………………….	59
جدول (3-4 ): آماره های مربوط به سن همسران………………………………………………………………..	60
جدول (4-4 ): توزیع پا سخگویان بر حسب سن همسر……………………………………………………….	61
جدول (5- 4 ): توزیع پا سخگویان برحسب میزان تحصیلات……………………………………………..	62
جدول (6-4 ): میزان تحصیلات همسران……………………………………………………………………………..	64
جدول ( 7-4 ): توزیع پا سخگویان برحسب وضعیت شغلی………………………………………………..	65
جدول ( 8-4 ): توزیع وضعیت شغلی همسران……………………………………………………………………..	66
جدول (9-4 ): توزیع پاسخگویان برحسب وضعیت اقتصادی خانواده پدری………………………..	67
جدول (10-4 ): توزیع وضعیت اقتصادی خانواده پدری مردان……………………………………………	69
جدول (11-4 ): توزیع وضعیت شغلی همسران……………………………………………………………………	70
جدول ( 12-4 ): آماره های مربوط به خشونت خانوادگی……………………………………………………	72
جدول (13-4 ) : توزیع میزان خشونت خانوادگی………………………………………………………………..	73
جدول (14-4 ): آماره های مربوط به خشونت روانی……………………………………………………………	74
جدول (15-4 ): توزیع میزان خشونت روانی………………………………………………………………………..	76
جدول (16-4 ): آماره های مربوط بهخشونت اقتصادی………………………………………………………	77
جدول (17-4 ): توزیع میزان خشونت اقتصادی…………………………………………………………………..	78
جدول ( 18-4 ): آماره های مربوط به خشونت فیزیکی……………………………………………………….	79
جدول ( 19-4 ): توزیع میزان خشونت فیزیکی……………………………………………………………………	81
جدول ( 20-4 ): آماره های مربوط به خشونت جنسی………………………………………………………..	82
جدول (21-4 ): توزیع میزان خشونت جنسی………………………………………………………………………	83
جدول (22-4 ): آماره های مربوط به انواع خشونت……………………………………………………………..	84
جدول (23-4 ): آماره های مربوط به تضاد سلایق زوجین…………………………………………………	85
جدول (24-4 ): توزیع میزان تضاد سلایق زوجین……………………………………………………………….	87
جدول (25-4 ): آماره های مربوط به مردسالاری…………………………………………………………………	88
جدول (26-4 ): توزیع میزان مردسالاری……………………………………………………………………………..	90
جدول (27-4 ): آماره های مربوط به تبعیض جنسی…………………………………………………………..	91
جدول ( 28-4 ) : توزیع میزان تبعیض جنسی…………………………………………………………………….	92
جدول ( 1-2-4 ) : همبستگی متغیرهای مستقل با خشونت خانوادگی………………………………	94
جدول (1-3-4):مدل رگرسیون چند متغیره برای تبیین خشونت خانوادگی…………………………	98
جدول ( 2-3-4 ) :شاخص ها و آماره ها ی تحلیل رگرسیونی……………………………………………….	98
فهرست جداول	صفحه
جدول (3-3-4) : مدل رگرسیونی تضاد سلایق زوجین با متغیرهای مستقل……………………..	102
جدول ( 4-3-4 ) : شاخص ها و آماره ها ی تحلیل رگرسیونی…………………………………………..	102
جدول (5-3-4) : مدل رگرسیونی مردسالاری با متغیرهای مستقل……………………………………	104
جدول ( 6-3-4 ) : شاخص ها و آماره ها ی تحلیل رگرسیونی……………………………………………	104
جدول ( 7-3-4 ) : مدل رگرسیونی تبعیض جنسیتی با مستقل…………………………………………	106
جدول ( 8-3-4 ) : شاخص ها و آماره ها ی تحلیل رگرسیونی ………………………………………….	106
جدول (9-3-4) : میزان اثر متغیرهای مستقل……………………………………………………………………..	109

ی نوشته‌ها

ب) اراضی مستحدثه 20

گفتار چهارم : سایر اراضی عرفی 20

بند اول: باغ 20

بند دوم: اراضی بیابانی 21

بند سوم: اراضی موات حریم ده 21

بند چهارم: اراضی آیش (زمین کشتخوان) 21

بند پنجم: اراضی مفروزی 21

بند ششم: اراضی مشاعی 22

بند هفتم: اراضی دیم کار 22

بند هشتم: اراضی کشت موقت 22

مبحث دوم: انفال و جایگاه آن در حقوق موضوعه ایران 23

گفتار اول: مفهوم انفال و مصادیق آن 23

بند اول: انفال در قرآن 23

بند دوم: تعریف فقهی انفال 24

بند سوم: تعریف حقوقی انفال 25

الف: تعریف انفال در ترمینولوژی حقوق 25

ب) تعریف انفال در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1358 25

بند چهارم: مصادیق انفال 25

الف: فیء 26

ب: زمین های موات 27

ج: آبادی هایی كه صاحب ندارند 27

د: وسط دره ها، قله ها و جنگل ها 27

ه: صفایا و قطایع 27

و: غنیمتی كه مجاهدان بدون اذن امام به دست آوردند 28

ز: ارث كسی كه وارث ندارد 28

ح: معادن 28

ت: دریاها و بیابان های لم یزرع 28

بند پنجم: انفال از منظر اهل سنت 29

گفتار دوم: نسبت انفال با اموال عمومی 30

بند اول: خصوصیات اموال عمومی 30

بند دوم: وجوه افتراق وتشابه اموال عمومی با انفال 31

بند سوم: نتیجه بررسی وجوه افتراق و تشابه اموال عمومی با انفال 32

گفتار سوم: مصرف انفال در دولت اسلامی 33

بند اول: اصل نقش حاکمیتی دولت در انفال 34

بند دوم: اصل مصلحت عمومی 34

بند سوم: اصل آبادانی و عدم تعطیلی منابع انفال 34

بند چهارم: اصل توانایی افراد در واگذاری و بهره برداری از منابع انفال 35

بند پنجم: اصل عدم اتکای هزینه های مصرفی به انفال 35

فصل دوم تشخیص اراضی ملی از مستثنیات و نحوه اعتراض اشخاص

مبحث اول: مفهوم و اهمیت تشخیص اراضی ملی(انفال) از مستثنیات و آثار آن 38

گفتار اول: مفهوم تشخیص و ممیزی اراضی 38

گفتار دوم: مبانی قانونی تشخیص و مرجع آن 39

بند اول: قانون ملی شدن جنگلها 39

بند دوم: قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها و مراتع کشور 40

بند سوم: قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی کشور 41

بند چهارم: قانون افزایش بهره وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی 42

گفتار سوم : مراحل و اهمیت تشخیص منابع ملی (انفال) 43

بند اول :مراحل تشخیص 44

الف) شناسایی مقدماتی 44

ب) نقشه برداری 46

ج) تنظیم برگ تشخیص 47

د) انتشار آگهی 48

بند دوم: آثار تشخیص 50

الف) زوال مالکیت خصوصی و استقرار مالکیت عمومی 50

ب) ابطال اسناد مالکیت خصوصی و صدور سند به نام دولت 51

مبحث دوم: نحوه اعتراض اشخاص به اراضی ملی شده 54

گفتار اول:کلیت اعتراض اشخاص 55

گفتار دوم: نحوه اعتراض قبل از انقلاب اسلامی 58

بند اول: نحوه اعتراض مطابق قانون ملی شدن مصوب 1341 و آیین نامه اجرایی آن 58

بند دوم: نحوه اعتراض در قانون حفاظت و بهره برداری از جنگلها (کمیسیون ماده 56) 58

گفتار سوم: نحوه اعتراض به اراضی ملی شده بعد از انقلاب اسلامی 60

بند اول : صلاحیتدیوان عدالت اداری(به عنوان مرجع تجدیدنظر) 60

بند دوم : کمیسیون موضوع ماده واحده قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی 61

بند سوم: نقد و بررسی ماده واحده 63

گفتار چهارم: شعبه دادگاه ویژه در مرکز(خاتمه صلاحیت کمیسیون ماده واحده) 66

بند اول: زمینه های تصویب قانون 67

بند دوم: شاخص های اصلی رسیدگی 69

الف) تغییر در تعداد اعضای مرجع رسیدگی کننده و ترکیب آن 69

ب) تغییر در تعداد مراحل رسیدگی و استفاده از نظرات کارشناسی 70

بند سوم: صلاحیت شعبۀ ویژه رسیدگی به پرونده های منابع طبیعی 71

بند چهارم: چگونگی فعالیت شعب ویژه استانها 73

بند پنجم: نقد و بررسی وضعیت فعلی رسیدگی به اعتراضات 74

مبحث سوم : سازوکارهای حقوقی جلوگیری از زمین خواری و تصرف اراضی ملی 80

گفتار اول: مفهوم زمین خواری و اشکال مختلف آن در ایران 81

بند اول: تملک و تصرف املاک دولتی 81

بند دوم: تغییر کاربری زمین هایی کشاورزی در حوزه های شهری 82

بند سوم: استفاده از اطلاعات عمرانی و توسعه ای در مناطق رو به توسعه 82

بند چهارم: استفاده از خلاهای قانونی با کمک کارمندان سازمان ها و ادارات دولتی 82

گفتار دوم: اقدامات انجام شده در جهت کاهش زمین خواری در کشور 83

بند اول: نقش کاداستر 83

بند دوم: نقش شورای حفاظت از بیت المال در حفاظت از اراضی ملی 85

نتیجه گیری 87

پیشنهادات 89

منابع 91

الف- کتب

ب: مقالات

ج-پایان نامه ها و جزوات

ذ- سایر منابع

چکیده

یکی از اصطلاحات حقوقی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در عرف حقوقی و قضایی رایج گردیده و مباحثی را برانگیخته است، اصطلاح انفال است. خاستگاه این اصطلاح را باید در آثار فقهی جستجو کرد. ارزش و جایگاه انفال در جامعه بشری امروز بر هیچ کس پوشیده نیست. بخش مهمی از ثروت ملی جامعه زیر عنوان انفال قرار می گیرند. همین امر کافی است تا نشان دهد چرا از انفال در رشته های مختلف حقوق خصوصی (اموال و مالکیت) و حقوق عمومی (حقوق اساسی و حقوق مالی) بحث می شود. به غیر از قوانین عادی یکی از مقرره های قانونی مهمی که در مورد انفال در حقوق موضوعه جمهوری اسلامی ایران تأکید شده اصل 45 قانون اساسی است که مطابق آن این اموال در اختیار حكومت اسلامی قرار دارد. قبل از انقلاب قوانینی مانند قانون ملی شدن جنگل ها بسیاری از اراضی را در اختیار دولت قرار داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تفكر و اندیشه نوین مبتنی بر اصول و قواعد فقهی و موازین شرعی، اموال و مشتركات عمومی را فرا گرفت و موقعیت جنگل ها ، مراتع و سایر عرصه ها و منابع طبیعی را از محدوده تصویب نامه ملی كردن آنها به جایگاه قانون اساسی ارتقاء داد و برای نخستین بار چند اصل از اصول قانون اساسی به منابع طبیعی اختصاص پیدا كرد. دایرۀ انفال وسیع بوده و اموال بسیاری را شامل می شود به نحوی که بهره برداری از این اموال در حال حاضر حسب مورد در صلاحیت دستگاه های اجرایی متعددی چون، سازمان جنگلها و مراتع، سازمان اراضی وابسته به وزارت کشاورزی، سازمان آب وابسته به وزارت نیرو، وزارت معادن،سازمان حفاظت محیط زیستو وزارت مسکن و شهرسازی در رابطه بااراضی موات شهریقرار گرفته است. اعتراض به ملی شدن نیز تا تا سال1390 در صلاحیت کمیسیون ماده واحده بود اما اعتراض اشخاص بعد از این تاریخ فقط توسط شعب ویژه دادگاه ها در مرکز که توسط رئیس قوه قضاییه تعیین می شود قابل رسیدگی است. به تبع این قانون، کمیسیون ماده واحده هم اکنون مجاز به پذیرش اعتراضات جدید نیست و فقط تا پایان رسیدگی به اعتراضات مطروحه قبلی موجودیت خود را حفظ خواهد نمود و پس از آن به لحاظ انتفای مأموریت محوله، عملا منحل خواهد بود.

کلید واژگان: اراضی- ملی- انفال – کمیسیون ماده واحده- شعب ویژه

مقدمه

الف: بیان مساله

همانطور که می دانیم بر اساس اصل چهل و پنجم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران انفال و ثروت های عمومی از قبیل زمین های موات یا رها شده، معادن، دریاها، دریاچه ها، رودخانه ها و سایر آب های عمومی، كوه ها، دره ها، جنگل ها، نیزارها، بیشه های طبیعی، مراتعی كه حریم نیست، ارث بدون وارث و اموال مجهول المالك و اموال عمومی كه از غاصبین مسترد می شود، در اختیار حكومت اسلامی است تا بر طبق مصالح عامه نسبت به آنها عمل نماید.

با این مقدمه ملی کردن به عنوان یکی از اهرم های سلب مالکیت خصوصی با اهداف گوناگون و مختلفی انجام می شود. به عنوان مثال رژیم های انقلابی سوسیالیست، ملی کردن را به صورت یکی از اهداف اساسی خود که برانداختن مالکیت خصوصیِ وسایل تولید است دنبال می کردند. در رژیم های اقتصاد آزاد نیز ملی کردن بعضی از رشته های صنایع و ارتباطات و خدمات به سود همگان به ویژه پس از جنگ جهانی دوم رایج شد. نوع دیگر ملی کردن اکثراً در کشورهای جهان سوم که تحت سلطه استعمار و استبداد بوده اند با هدف باز پس گیری منابع طبیعی و تولیدی انجام می گیرد. هدف اصلی از این گونه ملی کردن، انطباق نظام مالکیت و مدیریت صنایع ملی شده با مبانی ایدئولوژیک نظام جدید و اهداف و آرمان­های انقلابی است. اغلب این موارد بدون پرداخت هرگونه غرامت انجام شده و کارخانجات، صنایع و مؤسسات با کلیۀ اموال متعلق به آنها از مالکیت مالکین خصوصی منتزع و به دولت منقل شده است. مانند ملی کردن برخی کارخانجات، شرکت های خصوصی و تولیدی، سرمایه های خارجی و… که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران به موجب مصوبات شورای انقلاب صورت گرفت.(قانون ملی شدن بانک ها مصوب 17/3/58 و قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران مصوب 10/4/58). اما نوع دیگر ملی شدن به معنی لغو مالکیت­های خصوصی قبلی، تملک و استقرار مالکیت دولت بر منابعی است که تا پیش از آن از مشترکات عمومی و یا مباحات محسوب و مطابق ماده 27 قانون مدنی، افراد مجاز بودند «هر یک از اقسام مختلفه آنها را تملک کرده و یا از آنها استفاده کنند.». با گسترش جمعیت، افزایش نیازها و کمبود این منابع و نظر به سایر مصالح عمومی، دولت مجبور شد با وضع قوانین و مقررات، تملک این گونه مباحات توسط اشخاص خصوصی را منتفی و یا محدود نماید و صرفاً تحت ضوابط و شرایط خاصی اجازه «استفاده» از این منابع را به شرط دریافت مجوز از دولت آن هم به میزان و مقدار مشخص به افراد بدهد. به عنوان مثال طبق مواد 148 تا 160 قانون مدنی مصوب 18/2/1307 آب های عمومی، انهار طبیعی، رودخانه ها و منابع آب زیرزمینی جزء «مباحات » محسوب می شد که هر کس می توانست با رعایت قوانین مربوط آن را حیازت نموده و مالک آن شود. قوانین مورد اشاره در این راستا همان مقررات مندرج در مواد 148 تا 160 قانون مدنی است که ضوابط ساده ای از قبیل رعایت حق تقدم افراد در تملک آب های مباح، چگونگی تقسیم آب در نهرهایی که توسط دو یا چند نفر مشترکاًٌ احداث می شود و… بوده است. اما «قانون آب و نحوه ملی شدن آن» مصوب 12/4/1347 به حاکمیت مواد یاد شده پایان داد و آب های عمومی را از زمرۀ مباحات خارج و به عنوان «ثروت ملی» در اختیار دولت قرار داد.

ملی کردن جنگل­ها و مراتع را نیز می توان از این نوع ارزیابی کرد. زیرا تا قبل از تصویب لایحه قانونی ملی شدن، اشخاص می توانستند با تصرف و تبدیل این منابع و اخذ سند مالکیت به ویژه در مورد مراتع، همانند مباحات آنها را تملک کنند، آزادانه با قطع درختان جنگلی در جنگل­های عمومی از چوب آنها استفاده یا دام های خود را در آن تعلیف نمایند. اما با تصویب قانون مذکور تمامی جنگل­ها و مراتع به عنوان ثروت عمومی متعلق به دولت اعلام شد.

با ذکر موارد فوق باید گفت که اراضی ملی به موجب ماده 1 قانون ملی شدن جنگل ها و مراتع مصوب 1341 جزو اموال عمومی محسوب می شوند و مالکیت دولت بر آن ها به سبب ادارۀ آن ها می باشد و جزو اموال دولتی به مفهوم خاص محسوب نمی شود. همچنین اراضی موات خارج از محدوده شهرها به موجب قانون مرجع تشخیص اراضی موات و ابطال اسناد آن مصوب 1365 دارای مرجع تشخیص متفاوت از اراضی موات داخل محدوده شهرهاست و دولتی محسوب و سند مالکیت آن ها به نام دولت صادر می شود. طبق ماده 1 و 2 قانون ملی شدن جنگل، عرصه و اعیانی کلیه جنگل و مراتع و بیشه های طبیعی و اراضی جنگلی کشور جزء اموال عمومی و متعلق به دولت اعلام گردید و تصرف و اسناد مالکیت افراد بی اعتبار تلقی شده است. حفظ، احیاء و توسعه منابع فوق و بهره برداری از آن ها به عهده سازمان جنگل بانی ایران واگذار شد. اما در پی تصویب قانون حفظ و حمایت از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی کشور مصوب 1371 این مهم به وزارت جهاد سازندگی محول شد. لازم به ذکر است مطابق تبصره های 2 و 3 ماده 3 همان ماده توده های جنلگی محاط در زمین های زراعی که در اراضی جنگلداری شمال کشور و در محدوده اسناد مالکیت رسمی اشخاص واقع شده باشند، عرصه و محاط تاسیسات و خانه های روستایی و همچنین زمین های زراعی و باغات واقعه در محدوده اسناد مالکیت جنگل ها و مراتع که تا تاریخ تصویب قانون ملی شدن جنگل احداث شده اند و اراضی موات و بایر واقع در محدوده قانونی شهرها از شمول قانون ملی شدن جنگل ها خارج اند. اکنون با ادغام وزارت خانه های جهاد سازندگی و کشاورزی و تشکیل وزارتجهاد کشاورزیوظایف مذکور در حیطه اختیارات این وزارتخانه می باشد و از طریق سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به اجرای آن مبادرت می نماید. در تازه ترین اقدام نیز شعب و دادگاه ویژه در زمینه رسیدگی به این زمینه تشکیل شده است.

ب: ضرورت پژوهش

مهمترین ضروتِ انجام پژوهش این است که با توجه به تغییراتی که در شیوه اعتراض به ملی شدن اراضی ملی صورت گرفته است تا کنون اثر منقح و قابل اتکایی در این زمینه کار نشده است؛ کتبی که نیز در این زمینه موجود است بیشتر به کلیات پرداخته و گذشته از آن به روز نیستند. در این راستا با توجه به اینکه تشخیص اولیه اراضی ملی با سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور (مرجع اداری تشخیص اولیه) می باشد این ضرورت آشکار می شود که طرق اعتراض به ملی شدن نزد محاکم قضایی چگونه بوده و اصولا رویه و سیر اعتراض به آرای این مراجع چگونه است؟ پاسخ به این موارد، همچنین تشریح انواع اراضی با تکیه بر اراضی ملی در این پژوهش مورد تأکید قرار گرفته است.

ج: سوالات تحقیق

سوال اصلی

• جایگاه اراضی ملی در انفال چیست؟

سوالات فرعی

• طبق آخرین تحولات قانونگذاری و قضایی، فرآیند رسیدگی و اعتراض به ملی شدن اراضی توسط اشخاص حقیقی و حقوقی به موجب کدام قوانین انجام و مرجع رسیدگی به این اعتراضات کدام است ؟

2– 2 سوابق استفاده از PGPR در کشاورزی. 15

فصل سوم: مواد و روشها.. 22

3 – 1 محل انجام آزمایش. 22

3 – 2 تهیه گیاه مادری. 22

3-3 تهیه و واکشت سویه­های باکتریایی. 22

3-4 ترکیبات و ساخت محیط کشت. 23

3-5 ضدعفونی ریزنمونه­های گیاهی پپرومیا. 24

3-6 شرایط کشت ریزنمونه­ها. 26

3-7 کشت اولیه. 26

3-8 آزمایش بررسی اثر استفاده از تیمارهای مختلف گندزدایی در جلوگیری از آلودگی در کشت بافت گیاه پپرومیا. 26

3-9 بررسی تاثیر افزایش غلظت فسفر بر اندام­زایی پپرومیا. 27

3-10 اثر سطوح مختلف ساکارز بر اندام­زایی پپرومیا. 28

3-11 تاثیر سطوح هورمونی و تلقیح با باکتری بر رشد ریزنمونه جوانه جانبی درون شیشه. 28

3- 12 تاثیر تلقیح با باکتری بر سازگاری گیاهان تکامل یافته در گلدان 29

3-13 صفات اندازه­گیری شده. 30

3-13-1 میانگین تعداد برگ در هر بوته. 30

3-13- 2 ارتفاع ساقه. 30

3-13-3 تعداد ریشه در هر بوته. 30

3-13-4 طول کل ریشه. 30

3-13-5 تعداد جوانه جانبی. 30

3-13-6 توسعه برگی. 30

3-13-7 وزن تر بوته. 31

3-13-8 وزن خشک بوته. 31

3-14 تجزیه آماری. 31

فصل چهارم: نتایج و بحث.. 32

4-1 مقدمه. 32

4-2 بررسی اثر استفاده از تیمارهای مختلف گندزدایی در جلوگیری از آلودگی در کشت بافت گیاه پپرومیا. 32

4– 3 بررسی تاثیر افزایش غلظت فسفر بر اندام­زایی پپرومیا. 33

4-4 اثر سطوح مختلف ساکارز بر اندام­زایی پپرومیا. 34

4-5 تاثیر سطوح هورمونی و تلقیح با باکتری بر رشد ریزنمونه جوانه جانبی درون شیشه (2 هفته بعد از كشت). 34

4-5-1 تعداد برگ. 35

4-5-2 طول ساقه باززا شده. 36

4-5-3 تعداد ریشه باززا شده. 37

4-5-4 کل طول ریشه باززا شده. 37

4-5-5 میانگین طول ریشه. 38

4-5-6 تعداد جوانه رشد كرده. 39

4-5-7 توسعه برگی. 39

4-6 تاثیر سطوح هورمونی و تلقیح با باکتری بر رشد ریزنمونه جوانه جانبی درون شیشه (چهار هفته بعد از كشت). 41

4-6-1 تعداد برگ. 41

4-6-2 طول ساقه. 42

4-6-3 تعداد ریشه. 43

4-6-4 کل طول ریشه باززا شده. 44

4-6-5 میانگین طول ریشه. 46

4-6-6 تعداد جوانه رشد كرده. 47

4-6-7 توسعه برگی. 47

4-7 تاثیر سطوح هورمونی و تلقیح با باکتری بر رشد گیاهچه­های کشت بافتی پپرومیا در مرحله سازگاری. 47

4-7-1 تعداد برگ. 48

4-7-2 طول ساقه. 49

4-7-3 تعداد ریشه. 49

4-7-4 کل طول ریشه. 49

4-7-5 میانگین طول ریشه. 50

4-7-6 توسعه برگی. 50

4-7-7 وزن تر بوته. 51

4-7-8 وزن خشک بوته. 52

4-8 اندام­زایی مستقیم در گیاه پپرومیا. 53

فصل پنجم: نتیجه گیری.. 54

5-1 بحث. 54