گل هدیه‌ای است به بشر از جانب خالق هستی و موهبتی است برای تعالی روان، اندیشه و خرد انسان. اگر نگاهی به تمدن چندین هزار ساله ایران داشته باشیم، نقش داریوش بزرگ در مجموعه تخت‌ جمشید كه یک دسته گل در دست دارد نشان‌دهنده این است كه فرهنگ مصرف گل از سال‌های دور در بین ایرانی‌ها مرسوم بوده است.

میخك[1] بیش از ٢٠٠٠ سال است كه به دست بشر كاشته می‌شود. این گل یكی از مهم‌ترین محصولات گلكاری دنیا می‌باشد كه هم به جهت زیبایی و گوناگونی رنگ و هم از نظر اقتصادی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است (لارسون، 1375؛ Burich, 1996). در ایران كشت و كار میخك از سال‌ها پیش متداول بوده است و در حال حاضر برای تولید گل بریدنی در سطح وسیع كشت می‌شود (خلیقی، 1380).

كوشش‌های وسیعی در سراسر جهان برای بهبود كمیت و كیفیت میخك در جریان است. امروزه اهداف بهنژادی آن شامل: افزایش دامنه رنگ گل‌ها، معرفی شكل‌های جدید گل‌ها، افزایش تحمل به نور كم و دامنه وسیع‌تر دما، بهبود شاخه‌دهی در انواع مینیاتور، افزایش پراكندگی تولید، طولانی كردن عمر پس از برداشت، قوی كردن ساقه، مقاومت به حشرات و بیماری‌ها و افزایش عطر آن می‌باشد (Bunt and Cockshull, 1985).

1-1- منشاء

میخك با نام علمی Dianthus caryophyllus L. یكی از گیاهان بسیار قدیمی است و پیشینه كشت و كار طولانی دارد (خلیقی، 1380). عقیده براین است كه میخك بومی نواحی مدیترانه است (لارسون، 1375). میخك‌ها بومی نواحی سرد كوهستانی از جنوب اروپا تا هند می‌باشند. گونه‌های بومی آن تنها در فصل بهار به علت افزایش دما و طول روز گل می‌دهند (لارسون، 1375، Tutin et al, 1993). ارقام جدید میخك ویژگی پیوسته گلدهی[2] داشته و در شمال‌غربی اروپا و آمریكای شمالی و در مناطق مدیترانه‌ای در گلخانه‌های پلاستیكی بدون سیستم گرمایش برای تولید گل بریدنی پرورش داده می‌شوند (Bunt and Cockshull, 1985) هم‌چنین در مناطق استوایی در صورت مناسب بودن عرض جغرافیایی كه موجب كاهش دمای هوا می‌شود (مانند كلمبیا و كنیا) می‌تواند كشت شود (Bunt and Cockshull, 1985). بشر از قرن شانزدهم روی میخك بومی كار بهنژادی انجام داده است. بهنژادی برای پیوسته گلدهی نژاد میخك در سال ١٨٤٠ در فرانسه انجام و در سال ١٨٥٢ در آمریكا معمول شد. معروف‌ترین ارقام خارجی میخك از رقم ’William Sim‘ كه در سال ١٩٣٨ یا ١٩٣٩ توسط ویلیام سیم تولید گردید، بدست آمده‌اند (خلیقی، 1380). میخك‌های امروزی شباهت بسیار كمی به اسلاف خود دارند. این میخك‌ها در تمام طول سال گل می‌دهند و دارای ساقه‌های بلند و محكم با گل‌های درشت و پُر پر و رنگ‌های گوناگون می‌باشند (لارسون، 1375).

1-2- اصطلاح‌شناسی[3]

در حدود ٣٠٠ سال پیش از میلاد مسیح تئوفراستوس[4] در باره میخك مطالبی نوشته است كه ترجمه آن از زبان یونانی گل خدایان[5] معنی می‌دهد كه دلیل نامگذاری آن بوی خوش این گل است. نام زیرگونه‌های گونه caryophyllus به احتمال منشعب از واژه Coronation (تاجگذاری) می‌باشد، شاید به آن جهت كه در اساطیر یونان تاج گلی از این گیاه برای قهرمانان درست می‌شده است (لارسون، 1375). نام انگلیسی میخك Carnation می باشد. این نام گرفته شده از واژه لاتین Carnis می باشد كه اشاره به رنگ صورتی كم رنگ بعضی ارقام آن دارد (Brickell, 1997). در یونان Dianthus به معانی گل خوشبخت[6] و گل خدایان می‌باشد. هم‌چنین عقیده براین است كه نام Dianthus از واژه‌های یونانی Dios به معنای خدا و Anthus به معنای گل گرفته شده است )لارسون، 1375؛ Bunt and Marjorie, 1982).

1. Carnation

[2]. Perpetual-flowering

[3]. Etymology

[4] Theophrastus

[5]. Flower of Zeus

[6]. Flower of Ĵove

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

1-1-گیاهان دارویی

در پیکر گیاهان دارویی مواد خاصی به نام «مواد مؤثره»[1] (مواد فعال[2]) ساخته و ذخیره می­ شود که این مواد تأثیر فیزیولوژیکی بر پیکر موجودات زنده بر جا می­گذارند. این گیاهان برای مداوای برخی بیماری­ها مورد استفاده قرار می­گیرد. مواد فعال مذکور در طی یک سلسله فرایند­های ویژه و پیچیده بیو­شیمیایی، به مقدار بسیار کم معمولاً کمتر از وزن خشک گیاه ساخته می­شوند و به «متابولیت­های ثانویه»[3]نیز معروفند (امید بیگی، 1384). تولید متابولیت­های ثانویه بخشی از سیستم دفاعی گیاه را تشكیل می­دهد. متابولیت­های ثانویه جنبه­ های مهمی از كیفیت غذای انسان )رنگ، طعم و بو( را تعیین می­كنند. برخی از آن­ها نظیر رنگدانه­ های گیاهی برای تنوع گل­ها و گیاهان زینتی مهم هستند. تعدادی از متابولیت­های ثانویه گیاهی برای تولید دارو­ها، حشره­کش­ها، چاشنی­های غذایی، رنگ­ها و خوشبوكننده­ها مورداستفاده قرارمی­گیرند (حبیبی خانیانی، 1384).

1-2- کنگرفرنگی

کنگرفرنگی در اقتصاد کشاورزی مدیترانه با تولید سالیانه 750 میلیون تن (بیش از 60 درصد از تولید کنگرفرنگی) در بیش از 80 هکتار از زمین­های زراعی نقش قابل توجهی دارد. ایتالیا تولید کننده برجسته جهان است (در حدود 470 میلیون تن)، به دنبال آن اسپانیا (188 میلیون تن)، فرانسه (5/52 میلیون تن) و یونان (35 میلیون تن) قرار دارند (پروهنس، 2008).

1-2-1- مشخصات گیاهشناسی

کنگر­فرنگی با نام علمیCynara scolymus L. گیاهی است چند ساله یا پایا، سازگار با سرمای مناطق مدیترانه­ای، با طول عمر متوسط 4 سال كه ارتفاع آن به 2 متر می­رسد. دارای برگ­های بسیار بزرگ متمایل به سفید كركینه پوش وحاوی رگبرگ­های خیلی برجسته است (سید ضیایی، 1383). جوانه­های گل از قسمت انتهایی ساقه اصلی و ساقه­های جانبی گیاه بیرون می­آیند و هر جوانه گل باز نشده شبیه یک مخروط کاج می­باشد. براكته­ها دراطراف یک مركز گوشتی به­وجود می­آیند (صمصام شریعت، 1374). Cynara جنس کوچکی از خانواده کاسنی Asteraceae)) می­باشد. بومی مناطق مدیترانه­ای است که در نواحی اروپا و شمال آفریقا به صورت خودرو یافت می شود (پروهنس و همکاران، 2008). این گیاه از طریق رویشی (ساقه­های ثانویه) و همچنین با بذر و روش کشت­بافت تکثیر می­ شود (پروهنس و همکاران، 2008).

1-2-2- ارزش غذایی و آثار فارماکولوژیکی

ارزش غذایی مربوط به ترکیبات فنلی و کربوهیدرات اینولین[4] و املاح معدنی موجود در آن است که به این گیاه طعم و مزه ویژه­ای می­دهد. ترکیبات فنلی از مشتقات اسید کافئیک[5] است. از عصاره آن ماده سینارین[6] به دست می ­آید که در درمان ناراحتی­های کبدی و متابولیسم کلسترول به کار می­رود (پیوست، 1384). ترکیبات شیمیایی برگ كنگرفرنگی مورد مطالعه قرار گرفته­اند و محققان دریافته­اند که برگ­ها منبع قوی مواد پلی فنولی مثل ترکیبات کافئولکوئینیکی و فلاونوئیدی است (ماتز و هونرمیر، 2008). محققین ایتالیایی ازسال 1950تا 1980تركیب سینارین (ماده مؤثركنگرفرنگی) را به عنوان محرك كبد و مثانه وكاهش دهنده غلظت كلسترول خون به بیماران تجویز می­كردند ( فلاح حسینی و همکاران، 1384). سینارین و کلروژنیک اسید در جوانه­های گل، بذر­های جوانه زده، برگ­ها و تمام گیاه شناسایی شده است و ترکیبات فنلی گنگرفرنگی علاوه بر خاصیت آنتی­اکسیدانی، فعالیت ضد باکتریایی نیز دارند (تراجتنبرگ و همکاران، 2006).

1-3- بیوتكنولوژی

علم بیوتكنولوژی ازطریق كشت سلول، بافت یا ریزنمونه، در شرایط درون شیشه ­ای[7]فرصتی را فراهم می­كندتا تركیب مورد نظر به دست آید. كشت سلولهای گیاهی یک منبع مناسب ومهم برای تولید متابولیت­های ثانویه با ارزش در اكثر گیاهان است. سلول­های گیاهی از نظر بیوسنتزی خاصیت توتیپتانسی[8] دارند بدین معنی كه هر سلول تحت كشت، تمام طلاعات ژنتیكی گیاه والد را دارا است و از این رو این توانایی را دارد تا دامنه­ای از مواد شیمیایی را كه در گیاه والدینی یافت می­ شود تولید نماید (حبیبی خانیانی،1384).

1-4- فرضیات

-بین محیط­های کشت مختلف تفاوت معنی­داری در میزان کالوس وجود دارد.

-میزان ترکیبات فنولی تحت تاثیر نوع ریزنمونه و اجزاء تشکیل دهنده محیط کشت قرار دارد.

1-5- اهداف

-مقایسه محیط­های کشت مختلف از لحاظ تولید کالوس در گیاه گنگرفرنگی.

-بررسی میزان تولید کالوس از ریزنمونه­های تهیه شده از بخش­های مختلف گیاه.

-ارزیابی ترکیبات فنولی در کالوس­های تولید شده از قسمت ­های مختلف گیاه.

فصل دوم

بررسی منابع

2-  بررسی منابع

اثبات شده است که منشاء بسیاری از مواد دارویی و درمانی در متابولیت­های ثانویه گیاهان وجود داشته و ترکیبات فنلی با خاصیت آنتی­اکسیدانی و دارویی در گروه مهمترین متابولیت­های ثانویه گیاهان به شمار می­روند (مگانها و همکاران، 2010).

2-1- کالوس(پینه)

در کشت کالوس، بافت تمایز یافته جدا شده و در شرایط درون شیشه ­ای، تولید توده­ی سلولی تمایز نیافته­‌ای بنام کالوس می کند (باقری، 1384). واژه پینه عبارتست از بافتی که از پرآوری یاخته­های تمایز نیافته بخش­هایی (ریزنمونه­هایی[10]) از ریزنمونه­های گیاهی به دست آمده است. وقتی باززایی به صورت غیرمستقیم صورت می­گیرد، ابتدا بافت کالوس تولید می­ شود و سپس ریزنمونه­های ریشه یا شاخساره از بافت کالوس تولید می­گردند (خوشخوی، 1377؛ علیزاده، 1390). متکووسکی (2008) در مطالعه­ مروری خود گزارش کرد که کشت درشرایط درون شیشه­‌ای قابل انجام بوده و متابولیت­های ثانویه با ارزش دارویی بسیاری درآن­ها تجمع می‌­یابد که برای افزایش بیوسنتز و تجمع ترکیبات آنتی­اکسیدانی در سلول­های گیاهی از روش­های کشت درون شیشه ­ای استفاده می­ شود.

در سال 1963 جاکوب و موناد تمایز را چنین تعریف کردند: دو سلول هنگامی نسبت به هم متمایز می­گردند که با داشتن ژنومی یکسان، طرح پروتئین­سازی متفاوتی را دنبال نمایند. همچنین تمایز به صورت­های دیگر از جمله مجموعه ­ای از تغییرات که در ساختمان و عمل یک سلول ایجاد و موجب تمایز مورد نظر از سایر سلول­ها می­گردد نیز تعریف شده است. بنابراین اگر تمایز صورت نگیرد سلول­های به وجود آمده سرنوشت یکسانی خواهند داشت و توده­ای از سلول­های تمایز نیافته (کالوس) را تشکیل می­ دهند (احسان پور و امینی، 1382). تراجتنبرگ و همکاران در سال 2006 میزان سینارین و اسید کلروژنیک را در کالوس گیاه کنگرفرنگی(Cynara cardunculus var. Cardunculus) به روش کروماتوگرافی اندازه ­گیری نمودند و با میزان این مواد در برگ­ها در شرایط درون شیشه ­ای مقایسه نمودند و نتیجه گرفتند محتوای سینارین در کالوس نسبت به برگ­ها در شرایط درون شیشه ­ای بالاتر بوده است و نیز میزان عصاره­ی کالوس را با بهره گرفتن از متد تیوباربیتوریک اسید تعیین نمودند که نشان دهنده معنی­دار بودن ظرفیت آنتی­اکسیدانی بود.

2-2- القای کالوس

ریزنمونه می ­تواند در واکنش به جراحت ایجاد شده تولید کالوس نماید. کالوس توده­ای از سلول است که در اثر تقسیم به وجود آمده و در آن­ها تمایز اتفاق نیفتاده است. ریزنمونه تولید کننده کالوس، ممکن است یک گیاهچه تازه تولید شده حاصل از قرار دادن بذور جوانه زده روی یک محیط کشت حاوی تنظیم کننده­ های رشد مثل تو-فور-دی (اکسین) باشد. سلول­های کالوس اندازه­ های متفاوتی دارند. همچنین از نظر شکل، رنگدانه و گاهی از نظر بیان ژنتیکی نیز متفاوتند. این سلول­ها با داشتن یک واکوئل بزرگ در مرکز و هسته ای در کنار از بقیه متمایز هستند.

معمولاً فقط بافت­های به ظاهر سالم واکشت می­شوند اغلب سلول­های با رشد کم، سفید تا قهوه­ای تیره، سلول­های مناسبی­اند که باید واکشت شده تا کشت­های قابل باززایی تولید کنند. بسیاری اوقات لاین­های سلولی سبز و سریع الرشد باززایی نمی­شوند (باقری، 1381). پترووا و همکاران در سال 2011 روی باززایی غیرمستقیم از ریز نمونه­های برگ گیاه Arnica montana از خانواده­ی کاسنی (Asteraceae) مطالعاتی نمودند، برای القای کالوس طی سه ماه در شرایط درون شیشه ­ای در محیط کشت MS همراه با 1/0 میلی­گرم در لیتر تو-فور-دی کشت گردید. وانی[11]و همکاران در سال 2010 روی القای کالوس در گیاه Tridx procumbens L. از خانواده­ی کاسنی مطالعاتی نمودند، ریزنمونه­های برگ و نوک جوانه با بیشترین کالزایی را در محیط­کشت MS حاوی 5/0 میلی‌گرم در لیتر تو-فور-دی و 5/0 میلی­گرم در لیتر کینتین داشتند، در حالی­که ریزنمونه­های میان گره بیشترین القای کالوس را در غلظت هورمونی 2 میلی­گرم در لیتر تو-فور-دی و 5/0 میلی­گرم در لیتر BAP را نشان دادند. در شرایط درون شیشه­‌ای کالوس تولید شده به عنوان منبعی برای جدا­سازی متابولیت­های ثانویه از این گیاه می­باشد.

2-3- محیط کشت

[1].Active substances

[2].Active principle

[3].Secondary metabolit

[4].Inolin

[5].Caffeic acid

[6].Cynarin

[7].In vitro

[8].Totipotency

1.Callus

[10].Explants

[11].Minal Wani

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

یکی از مهمترین عوامل بیماریزا در گیاهان باکتری های وابسته به جنس Pseudomonas هستند. این گروه از باکتری ها جزو مهمترین بیمارگرهای گیاهی بوده که نقش عمده ای در پایین آوردن کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی داشته و دارای گسترش جهانی نیز می باشند، و بیماری هایی از قبیل لکه برگی، بلایت، پژمردگی آوندی، پوسیدگی نرم، شانکر و گال در گیاهان مختلف ایجاد می کنند.

یکی از بیماری های مهمی که توسط باکتری های این گروه ایجاد می شود شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار می باشد که توسط Pseudomonas syringae pv. syringae (Pss) ایجاد می شود و یکی از معضلات کشاورزان در سراسر جهان به شمار می رود .(Vicente et al., 2004) این بیماری خسارت زیادی وارد می سازد و سبب خشک شدن نهال ها و درختان جوان، کاهش محصول در درختان مسن و گاهی خشکیدگی جوانه ها و گل های درختان بیمار می شود و معمولاً در باغ های جوان موجب نابودی درختان به میزان 10 تا 75 درصد می شود (Agrios, 2005). باکتری عامل بیماری شانکر اولین بار از یاس جداسازی و در سال 1902 به این نام نامگذاری شد (Hirano and Upper, 2000). در ایران اولین بار بیماری شانکر باکتریایی از درختان زردآلو در اصفهان گزارش و میزان خسارت ناشی از آن 22 تا 50 درصد ذکر گردید (بهار و همکاران، 1361).

باکتری Pss علاوه بر بیماری شانکر باکتریایی درختان میوه هسته دار، عامل بیماری های مهمی همچون لکه قهوه ای لوبیا، بلاست مرکبات، لکه باکتریایی سورگوم و نوار قرمز نیشکر می باشد (Gross and Devay, 1977; Hirano, 1995; Rahimian, 1995). این باکتری بعنوان بیمارگر از گندم، ذرت، ارزن، سیب، گلابی، چغندر قند، کیوی و شمار دیگری از گیاهان زراعی و علف های هرز نیز جداسازی شده است(Balestra and Varvaro, 1997; Garden et al., 1991; Lindow, 1982).

در ایران باکتری مذکور تاکنون از گیاهان مختلفی مانند نیشکر (Rahimian, 1995)، درختان میوه هسته دار (بهار و همکاران، 1361؛ مزارعی و قاسمی، 1372) و گندم (افیونیان و صحراگرد، 1375) جداسازی شده است. این باکتری همچنین روی گیاه گوجه فرنگی نیز ایجاد بیماری می کند، اگرچه این بیماری به ندرت عملکرد را کاهش می دهد ولی باعث کاهش کیفیت می شود (Gleason and Edmunds, 2006).

جمعیت این باکتری با مراحل رشدی گیاه ارتباط دارد. به طوریکه در زمان متورم شدن جوانه ها و ظهور شکوفه ها که میزان تراوه های گیاه زیاد است، جمعیت این باکتری نیز بسیار بالاست. در این موقع میزان ترشحات و مواد قندی گیاه فراوان است و باکتری از آنها برای تغذیه خود استفاده نموده و جمعیت خود را افزایش می دهد.

به نظر می رسد سویه هایPss در میزبان های مختلف، دارای نوعی ویژگی تخصص میزبانی نیز هستند. به طور مثال سویه های Pss جدا شده از لوبیا باعث ایجاد واکنش بیماریزایی روی لوبیا می شوند در حالیکه سویه های این باکتری که از سایر میزبان ها جدا شده اند، تولید واکنش های غیر بیماریزایی در لوبیا می نمایند (Little et al., 1998).

نام این باکتری اغلب با سه اصطلاح اپی فیت، بیمارگر و هسته یخ همراه بوده است که نشان دهنده اهمیت حضور Pss روی گیاهان میزبان است (Hirano et al., 1995).

1-2- اهداف

به دلیل اهمیت این باکتری از نظر ویژگی های گستردگی دامنه میزبانی، اپی فیتی، ایجاد هسته یخ و بیماریزایی تحقیقات زیادی روی Pss صورت گرفته است. به طور مثال سیستم های بیماریزایی این باکتری مانند سیستم ترشحی پروتئینی نوع سه، زهرابه های دخیل در بیماریزایی آن مانند سیرینگومایسین و سیرینگوپپتین، ژن های مرتبط با بیماریزایی مانند syr B, syrD, hrp، افکتورهای پرآزاری و ناپرآزاری و … مورد بررسی قرار گرفته اند. با وجود این تحقیقات گسترده و همچنین روش های مدیریتی گوناگون برای کنترل بیماری های ایجاد شده توسط Pss، متاسفانه هنوز روش موثر و کارآمدی وجود ندارد. بنابراین تحقیقات بیشتر جهت دستیابی به روش های موثر و جدید برای کنترل بیماری های ایجاد شده توسط Pss مورد نیاز است. یکی از این زمینه های تحقیقاتی درک مکانیسم مقاومت گیاه به بیمارگر می باشد. از این رو هدف غایی این پژوهش بررسی همکنش بین آرابیدوپسیس- Pss و باز خوانی مسیرهای دفاعی گیاه آرابیدوپسیس به بیمارگر Pss می باشد. اهداف مد نظر این پژوهش در زیر آورده شده است:

• بررسی تغییرات بیان چهار ژن PR1, PDF1.2, LOX2 و VSP2 مرتبط با مقاومت در گیاه آرابیدوپسیس آلوده به Pss

• بررسی همکنش دو مسیر دفاعی وابسته به سالسیلیک اسید و جاسمونیک اسید در گیاهان آرابیدوپسیس آلوده به Pss

• مقایسه پاسخ های دفاعی گیاهان آرابیدوپسیس آلوده به Pss در دو فاز مختلف رویشی و زایشی

• بررسی میزان جمعیت باکتریPss در دو فاز رویشی و زایشی گیاه آرابیدوپسیس پس از مایه زنی

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

ادبیات را آیینه ی بازتاب موضوعات اجتماعی می­دانند و برای بررسی تحولات و دگرگونی­های یک سرزمین در ادوار مختلف، آثار ادبی آن ملت را یکی از منابع مهم به شمار می آورند؛ زیرا یکی از ابعاد شخصیتی شاعران و نویسندگان را می­توان هنرمندان مورخ دانست و بخش­هایی از آثارشان را هنر تاریخی یا تاریخ به زبان هنر به شمار آورد که علاوه بر بازتاب وضعیت سیاسی- اجتماعی به طرح انتقادات نیز روی می­آورند. انتقاد سازنده، مبارزه با پلیدی­ها و کج روی­ها و هدف آن اصلاح معایب و کاستی­هاست. قیصر امین­پور از شاعران معاصر است که مضامین اغلب اشعارش را به موضوعات اجتماعی اختصاص داده است. در ادوار آغازین شاعری او، محتوای شعرش آرمان­گرایانه بوده که به تدریج به سوی واقع گرایی، انسان مداری و جزیی نگری معطوف شده و از شعارگرایی در اشعارش کاسته و با واقعیت­های پیرامون خود همراه گردیده است. امین­پور با مشاهده­ ناهنجاری­ها، کج روی­ها، و تضاد در ارزش­های اجتماعی به انتقاد بر می خیزد و درون مایه ی انتقادات او را می توان در موضوعات اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، دینی- عرفانی مورد برسی قرار داد. در بُعد اجتماعی به انتقاد از آسیب­های اجتماعی، ظلم و بی عدالتی، نبود ارزش­های فردی و اجتماعی می پردازد و آن را در سه دوره­ انقلاب، دفاع مقدس و پس از دفاع مقدس مورد توجه قرار می دهد. در انتقادات سیاسی به نقد از دو موضوع عمده روی می آورد: یکی عدم آزادی و دیگری، جناح بندی­های سیاسی. در بعد فرهنگی، اصول اخلاقی و فرهنگی شاعران و فراموشی آرمان­گرایی را به انتقاد می گیرد. در محور دینی- عرفانی به نقد عدم خودشناسی، وابستگی و دلبستگی های دنیوی، عدم توجه به مرگ و آخرت اندیشی، سطحی نگری در دین، تظاهر و ریاکاری می پردازد. روش انتقاد او در پاره ای از موارد طنزآمیز است و او احساس می کند با طرح موضوعات جدی به صورت شوخی در اصلاح ناهنجاری های اجتماعی بیشتر می تواند مؤثر واقع شود. عوامل ناهنجاری های اجتماعی، مروّجان بی عدالتی و پارتی بازی، دینداران ریاکار و سیاستمداران بد کردار و بی کردار، مهم ترین آماج­های انتقادات قیصر امین پور به شمار می آیند.

فصل اول: طرح پژوهش

1-1- بیان مسأله

صرف­ نظر از اهداف و کارکرد­های هنری و زیبایی‌شناسی ادبیات و آثار ادبی، آن را برای تسهیل تکامل جوامع بشری و ابزاری برای مبارزه با ناهنجاری­ها و کج­روی­های اجتماعی دانسته و گفته­اند ادبیات «مفهومی است که هر صاحب نظری آن را به‌گونه‌ای هماهنگ با جهان­بینی اجتماعی، علمی و مذهبی خویش تعبیر نموده … رسالت حقیقی آن روشنگری اذهان و تلطیف احساسات بشری و بارور ساختن امیال پاک مهرورزی و همدردی میان انسان­ها و به کلامی ارج نهادن به آرمان­های والای انسانیت است» (عزب‌دفتری،12:1363) و «اثر ادبی وقتی به وجود می‌آید که نویسنده‌ای قادر باشد حقیقتی را آشکار کند و بپذیراند، یعنی حقیقت رابطه‌اش را با جهان» (نجفی،159:1364)، ازاین‌رو، کار یک نویسنده یا شاعر بیان ناگفته‌ها است؛ ناگفته‌هایی که هر کس قادر به بیان آن نیست؛ این ناگفته‌ها گاهی جنبه­ انتقادی دارند و این انتقادات گاهی با زبان تند و صریح بیان می­ شود و گاهی با کنایه و ابهام که این دو بستگی به شرایط شاعر یا محیط اجتماعی او دارد، اما شاعری که به انتقاد روی می­آورد، درواقع تضادها و هرج‌ومرج‌های سیاسی-اجتماعی را دستاویز و موضوع انتقادات خویش قرار می­دهد و آن را شیوه­ای برای نوگرایی، نواندیشی و نوسازی و در کوتاه سخن، اصلاح ساختارها و رفتارهای اجتماعی می­سازد. ازاین‌رو، آثار انتقادی غالباً زبان طنز به خود می­گیرند. شاعران نوپرداز بیشتر از شاعران کلاسیک، واقعیات پیرامون خویش را مورد توجه قرار می­ دهند و خود را متعهد به بیان آن می­دانند. قیصر امین­پور به اقتضای تعهد و رسالت شاعری با بیان برخی از مسائل انتقادی به انعکاس و تصویرگری­ کژی­ها و نارسایی­های موجود در جامعه خود پرداخته است و در میان شاعران معاصر از جمله کسانی است که در آثارش دیدگاه ­های انتقادی دارد و می­توان آن­ها را در چند ابعاد از جمله اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، دینی- عرفانی، مورد بررسی قرار داد و از طنز نیز برای مطرح کردن بعضی از انتقادات خود بهره برد و این پایان نامه بررسی آن­ها را موضوع خود قرار داده است.

2-1- سوال های پژوهش

1- درون­مایه­ های انتقادات قیصر امین­پور چیست؟

2- آماج انتقادات قیصر امین­پور چه کسانی هستند؟

3-1- پیشینه پژوهش

اگرچه آثار زیادی درباره قیصر امین­پور به رشته تحریر درآمد ولیکن از بعد انتقاد، پژوهشی بدان نپرداخته است، حال این­که چند پژوهشی در قالب کتاب و مقاله در مورد اندیشه و سبک قیصر امین­پور نوشته شده که به قرار زیر می­توان عنوان کرد:

1- درگاهی، زین العابدین، آزادی در سروده ­های قیصر امین­پور، در این مقاله نخست نکاتی در مورد مفهوم آزادی بیان شده است و آن­گاه پس از بیان انواع آزادی از جمله آزادی شخصی، فکری، اقتصادی، اجتماعی به ریشه ­های آن پرداخته شده است و سپس آزادی در سروده­ های قیصر امین­پور که جزء دغدغه­ های شاعر به شمار می­رفت، مورد بررسی قرار گرفت. در این پژوهش روشن شده که آزادی در نگاه امین­پور با برداشت­های مختلفی صورت گرفته است؛ رهایی از اسارت دشمن به ویژه در بحبوحه­ی جنگ، رهایی نفس از تعلقات در اواخر جنگ و سال­های آغازین پس از جنگ، آزادی انسان در مفهوم اجتماعی و سال­های پس از جنگ. و در این مقاله مجموعه سروده­ های امین­پور با روش توصیفی- تحلیلی به ترتیب انتشار مورد بررسی قرار گرفت و سیر اندیشه­ی شاعر نیز نسبت به مفهوم آزادی مشخص گردید.

2- ترابی، سید ضیاءالدین، نقد نخستین مجموعه­ی شعر قیصر امین­پور، نویسنده در این نوشته به نقد و بررسی مجموعه­ی شعر تنفس صبح، از دیدگاه مختلف پرداخته است. ابتدا به نقد زبانی پرداخته و زبان ساده و فضای شفاف و تصاویر گویا را از ویژگی­های شعر امین­پور به شمار آورده است. وی معتقد است شعرهای امین­پور حرفی و روایی است تا تصویری و آن­چه به شعرهایش انجام می­بخشد در حقیقت نقل روایت است وی سپس به بررسی جنبه­ های دیگر شعری شاعر و در این مجموعه یعنی از دیدگاه عاطفی و شکل و محتوا می­ پردازد.

3- ابوالقاسمی، مریم، بررسی جلوه­های اندیشه در شعر قیصر امین­پور، در این مقاله به بررسی موضوعات اجتماعی در اشعار قیصر امین­پور پرداخته شده که به نظر نویسنده از برجستگی و ماهیت ویژه­ای برخوردار است. در این مقاله گفته شده که مجموعه­های اشعار اولیه­ی قیصر رنگی مکتبی- مسلکی دارد و آمیخته با حماسه و عرفان و سرشار از آرمان­گرایی و ظلم ستیزی است. این مقاله به جلوه­های گوناگون اندیشه و تفکر در شعر قیصر امین­پور مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت و جنبه­ های شاخص ذهنی و فکری او مشخص گردید.

4- ابولقاسمی، مریم، بررسی مضامین طنزآمیز در شعر قیصر امین­پور، در این مقاله به بررسی مفهوم طنز و کارکردهای آن پرداخته شده است و سپس قیصر را از جمله شاعرانی معرفی کرده است که از طنز به منزله­ی ابزار هنری برای بیان اندیشه­ های خویش و واداشتن جامعه به تأمل و اصلاح ناهنجاری­های اجتماعی بهره می­گیرد. در این مقاله جلوه­های طنز در اشعار قیصر امین­پور در زمینه ­های گوناگون طبقه ­بندی شده است و موضوعات طنز در اشعار او که عمدتاً دربردارنده­ی انتقادات اجتماعی اوست مورد بررسی قرار گرفت.

5- ایران­نژاد، نعمت الله، صلح در اشعار قیصر امین­پور، نویسنده در این کتاب به بررسی آثار برجسته­ی ادبی در ارتباط با میزان تأثیرگذاری آنان بر مخاطبان هم در دیدگاه سنتی و هم نظریه­ های جدید نقد ادبی، از جمله نظریه­ی دریافت می ­پردازد و سپس با مبنا قرار دادن این مطلب به طرح موضوع یعنی، صلح در اشعار قیصر امین­پور می ­پردازد و نتیجه می­گیرد که قیصر در تبیین هنری تجربه­های زندگی به درک هنرمندانه رسیده است و آن­ها را با زبانی مخاطب پسند و ساختاری منسجم و هماهنگ بیان کرده

است که برای مخاطب در همه حال از آن­ها التذاذ ادبی حاصل می­ شود. وی نکات حائز اهمیت در شعرهای قیصر امین­پور را در پیوند با صلح، عشق و محبت می-داند و آن­ها را از خصیصه­ها ی ادبی این شاعر به شمار می­آورد که خواننده را به سمت خلوص و اخلاص می­کشاند؛ به طوری که خواننده با مثل هم ذات پنداری می­ کند.

6- فتوحی، محمود، سه صدا، سه رنگ، سه سبک در شعر قیصر امین­پور، در این مقاله، حیات شاعری شاعر به سه دوره­ فعال، منفعل و انعکاسی تقسیم شده است که روحیه­ی انقلابی وی در هر دوره علاوه بر محتوا در عناصر صوری شعرش به ویژه در سطح واژگان، ساخته ای نحوی و فرایندهای فعلی به روشنی نمودار است و ایماژها و تصاویرها نیز در هر دوره نشان دهنده نوع نگاه شاعر است. نویسنده معتقد است که شاعر هرچه به سوی کمال پیش می­رود، نگاهش به سوی اندیشه­ های کلان هستی شناسانه معطوف می­ شود و صدای انعکاسی شاعر که بیان کننده­ انتقال او به درون خویش است می­توان از بطن این درون گرایی شنید. در نتیجه، نویسنده در این مقاله قیصر را از لحاظ بیان حساسیت­هایش در مواجه با جهان و جامعه­ شاعری صادق معرفی کرده که روح زمان به روشنی در شعرش بازتاب یافته است و شعر او گزارش راستین مناسبات شاعر با هستی و جامعه و تغییرات و تحولات ایدئولوژیک است.

7-  گرجی، مصطفی، بررسی ماهیت و مفهوم درد و رنج در اشعار قیصر امین­پور، نویسنده در این مقاله پس از بررسی ابعاد مختلف درد و رنج و ماهیت مفهوم آن در نظام حاکم بر اندیشه و زبان امین­پور مجموعه اشعار او در چهار بخش معنا شناسی، وجود شناسی، شأن اخلاقی درد و رنج طبقه بندی، بررسی و تحلیل نموده است. مهم ترین علل درد و رنج را در تعارض بودن تصورات بر ساخته­ انسان با جهان خارج می­داند. وی مهم­ترین عامل درد و رنج را بیش­تر با گاه انسان امروزی تبیین می­ کند و دو عامل نا به سامانی روانی و این جایی و اکنونی را به عنوان مهم­ترین علل درد و رنج بر می­شمارد و سپس راه­های رهایی از آن را بازگشت به حق، خشوع انسان در برابر او، دل زدن به دنیای بی خیالی، سرودن، گفتن و رفتن، عاشق شدن و رسیدن به آرمان شهر می­داند.

4-1- حدود پژوهش

محدوده­ پژوهش پنج مجموعه­ی شعر قیصر امین­پور است که عبارت‌اند از: 1. در کوچه­ آفتاب 2. تنفس صبح 3. آینه­ های ناگهان 4. گل­ ها همه آفتابگردانند 5. دستور زبان عشق.

5-1- اهداف پژوهش

استخراج و بررسی درون­مایه­ ها و آماج انتقادات قیصر امین­پور در مجموعه اشعارش.

6-1- فصل های پایان نامه

این پایان نامه در پنج فصل به قرار زیر تدوین شده است:

فصل اول: طرح پژوهش

طرح پژوهش، یعنی فصل حاضر، شامل تعریف مسئله­ پژوهش، پژوهش­های علمی انجام شده­ی قبلی و حدود اهداف پژوهش است.

فصل دوم: چارچوب مفهومی پژوهش

در فصل دوم ابتدا تعاریفی از ادبیات، شعر، انتقاد و انتقاد در ادبیات معاصر ارائه شد و آن­گاه انواع انتقاد و شیوه ­های آن؛ یعنی هجو و هزل و طنز و تفاوت­های این شیوه ­های مختلف با یکدیگر مورد بررسی قرار گرفت؛ هم­چنین نیز در باره­ی شگردهای طنز پردازی نیز مطالبی ذکر شده است.

فصل سوم: قیصر امین­پور

در این فصل به معرفی قیصر و آثار وی پرداخته شد و سیر اندیشه­ی شعری او که به دو دوره­ انقلاب و دفاع مقدس و بعد از دفاع مقدس تقسیم شده بود، مورد بررسی قرار گرفت.

فصل چهارم: بررسی دیدگاه ­های انتقادی در اشعار قیصر امین­پور

فصل چهارم به بررسی درون­مایه­ها و آماج­های انتقادی امین­پور پرداخته شد. انتقادات وی در پنج بخش اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، دینی- عرفانی و طنز مورد بحث قرار گرفت و آماج­های انتقادی او در هر مبحث مطرح گشت و دلایل انتقاد شاعر از موضوعات مختلف مورد بررسی واقع شد.

فصل پنجم: نتیجه گیری

این فصل به نتیجه گیری از مطالب پایان نامه اختصاص دارد.

7-1- روش شناسی پژوهش

الف- معرفی الگو یا روش کار:

روش پژوهش، توصیفی تحلیلی است و واحد تحلیل اشعار و ابیاتی است که دربردارنده­ دیدگاه ­های انتقادی قیصر امین­پور هستند. در این پژوهش کوشش می­ شود تا دیدگاه ­های انتقادی شاعر در فرایند زمان که هر یک از مجموعه اشعارش نیز مؤید آن هستند، مورد بررسی قرار گیرد. ابتدا مضامین و درون­مایه ­ها استخراج و بر اساس موضوع و با رعایت زمان و دوره­ های شعری شاعر تنظیم و تحلیل خواهد شد و به دنبال آن، آماج انتقادات شاعر نیز مشخص و بررسی خواهد شد.