ورزش به عنوان یک پدیده اجتماعی فراگیر، بهترین ساز‌‌ و کار تامین سلامت جسمانی و بهداشت روانی محسوب می‌گردد. لذا سرمایه‌گذاری در آن موجب کاهش هزینه‌ها دربخش بهداشت و درمان و مراکز مبارزه با مفاسد اجتماعی و پایین آوردن سطح ناهنجاری‌های فردی و اجتماعی می‌شود. ایجاد ارتباط بین کشورها و افزایش تفاهم و همزیستی مسالمت آمیز بین ملت‌ها از دیگر دستاوردهای مهمی است که از طریق توجه به مقوله ورزش در عرصه‌های سیاسی و فرهنگی عاید دولت‌ها و جوامع می‌شود. ورزش در بهره‌وری ملی نیز نقش به سزایی داشته و متضمن تاثیرات بسیار بر تولید ناخالص ملی کشور می‌باشد [17] .

اجرای مطلوب برنامه‌های تربیت‌بدنی و ورزشی مستلزم فراهم آوردن مجموعه‌ای از شرایط و امکانات است و از جمله مهمترین این شرایط استفاده از فضاها و تجهیزات و وسایل استانداردی است که بر اساس معیارهای بین‌المللی و قوانین مصوب فدراسیون‌های ورزشی در هر رشته طراحی شده است و به عبارتی ایجاد زمینه بهتر تحقیق اهداف تربیت‌بدنی ضرورت توجه به امکانات، فضاها و تاسیسات و آگاهی از دانش مدیریت تاسیسات ورزشی در جهت حفظ و نگهداری و استفاده بهینه از این امکانات بیش از پیش مطرح است و بر اهمیت موضوع می‌افزاید. در حقیقت می‌توان گفت کلید توسعه تربیت‌بدنی و ورزش در اثربخشی فعالیت‌های ورزشی است و به دنبال آن پویایی و رشد جامعه در گرو استفاده صحیح از امکانات موجود و توسعه سطح کیفی و کمی این امکانات با توجه به استانداردهای جهانی است [25] .

لذا در جهت افزایش سلامت جسمانی و از بین بردن مشکلات روانی و اجتماعی افراد جامعه و تحقق اهداف تربیت‌بدنی ، مدیران و مسئولان در سازمان‌های مختلف، از جمله، مدیران سازمان تربیت بدنی، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها و نهادهای خصوصی، مسئولیت خطیری را در ایجاد فضاهای مناسب ورزشی برابر با استانداردهای کشوری و جهانی بر عهده دارند [23] .

یکی از فضاهای ورزشی مهم استخرها می‌باشند که با توجه به علاقه مردم در دهه اخیر به ورزش‌های آبی، روزانه تعداد زیادی از افراد جامعه و ورزشکاران به فعالیت، به خصوص ورزش شنا در این مکان ورزشی می‌پردازند، این تمایل و علاقمندی نیازهای جدیدی را برای مدیران و برنامه‌ریزان تاسیسات و اماکن ورزشی، تربیت‌بدنی و تفریحات اعلام کرده که توجه به آنها از اهم مسائل مدیریت ورزشی در این حوزه می‌باشد [37] .

استخرها به منظور جلوگیری از انتقال بیماری‌ها و بروز حوادث باید محلی باشد که از لحاظ بهداشت و ایمنی، مکانی امن و سالم باشد توجه به پیشگیری از بروز هرگونه حادثه احتمالی از وظایف مسئولین استخرها است که پیش‌بینی‌های لازم باید در این زمینه‌ها صورت بگیرد. بهداشت و ایمنی اماکن ورزشی در سطح بین‌المللی و جهانی از توجه ویژه‌ای برخوردار است . دولت‌ها بخصوص در کشورهای پیشرفته قوانین خاص در مورد مکان‌های ورزشی به خصوص استخرهای شنای سرپوشیده که مکان حساس در ارتباط با مسائل ایمنی و بهداشتی می‌باشد اعمال می‌کنند. در زمان ساخت و ساز این استخرها امروزه در کشورهای پیشرفته، شرایط کمی و کیفی استخرهای سرپوشیده طوری در نظر گرفته می‌شود که تحت آن شرایط نیازمندی‌های اساسی جسمی و روحی استفاده‌ کنندگان تامین می‌گردد و از بروز حوادث و انتقال بیماری‌های واگیردار جلوگیری می‌شود [28] .

اماکن ورزشی بستر اجرای فعالیت­های ورزشی هستند و کیفیت آنها بر روی اجرای تمرینات و برگزاری مسابقات و رقابت‌های ورزشی تأثیر مستقیم دارد. ساخت اماکن ورزشی نیازمند دقت و درایت فراوان است، به­ طوری­که اشتباه و غفلت در برنامه‌ریزی، طراحی، ساخت و تجهیز تأسیسات باعث به هدر رفتن وقت، انرژی و بودجه می­ شود و این امر می ­تواند در برنامه‌های آینده­ی یک کشور در زمینه ­های ورزش و تفریحات سالم، تأثیر نامطلوب بگذارد ]31 [.

اجرای مطلوب برنامه ­های تربیت بدنی و ورزش مستلزم فراهم آوردن مجموعه ­ای از شرایط و امکانات است و از جمله مهم­ترین این شرایط استفاده از فضا­ها و تجهیزات و وسایل استانداردی است که بر اساس معیار­های بین ­المللی و قوانین مصوب فدراسیون­های ورزشی در هر رشته طراحی شده است و به عبارت دیگر، برای ایجاد زمینه بهتر تحقق اهداف تربیت‌بدنی ضرورت توجه به امکانات، فضاها ، تأسیسات و آگاهی از دانش مدیریت تأسیسات ورزشی در جهت حفظ و نگهداری و استفاده بهینه از این امکانات      بیش از پیش مطرح است و بر اهمیت موضوع می‌افزاید ]23[.

بحث ایمنی اماکن ورزشی در رابطه با این موضوع است که چگونه می­توان از اماکن و تأسیسات ورزشی در جهت رشد و توسعه تمام جوانب ورزش استفاده نمود تا مطابق استاندارد­های جهانی باشد . با توجه به گرایش اقشار مختلف جامعه به ورزش، در نظر گرفتن راهکارهای مدیریتی مناسب برای ایجاد فضای ورزشی مناسب هم از نظر علمی و هم از نظر عملی در سراسر کشور ضروری به نظر می­رسد . پایین بودن سرانه ورزشی کشور و عدم وجود ایمنی در اماکن ورزشی می ­تواند به عنوان عواملی بازدارنده در مشارکت افراد جامعه تلقی گردند. به­ طور قطع، عدم توجه به وضعیت ایمنی اماکن ورزشی موجب بروز حوادثی برای کاربران این اماکن خواهد­ شد.

در اکثر کشورهای پیشرفته در مورد رعایت استانداردهای ایمنی و بهداشتی کار شده است و مراجعه به سایتهای اینترنتی در این زمینه، چاپ کتاب‌ها و فیلم‌های مسابقات شنا، گواه این مقوله است. متاسفانه در ایران این مسئله جدی گرفته نشده است. این پژوهش در نظر دارد وضعیت بهداشتی، ایمنی و نیروی انسانی استخرهای سرپوشیده استان گیلان را توصیف و آن را با استانداردهای جهانی مقایسه نماید.

2-1- بیان مسئله

ورزش و فعالیت بدنی به عنوان نمودی اجتماعی باید همگام با تغییرات و تحولات تدریجی توسعه    یابد. یک جنبه مهم در ارتقا سطح کمی و کیفی عملکردهای ورزشی، وجود امکانات و زیرساخت‌های ورزشی مناسب و توسعه یافته است. در کشور ما به موازات افزایش علاقه عموم به ویژه نوجوانان و جوانان به ورزش و تربیت بدنی در سالهای اخیر، تمایل و رغبت سرمایه گذاران اعم از بخش خصوصی و دولتی نیز در بخشهای مختلف ورزش افزایش یافته است[16]. اماکن و فضاهای ورزشی نیز از این مقوله جدا نبوده و سالانه میلیاردها ریال صرف ساخت اماکن ورزشی جدید یا تجهیز اماکن ورزشی قدیمی می‌شود [10] . اما به نظر می‌رسد مسئله‌ای که کمتر مورد توجه قرار گرفته، وجود فرایند کنترل و متعاقب آن رعایت استانداردهای معین در مورد اماکن و فضاهای ورزشی است[5]. به طور عام پس از هرگونه سرمایه گذاری، وجود فرایند کنترل لازم و ضروری است. تعیین استانداردها یا الگوهای مطلوب، یکی از مهمترین مراحل فرایند کنترل به شمار می‌رود، چراکه مبنای مقایسه بین آنچه هست با آنچه باید باشد، همین استانداردها هستند[4].

ورزش و تربیت بدنی در کشور ایران رشته نوپایی است که هنوز هم بیشتر به شکل سنتی اداره می­ شود. اگرچه تا کنون تغییر و تحولاتی در این زمینه ایجاد شده است، لیکن تا رسیدن به معیارها و استانداردهای جهانی فاصله­ای بسیار وجود دارد. تأسیسات و اماکن ورزشی نیز از این قاعده مستثنی نیست و از نظر کمی و کیفی برای دست­یابی به استانداردهای رایج و مرسوم بین­المللی، راه درازی در پیش دارد]48[.

تربیت‌بدنی و ورزش برای اینکه بتواند وظایف خود را به نحو احسن انجام دهد به عواملی همچون مدیران و افراد متخصص در زمینه ورزش، مربیان کار­آمد، اماکن ورزشی مناسب و ایمن و تجهیزات ورزشی مناسب نیازمند است. در این میان ایمنی اماکن و تأسیسات ورزشی بسیار حائز اهمیت می­باشد. وضعیت ایمنی اماکن ورزشی از جمله موضوع­های مهم و مورد توجه متخصصین علوم ورزشی، طب ورزش و مسئولین سلامت جامعه است. اصطلاح “­ ایمنی مقدم بر کار ” در اماکن ورزشی نیز باید در دستور کار معلمین و مربیان و مسئولین برنامه ­ریزی فعالیت­های ورزشی قرار گیرد] 58[.

بدون تردید وجود وسایل غیراستاندارد و خطرناک و نیز استفاده از وسایل مستهلک و فرسوده، موجب صدمات بدنی و حتی در مواردی سبب مرگ ­و­میر کاربران اماکن و تجهیزات ورزشی خواهد گردید. در حالی­که وجود بعضی از این عوامل خطر­زا می ­تواند به مرور موجب بروز صدمات شود، بعضی دیگر از آنها ممکن است در لحظات خاص سبب خسارت شدید و در بعضی مواقع خسارات جانی و مالی جبران­ ناپذیر شود که منجر به دعاوی حقوقی خواهد شد]46[ .

شنا اثرات بسیار سازنده در تامین سلامت جسمی و روانی انسان دارد[39]. استخرهای شنا زیرساخت اصلی این رشته ورزشی پرطرفدار در جامعه به شمار می‌رود و در تمام فصول سال مشتاقان و علاقمندان فراوان دارد و یکی از پرطرفدارترین و جذابترین مراکز ورزشی محسوب می‌شود و به عنوان یک مرکز ورزشی– تفریحی، به لحاظ ارتباط مستقیم گروه‌های مختلف انسانی، به عنوان یک منبع بالقوه‌ انتشار آلودگی‌ها و بروز حوادث است[44] .

رعایت استانداردها در استخرها از جنبه‌های ایمنی و بهداشتی، بسیار مهم است، بهداشت استخرها جهت حفظ سلامتی شناگران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که بر طبق تحقیقات جابری(1382)، مهدی نژاد (1382)، دیندارلو (1384)، باریک بین و همکاران (1384)، نمری[1] و همکاران (2002)، رابی[2] وهمکاران (2007)، کایدوس[3] و همکاران (2008)، عدم رعایت استانداردهای بهداشتی در استخرهای شنا باعث بوجود آمدن بیماری‌ها و ناراحتی‌های مختلف از جمله: بیماری‌های قارچی، انگلی، پوستی و تنفسی، ناراحتی‌های چشم و گوش و اختلالات معده‌ای و روده‌ای می‌شود.

بر طبق تحقیقات پرن[4]و همکاران (1977)، فرگوسن[5] و همکاران (1983)، نیلسون و فروند[6] (2003)، عدم رعایت استانداردهای ایمنی استخرها باعث بوجود آمدن آسیب‌ها و حوادث ناگوار از جمله آسیب‌های نخاعی و غرق شدن افراد می‌شود. هاروار [7]و همکاران (2003) بیان می‌دارند که سالانه در آمریکا 4800 نفر شناگر جان خود را بخاطر حوادث در کنار استخرها از دست می‌دهند و تعداد زیادی هم دچار صدمات مغزی می‌شوند که علت اصلی آن کاهش ایمنی استخرهاست.

شنا با تمام منافع و محاسنی که در رابطه با سلامتی افراد دارد مسایل و مشکلات خاص خود را دارد، از جنبه‌های مختلف از جمله محیط شنا، آبی که شنا در آن انجام می‌شود، رعایت موارد ایمنی فردی و گروهی، عادات و شیوه‌های مختلف مورد استفاده شناگران و مربیان، بیماری‌ها و عوارضی که ممکن است سلامت انسان را در استخرهای شنا تهدید نماید قابل بررسی است. هر ساله تعدادی افراد که عمدتا از گروه سنی نوجوان و جوانان نیز می‌باشند قربانی این مسایل و مشکلات شده یا عوارض آن گریبان گیرشان می‌شود. درحالیکه قسمت اعظم این مسایل قابل پیشگیری و کنترل هستند، عدم اطمینان از بهداشت و ایمنی استخرها، بسیاری از علاقمندان به ورزش شنا را از مراجعه به این اماکن منصرف می‌کند، ورزشی که با اندکی توجه به شرایط بهداشتی و ایمنی آن می‌تواند به بهترین سرگرمی برای پرکردن اوقات فراغت بسیاری از مردم تبدیل شود[24] .

به موازات افزایش علاقه عموم به ویژه نوجوانان به شرکت در برنامه ­های ورزشی و استفاده از اماکن و تجهیزات ورزشی، مشکلات مربوط به ایمنی و بهداشت اماکن افزایش یافته ­است و پژوهشگران باید در این زمینه مطالعات بیشتری انجام دهند. هدف از انجام این تحقیق اهمیت بررسی وضعیت بهداشت، ایمنی و نیروی انسانی استخرها را مورد تاکید قرار می‌دهد عبارتند از: آیا استخرها در مقایسه با استانداردها از وضعیت بهداشتی و ایمنی مناسبی برخوردار هستند؟ به گونه‌ای که کلیه افراد بدون دغدغه‌ی خاطر از بروز بیماری و حوادث ناگوار بتوانند در استخرها با پرداختن به فعالیت ورزشی به تقویت قوای جسمانی بپردازند؟ آیا شناگران هنگام حضور در استخرها از امنیت کافی برخوردارند؟ آیا نیروی انسانی متخصص برای فراهم کردن محیطی امن و سالم در استخرها وجود دارد؟ لذا محقق در نظر دارد، استخرهای سرپوشیده استان گیلان را از لحاظ بهداشتی، ایمنی و نیروی انسانی بررسی نماید و با استانداردهای جهانی مقایسه کند. بنابراین سوال اصلی این پژوهش این است که تا چه حد استانداردهای بین المللی در استخرهای سرپوشیده استان گیلان رعایت می‌شود و وضعیت استخرها در مقایسه با آن استانداردها چگونه است.

[1] – B.Nemery

[2] – Rabi A

[3] – Kaydos-daniels

[4] – Pearn Jn.Nikon J

[5] – Fergusson DM

[6] – Nielsen LP،frcund KG

[7] – Hoover

در دهه های اخیر پیشرفت های زیادی در زمینه مدیریت پس از برداشت محصولات باغبانی به ویژه گل های بریده حاصل شده است. ضرورت بازار رسانی مناسب و عرضه محصولات تولیدی در بازارهای جهانی از عواملی است كه سهم عمده ای در شكل گیری روش های جدید و مناسب بسته بندی، انبار گل ها داشته    است (Reid and Jiang, 2001 ).

گل های شاخه بریده عمر انباری محدودی دارند. بر این اساس، از دهه 1970 به بعد محققین متعددی بر روی فیزیولوژی پس از برداشت گل های بریده جهت طولانی تر كردن عمر آن ها، تحقیق را آغاز كردند. امروزه تفاوت های قابل ملاحظه ای در كشورها بین روش های نگهداری گل های بریده وجود دارد. در بین كشورهای اروپایی، هلند پیشرفته ترین تكنولوژی برای تیمارهای پس از برداشت را دارا می باشد. استفاده از انبارهای خنك و محلول های محافظ باعث شده تا هلندی ها بتوانند به روش هایی دست پیدا كنند كه به طور موثری در نگهداری گل بریده موثر می باشد (Silva, 2003).

پیری یک عامل مهم در کاهش کیفیت و عمر پس از برداشت گیاهان زینتی است و گیاهان زینتی بر این اساس به دو گروه تقسیم می­شوند: برخی دارای عمر پس از برداشت کوتاه و برخی دارای عمر پس از برداشت طولانی هستند. افزایش عمر پس از برداشت گیاهان زینتی بسته به میزان فراهم آوردن آب برای گیاه است. پژمردگی سریع گلبرگ­ها و برگ­ها در اثر انسداد آوندی و عدم حضور آب در گیاهان زینتی اتفاق می­افتد. حفظ شادابی گیاهان زینتی نیاز به درك فاکتور­هایی دارد که در گیاه مورد نظر موجب از بین رفتن این شادابی می­گردد. از طرفی یک سری از عوامل قبل از برداشت بر عمر پس از برداشت گل­ها تاثیر می­گذارند، مثلا آبیاری و تغذیه مناسب و همچنین مبارزه به موقع با بیماری­هاو علف­های هرز باعث می­ شود که گیاه تولیدی سالم باشد و به همین دلیل عمر پس از برداشت محصول افزایش یابد (Reid and Jiang, 2001).

مدیریت در زمان کشت و برداشت باعث حفظ کیفیت محصول و بالا رفتن عمر پس از برداشت آن می­ شود. به عنوان مثال برداشت در زمان مناسب یکی از عوامل حفظ کیفیت محسوب می­ شود. برداشت گل­های بریده در اوایل صبح یعنی زمانی که دما پایین تر است و محتوای آب گیاه بالاتر است انجام می­ شود و در زمان برداشت در نظر گرفتن فاصله بازار نیز در مدیریت زمان برداشت مهم است. برداشت برای بازار­های دور زمانی که گل­ها جوانه و در حال رنگ گرفتن هستند انجام می شود و برای بازار­های محلی زمانی صورت می­گیرد که بخشی از گل­ها باز شده باشند (Coy, 2000).

عمر گل های بریده از یک سو مرتبط با شرایط درونی گیاه (مثل رقم آن) و از یک سو مرتبط با شرایط بیرونی، مثل زمان برداشت گل است. به طور کلی پیری در گل ها با افزایش نفوذ پذیری غشاهای سلولی در اثر حمله گونه های فعال اکسیژن تسریع می یابد که معمولاً با کاهش پروتئین و اسیدهای نوکلئیک در اثر فعالیت پروتئازها و نوکلئازها مختلف همراه می باشد. از طرف دیگر، عواملی مثل گرده افشانی، خشکی و تنش های دمایی با تغییر سطح هورمونی و تولید گونه های فعال اکسیژن، پیری گل ها را تسریع می کند. پیری نیز یک فرایند اکسیداتیو می باشد و در آن گونه های فعال اکسیژن و سیستم آنتی اکسیدانی دخالت دارد. کاهش فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی و افزایش پراکسیده شدن لیپیدهای غشای سلولی به عنوان دلیلی بر پیری در گونه های مختلف گیاهی ذکر شده است (Barbara, 2011).

ناهنجاری­های موجود در گل­های شاخه بریده به دو دسته تقسیم می­شوند:

• ناهنجاری­های عفونی که در اثر پاتوژن­ها، قارچ­ها و باکتری­ ها ایجاد می­شوند.

• ناهنجاری­هایی که در اثر عوامل تغذیه­ای و محیطی به وجود می­آیند.

مدیریت این عوامل منجر به افزایش عمر گلجایی و حفظ کیفیت گیاهان زینتی می­گردد (Whipker, 2000). مطالعات نشان می­دهد که عمر گلجای با تنفس رابطه عکس دارد و با مدیریت مناسب مثل تیمار خنک کردن اولیه، استفاده از ترکیبات نگهدارنده مناسب می­توان عمر گلجایی را بهبود بخشید (Reid and Jiang, 2012). مدیریت پس از برداشت یک مساله مهم در مورد گیاهان زینتی است و در این زمینه نسبت به سایر محصولات باغبانی توجه کمتری شده است. مصرف کنندگان نیاز دارند که گیاهان زینتی دارای عمر گلجایی طولانی باشند که بخشی از آن از طریق ایجاد واریته­های جدید و بخشی از طریق اعمال مدیریت پس از برداشت افزایش در عمر گلجای تامین می­ شود (Silva, 2003). در مدیریت پس از برداشت برخی ترکیبات شیمیایی به منظور حفظ کیفیت گل و افزایش عمر گلجایی آن به کار می­رود.

با توجه به موضوعات یاد شده به حداقل رساندن ضایعات پس از برداشت گل های بریده و افزایش عمر آنها، با در نظر گرفتن هزینه های بالای تولید امری بسیار ضروری است. بررسی نسبت های مواد شمیایی مورد استفاده در محلول های نگهدارنده جهت شناسایی مؤثرترین محلول، برای هر نوع از گل ها ی شاخه بریده و همچنین برای هر رقم به طور اختصاصی و از طرف دیگر بررسی اثر متقابل گل های شاخه بریده از تیره های مختلف بر روی یکدیگر، از هدف ها و ضرورت هایی است که جهت حفظ و توسعه این صنعت الزامی می باشد. با عنایت به این كه امروزه تولید گل های شاخه بریده یكی از جنبه های مهم اقتصادی كشورهای پیشرفته می باشد، تولید این گروه از محصولات كشاورزی از اهمیت اقتصادی ویژه ای برخوردار است. مشكل مهم در تولید گل و گیاهان زینتی نگهداری و جابجایی صحیح آن ها در جهت حفظ كیفیت و بازارپسندی تا زمان رسیدن آن ها به دست مصرف كنندگان می باشد. تا كنون تحقیق جامع و كاملی در خصوص نگهداری توام گل های شاخه بریده رز و مریم و نیز اثرات متقابل آن ها بر یكدیگر انجام نشده است. برای این منظور تحقیق پیشرو در نظر داشته قدمی را در جهت شناسایی بهترین و اقتصادی ترین روش و محلول نگهدارنده برای گل ها و ارقام مورد نظر آن ها بردارد. امید است كه نتایج حاصل از این تحقیق بتواند تا حدی، هر چند كوچك، این مشكلات را مرتفع ساخته و نتایج حاصل از آن بتواند برای تولید كنندگان و فروشندگان گل های شاخه بریده، دانشگاه ها و مراكز علمی، وزارت جهاد كشاورزی و … مفید و سودمند واقع شود.

1-2- اهداف

• ارزیابی تغییرات برخی از خصوصیات كمی و كیفی گل شاخه بریده رز در پس از برداشت

• ارزیابی تغییرات برخی از خصوصیات كمی و كیفی گل شاخه بریده مریم در پس از برداشت

• بررسی تیمار ساكارز، اتانول و اتانول به همراه ساكارز بر خصوصیات كمی و كیفی گل های شاخه بریده رز و مریم در نگهداری همزمان گل های شاخه بریده

• بررسی تیمار ساكارز، اتانول و اتانول به همراه ساكارز بر خصوصیات كمی و كیفی گل های شاخه بریده رز و مریم در نگهداری جداگانه گل های شاخه بریده

• بررسی تركیب ساكارز و اتانول بر خصوصیات كیفی و ماندگاری گل های شاخه بریده رز و مریم

1-3- گل رز

گل رز (Rosa spp.) به عنوان ملکه گل ها از زمان عهد باستان مورد توجه بشر بوده است. در آن موقع استفاده از خواص دارویی آن بیشتر مورد توجه بوده، ولی به تدریج کشت و کار آن در باغ ها گسترش یافت. علاقه و اشتیاق انسان به داشتن این گل در تمام فصول سال باعث گردید تا تولید آن در گلخانه انجام گیرد. در حال حاضر گل رز یکی از محبوب ترین گل های جهان است و از لحاظ میزان تولید در صدر قرار دارد.

صفات مورد پسند گل رز در بازار های جهانی عبارت است از:

• شاخه بلند و محکم که توانایی نگهداری استوار گل را داشته باشد

• اندازه و رنگ مناسب گل که مختص رقم مورد نظر است

• یکنواختی در مرحله برداشت گل ها

• عاری بودن گل ها از انواع رنگ پریدگی، سوختگی، آفات و بیماری ها

• یکنواختی در اندازه شاخه ها

• اندازه، کیفیت و ظاهر مناسب مختص رقم (اسمعیلی و توحید لو، 1391)

کشور های عمده تولید کننده این گل عبارتند از: ایالات متحده آمریکا، هلند، انگلستان، کلمبیا، اکوادور، کنیا، آفریقای جنوبی، هندوستان و …. (خلیقی و شفیعی، 1378). لازم به ذکر است که تولید در برخی از کشور های آمریکایی و آفریقایی با سرعت رو به افزایش است، هر چند که تقریباَ تمامی کشور های دنیا بسته به پتانسیل خود تولید گل رز را کم و زیاد در برنامه های خود دارند. (مظفریان، 1379). تولید گل رز در ایران بیشتر به استان های تهران، مرکزی، اصفهان و خوزستان محدود شده است. همچنین کشور های اروپایی، امریکا، کشور های آسیای میانه و ژاپن از عمده وارد کنندگان گل رز به شمار می روند (اسمعیلی و توحید لو، 1391).

در بررسی روند رشد این گروه ها در هلند مشخص شده که هیبرید چای در سال 2000 نسبت به 1999 حدود 2% افزایش داشته است (اسمعیلی و توحید لو، 1391). گل های رز در تمامی رنگ ها دیده می شوند و در این مورد تنها یک استثناء وجود داشته و آن نبود رز های آبی است. در انواعی که تولید گل انتهایی می کنند (هیبرید چای، فلورینبدا، پاسیویی و مینیاتوری) هر ساله شاخه های جدید از جوانه های سال قبل رشد می کنند و بعد از تولید گل در انتهای شاخه، رشد آن متوقف شده و شاخه های جدید دوباره از جوانه های زیر گل تولید می شود که بسته به رقم و شرایط آب و هوایی ممکن است تولید گل بکند یا نکند. برخی از ارقام گل رز دائم گل هستند و گل دهی در آن ها در بیشتر مواقع سال انجام می گیرد، ولی بیشتر ارقام در هوای خنک بهار و پاییز گلدار می شوند. رز های گلخانه ای در تمام طول سال قادر به تولید گل هستند و تنها باید شرایط رشدی مناسب برای آن ها فراهم گردد (گرایلو، 1389).

1-3-1- گیاه شناسی

تمام رزها متعلق به خانواده گل سرخیان یا رزاسه (Rosaceae) می باشند. گیاهان خانواده رزاسه علفی، درختچه ای و درختی هستند. برگ ها متناوب، گاهی مرکب، گوشواره دار، اغلب به دمبرگ متصل، گل های منظم، ناجور گلپوش (Hetrochlayde) و به ندرت بدون گلبرگ، نهنج بشقابی شکل یا پیاله ای شکل، کاسبرگ ها،
گلبرگ ها و پرچم ها اغلب در حاشیه نهنج قرار گرفته، زبرین یا میانی می باشند (گرایلو، 1389). پرچم ها اغلب دو تا چهار برابر تعداد کاسبرگ ها یا متعدد و به ندرت فقط یک تا پنج تایی هستند. برچه ها مساوی با دو یا سه برابر تعداد کاسبرگ ها یا متعدد و به ندرت یک تا چهار تایی، جدا یا متصل حفره مقعر، محور گل یک خانه ای، تخمک دوتایی، به ندرت چند تایی یا متعدد، واژگون و میوه خشک یا گوشت آلود است (مظفریان، 1379). جنس رز دارای 120 گونه می باشد که از مناطق سرد شمالی تا مناطق نیمه گرمسیری پراکنده است. این گیاهان در بخش های وسیعی از کره زمین پراکنده هستند و از لحاظ نحوه رشد و شکل بوته و تولید گل به انواع رزها گروه بندی می شوند (فرشید،1390 و اسمعیلی، 1391).

1-3-2- طبقه بندی

1-3-2-1- رزهای دو رگه چای ((Rosa hybrida tea

رزهای این گروه ساقه های گل دهنده بلندی دارد. هر ساقه به تعداد محدودی گل ختم می شود. غنچه ها از نظر اندازه متوسط یا بزرگ هستند. این رزها مناسب جهت تهیه شاخه های گل بریده می باشند.

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

مشکلات زیست محیطی متعدد ناشی از بکارگیری نهادهای کشاورزی از قبیل کودهای شیمایی و سموم شیمایی، اذهان را به خود مشغول داشته است که به سمت تولید کشاورزی ارگانیک و توسعه بازارهای عرضه محصولات ارگانیک حرکت کنند. کشاورزی ارگانیک یکی از سیستم­های کشاورزی است که بر حفظ منابع قابل دسترس و حفظ تعادل اکولوژیک و مراحل زیستی متکی است. این سیستم حاصلخیزی خاک را کلیدی برای تولید موفق معرفی می­ کند [محمودی و همکاران.، 1387].

سالم بودن مواد غذایی به عنوان اولین شاخص مهم در ارزیابی کیفیت آنها مورد توجه قرار می­گیرد، به طوری كه محصولات تولید شده علاوه بر این كه می­بایست فاقد عوامل بیماریزا و آفات باشند، وجود هر گونه باقیمانده شیمیایی در آن­ها قابل قبول نیست و استفاده از تركیبات شیمیایی مضر برای طبیعت و سلامتی انسان با علامت سوال جدی روبروست. از این رو تولید ارگانیگ محصولات باغبانی باید در اولویت كار تولیدكنندگان قرار گیرد و در تكنولوژی پس از برداشت از مواد شیمیایی مضر نیز استفاده نشود [راحمی، 1382]. از این رو تقاضا برای محصولات ارگانیک به سرعت رو به افزایش است، این امر به خاطر ارزش غذایی بالا، کیفیت بهتر و نگهداری خوب آنها نسبت به محصولات متداول است . بنابراین، اساساً یكی از خاستگاه­های كشاورزی ارگانیک بهبود کیفیت محصولات و افزایش ارزش غذایی آنها است. چرا که کیفیت میوه­ ها و سبزی­ها، به طور مستقیم با سلامتی انسان­ها در ارتباط است . طوری که مدیریت ارگانیک زمین­های كشاورزی، امروزه در کشورهای پیشرفته به سرعت در حال افزایش است، که این توسعه به خاطر سالم و بی­خطر بودن غذاهای ارگانیک و حفظ محیط زیست است .

بررسی­ها نشان داده­اند که منابع زیستی (ارگانیک) مانند کود دامی در تلفیق با کود شیمیایی می ­تواند به حاصلخیزی خاک و افزایش تولید محصول منجر شود، زیرا این سیستم اکثر نیازهای غذایی گیاه را تأمین کرده و کارآیی جذب مواد غذایی توسط محصول را افزایش خواهد داد . کودهای دامی علاوه بر اثرات مثبت بیولوژیک و اصلاح خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک به علت این که عناصر غذایی آن به آهستگی آزاد شده و در اختیار گیاه قرار می­گیرند، آلودگی کمتری را در محیط زیست ایجاد می­ کنند . گزینش مدیریت کودی به طور زیادی به برنامه ­های محیط زیست برای ممانعت از آلودگی زمین، آب و هوا بستگی دارد، بنابراین سیستم مدیریت کودی مناسب شایسته گسترش است [ملکوتی و همکاران.، 1387]. در طول دهه­ اخیر در جهان افزایش قابل توجهی در تولید تجاری انار به دلیل اهمیت آن در سلامتی مشاهده می­ شود [.[Ramezanian et al., 2009

در ایران انار یکی از میوه‌های با ارزشی است که در سطح تجاری وسیعی کشت شده است . قسمت خوراکی این میوه آریل نامیده می‌شود، که در واقع پوشش گوشتی شده بذر است و در حدود 52 درصد وزن میوه انار را تشکیل می‌دهد. آریل شامل78 درصد آب میوه و 22 درصد بذر است. آب انار از 4/85 درصد رطوبت و مقدار قابل توجهی قند، اسید آلی، ترکیبات فنلی، آنتوسیانین، آمینواسید، پروتئین، آسکوربیک اسید و مواد معدنی تشکیل شده است . همچنین انار منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌هاست که فعالیت آنتی‌اکسیدانی آن به ترکیبات فنلی، و آنتوسیانین‌ها نسبت داده می شود . به‌دلیل نقش موثر انار در سلامتی انسان، در سال‌های اخیر این میوه محبوبیت زیادی پیدا کرد و تولید جهانی آن نیز رو به افزایش است [Borochov-Neori et al., 2011]. انار میوه­ای با ارزش غذایی بالا و سرشار از ویتامین­ها، آنتی­اکسیدان­ها و ترکیبات ضد سرطانی مهم دیگر است . خاصیت آنتی­اکسیدانی میوه انار به علت دارا بودن فلاونوئیدها، فنل­ها، آنتوسیانین­ها و ویتامین­ها است . همچنین محصولات با فعالیت آنتی­اکسیدانی بالاتر معمولا مقاومت بیشتری به تنشهای مختلف دارند،ارزش غذایی و خصوصیات انباری بهتری نیز دارند .

با وجود ارزش غذایی بالای میوه انار، مصرف بیش از اندازه سموم و کودهای شیمیایی باعث کاهش کیفیت میوه و صادرات ان شده است. طبق گزارش­های قبلی شرایط قبل از برداشت میوه­ ها و به­خصوص کاربرد بی­رویه سموم و کود­های شیمیایی موجب کاهش ترکیبات آنتی­اکسیدانی و کیفیت میوه کیوی در زمان برداشت و پس از برداشت میوه می­ شود. در همین راستا در گزارشی ظرفیت آنتی­اکسیدانی درمیوه­ های انگور و توت­فرنگی در سیستم کشت ارگانیک نسبت به مرسوم بیشتر است . در مطالعه­ ای که روی میوه سیب در دو سیستم کشت مرسوم و ارگانیک انجام شد تفاوت معنی­داری در میزان ظرفیت آنتی­اکسیدانی میوه­ ها مشاهده شد، که نشان دهنده ارزش کیقی بیشتر میوه­ های است که سیستم کشت ارگانیک را دریافت کرده ­اند.

با توجه به اهمیت مصرف کمتر مواد شیمیایی جهت جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، بالاتر بودن ارزش غذایی و همچنین به دلایل اقتصادی و ترغیب کشاورزان به روش­های مدیریت ارگانیک و استفاده از کو­د­های آلی، ضرورت بررسی دقبق­تری ثاثر مدیریت تغذیه ارگانیک، تلفیقی و متداول بر ارزش غذایی و ماندگاری میوه­ های انار در این پژوهش دنیال گردید.

فصل اول

کلیات و مرور منابع

1- کلیات و مرور منایع

1-1- تاریخچه انار

انار یکی از میوه های خوراکی قدیمی است که تاریخچه‌ طولانی استفاده در طب سنتی را درکشور‌های مختلف دارد [Caliskan, et al., 2012]. اگرچه تولید و مصرف انار در مقایسه با میوه‌های دیگر پایین است، اما بیش از هزار سال است که تولید می‌شود. انار به صورت وحشی در آسیای مرکزی و ایران رشد می کند و برای اولین بار از ایران به یونان راه یافت و از طرف مشرق به هندوستان و سپس به چین برده شد . گروهی از مورخین بیان کردند که انار به طور وحشی در جنوب قفقاز و جنگل­های شمال ایران، ساوه و پنجاب هندوستان وجود داشته و پس از آن به ترکیه و کرانه­های مدیترانه خاوری برده شد. آثار میوه انار را در مصر باستان از 2500 سال قبل از میلاد تشخیص داده­اند. اعراب­ پس از فتح سرزمین اسپانیا، کشت آن را در آنجا معمول کردند . انار در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان به عنوان یک محصول باغبانی کشت و کار می­ شود. در واقع میوه شرایط آب و هوایی سخت است و در مناطق خشک و نیمه خشک بخوبی رونق پیدا کرده است [Kulkarni, et al. 2005]. بدیهی است که بخاطر داشتن طبیعت سخت، هزینه نگهداری پایین و بازده بالا است که در دراز مدت بخصوص در مناطقی که کمبود منابع وجود دارد باعث کشت پایدار آن شده است [Nripendra, et al., 2012]. علاوه بر استفاده خوراکی، استفاده دارویی و زینتی نیز دارد [Naik, et al., 1999].

1-2- مشخصات گیاه­شناسی انار

انار با نام علمیPunica granatum L. یک گونه گیاهی مهم اقتصادی با میوه تجاری متعلق به خانواده Punicaceae
با تعداد کروموزوم 2n=2x=16, 18 می­باشد .[Moslemi, et al. 2010; Norouzi, et al., 2012] جنس Punica شامل 3 گونه­ P. protopunica، P. nanaو P. granatum L. است[Jbir, et al. 2008; Norouzi, et al., 2012]. انار به صورت درختچه با پاجوش­های فراوان و یا با حذف پاجوش به طور تك تنه رشد می­كند. گل­ها و میوه­ های انار به صورت منفرد یا چندتایی در نوك شاخه­های كوتاه كه میخچه نامیده می­شوند، تشكیل می­ شود. گلهای انار قرمز مایل به نارنجی، به قطر ۳ سانتی متر و به شكل زنگوله است. درخت انار در اوایل فصل رشد، هر ۱۰-۱۵ روز یک بار ٤-۳ مرتبه گل می­دهد، اما میوه­ ها از گل­های بارآور بهار حاصل می­شوند. میوه انار از نوع سته است. و در اطراف دانه­ های انار در حین رشد و نمو زائده­ی گوشتی به­نام آریل حاصل می­ شود، که بخش خوراکی انار را تشکیل می­دهد [جلیلی مرندی، 1386]. آریل 60-55 درصد کل وزن میوه را شامل می­ شود و متشکل از 85- 75 درصد آب میوه و 25-15 درصد دانه است .

1-3- پیدایش و پراکنش انار

اناردرگرمترین مناطق حوضه مدیترانه و جنوب آسیا گسترش یافته است، بر اساس شواهد تاریخی، به نظر می رسد که احتمالا ایران منشاء انار بوده است و از این منطقه به دیگر قسمت ­های جهان [Norouzi, et al., 2012]، کشور‌های مدیترانه،هند، چین، پاکستان و افغانستان احتمالا از طریق راه‌های تجاری باستانی گسترش یافته­است [Narzary, et al. 2009]. نوع وحشی آسیای مرکزی در اندازه میوه، شیرینی، زمان رسیدن، آبدار بودن و نسبت دانه‌ها به گوشت تنوع زیادی دارد . امروزه انار‌های وحشی در بخش های از کشور هند، پاکستان، افغانستان و ایران پراکنده است [Narzary, et al. 2009; Parvaresh, et al., 2012]. این کشور‌ها سرزمین گسترده‌ای را تشکیل دادند که می‌تواند یکی دیگر از دلایل دخالت انسان برای مهاجرت انار از طریق راه‌های تجاری قدیمی از خواستگاه اولیه (ایران) به دیگر کشور‌های همجوار مانند افغانستان، پاکستان و هند (مراکز ثانویه منشا و تنوع) باشد [Narzary, et al. 2009].

1-4-موقعیت اقتصادی انار در ایران و جهان

امروزه، ارقام انار در بسیاری از نقاط جهان شامل ایران، اسپانیا، ایتالیا، ترکیه، تونس، یونان، افغانستان، هند، تا حدودی در امریکا (کالیفرنیا)، چین، ژاپن و روسیه گسترش یافته است [Parvaresh, et al., 2012]. انار یکی از مهم ترین گیاهان باغی بومی در ایران است و اراضی زیر کشت حدود 57.000 هکتار با تولیدی معادل 670.000 تن به کشت آن اختصاص داده شده است . ایران از نظر تولید مقام اول را در جهان دارا است. اما با وجود بازار بسیار خوب برای صادرات تولید آن کمتر از 2در‌صد است. بررسی صادرات انار در ایران نشان می‌دهد که علاوه بر میوه انار، آریل خشک شده انار (انار دانه) نیز به کشور‌های پاکستان و ژاپن صادر گردید [طباطبایی. 1387]. استان‌های فارس، اصفهان، مرکزی،خراسان، یزد، کرمان و سمنان مناطق اصلی تولید انار هستند [Rahimi, 2011]. بطورکلی، سطح زیركشت، میزان تولید و عملكرد انار در ایران در جدول زیر خلاصه شده است.

جدول 1-1- سطح زیر کشت، میزان تولید و عملکرد انار در استان‌های مختلف کشور [آمارنامه کشاورزی، 1390]

انار در قسمت‌های ساحلی مدیترانه‌ای اروپا و آفریقا، چین، هند، افغانستان، ایران، عربستان، آرژانتین، ایالات کالیفرنیا و آریزونا امریکا و جنوب مکزیک تولید می‌شود. بعد از ایران بالاترین سطح زیر كشت و تنوع ارقام انار مربوط به هندوستان، تركیه و اسپانیا است كه در سال‌های اخیر كشورهای چین و آمریكا نیز مبادرت به احداث باغات انار در سطح گسترده نموده ­اند و كشورهای دیگری مانند استرالیا، آرژانتین و آفریقای جنوبی در صددكشت و سرمایه ­گذاری بر روی این میوه می­باشند [محسنی، 1385]. اگرچه اطلاعات دقیق تولید جهانی انار به علت افزایش سریع در تولید، وجود ندارد؛ تولید کنونی انار سالانه بیش از 1.6 میلیون تن تخمن زده می‌شود (جدول 1-1) با توجه به افزایش آگاهی مصرف­ کنندگان از اهمیت و ارزش غذایی این میوه انتظار افزایش تقاضای این میوه رو به رشد خواهد بود[Arjmand, 2011].

جدول 1-2- میزان تولید و تجارت جهانی محصول انار [Arjomand., 2011]

1-5- ارزش غذایی و درمانی انار

در سال­های اخیر توجه زیادی به نقش غذا در سلامتی انسان شده است، زیرا مصرف فرآورده ­های گیاهی، خطر ابتلا به بسیاری از بیماری­ها، همچون سرطان را کاهش می­دهد. این اثرات مفید تا حدودی مربوط به ترکیباتی با فعالیّت آنتی­اکسیدانی هستند. ترکیبات آنتی­اکسیدانی اولین خط دفاعی در برابر آسیب رادیکال­های آزاد بوده که برای حفظ سلامت و ساختار سلول ضروری­اند . همچنین آب انار به عنوان یک منبع مهم آنتی­اکسیدان­هایی همچون آنتوسیانین­ها­، فنل­ها، و تانن­های قابل هیدرولیز است. الاجیک اسید موجود در آب انار از بروز سرطان جلوگیری کرده و رشد تومورهای سرطانی را کند می­سازد .آب انار خاصیت میکروب­کشی و ضد­عفونی­کنندگی نیز دارد. انار برای کاهش فشار خون، جلوگیری از پیری زودرس، آلزایمر و سکته مفید است .

ترکیبات فنلی موجود در روغن هسته انار نیز اثر بازدارندگی از رگ­زایی (مسدود شدن رگ­ها از طریق تقسیم سلولی) از خود نشان می­دهند، که عامل بسیار مهمی در جلوگیری از رشد سلول­های سرطانی نیز است. همچنین با افزایش مقاومت بدن به عوامل بیماریزا موجب بهبود سیستم ایمنی بدن می­شوند . اسیدهای چرب غیر اشباع آن (اولئیک اسید، پوکنیکیک اسید و تری کوزانیک اسید) میزان لیپوپروتئین­های با چگالی پایین (LDL) خون را کاهش داده و غلظت کلسترول اکسید شده (HDL) خون را افزایش می­دهند. همچنین از مسدود شدن رگ­ها جلوگیری می­ کنند. ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، تانن­ها و ویتامین­های آب انار به دلیل خاصیت آنتی­اکسیدانی بالا نقش مهمی در مهار رادیکال­های آزاد اکسیژن و اکسیداسون ایفا کرده و در درمان بیماری­های قلبی و عروقی موثر هستند . مواد و تركیبات موجود در میوه انار در ارقام مختلف اندكی متفاوت است. كه به­ طور متوسط به شرح جدول زیر است:

جدول 1-3- تركیبات موجود در 100گرم قسمت خوراكی میوه انار[شناسنامه تصویری انار. 1389].

1-6- اهمیت مدیریت تغذیه در باغات انار

تغذیه صحیح محصولات باغی نقش مهمی در كاهش ضایعات و بهبود كیفیت و طولانی کردن عمر انباری محصولات برداشت شده دارد . کود از جنبه­ های مهم بررسی مقایسه کشاورزی ارگانیگ و متداول است، نوع کوددهی به مقدار زیادی روی میزان ترکیبات آنتی­اکسیدانی میوه تاثیر می­گذارد . اگرچه نیتروژن حاصل از كود شیمیایی با نیتروژن حاصل از كود آلی پس از جذب شدن از طریق ریشه دارای ماهیت یكسانی داخل محصولات باغی و زراعی دارا هستند، اما اثرات جانبی كودهای شیمیایی است كه در مواقعی موجب افت كیفیت محصول به خصو ارزش آنتی­اکسیدانی آن می­ شود [محمودی و همکاران، 1387]. استفاده بی­رویه از کود­های شیمیایی باعث شده است که چرخه­های خود تنظیمی عناصر غذایی در خاک مختل شده و تولید محصولات کشاورزی کاملآ وابسته به مقدار مصرف کود­های شیمیایی شود. مصرف بیش از اندازه آن نه تنها کارائی تولید را کاهش می­دهد، بلکه ورود مواد معدنی و ترکیبات زیان­بار مثل نیتروژن به آب­های سطحی و زیر­زمینی موجب آلودگی منابع آب و خاک نیز می­ شود [ملکوتی، 1379].

1-7- روش­های مختلف مدیریت تغذیه گیاهان

در پرورش درختان میوه و تولید محصول مناسب، حفظ حاصلخیزی و مدیریت چرخه عناصر غذایی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. لذا سه شیوه کلی شامل كشاورزی متداول (مرسوم)، كشاورزی ارگانیک و كشاورزی تلفیقی وجود دارد. در این رابطه حفظ محیط زیست و جنبه­ های اقتصادی دو معیار مهم برای پذیرش هر یک از این شیوه ­ها محسوب می­ شود . که در زیر به اختصار به هر یک از این شیوه ­ها پرداخته می­ شود:

1-7-1- كشاورزی متداول (مرسوم)

كاهش حاصلخیزی خاك در بسیاری از كشورهای در حال توسعه و استفاده گیاهان از ذخایر خاك بدون جایگزینی مناسب و كافی باعث كاهش توان تولیدی مواد غذایی توسط خاك شده است. در این رابطه استفاده از كودهای شیمیایی به عنوان سریعترین راه جبران كمبود عناصر غذایی و افزایش حاصلخیزی خاك لازم به نظر می­رسد. در این سیستم از كودهای شیمیایی برای تغذیه گیاهان استفاده می­ کنند و از كودهای آلی به لحاظ هزینه حمل و نقل و یا عدم دسترسی به آنها به ندرت استفاده می­ شود. همچنین در این نظام تثبیت بیولوژیكی نیتروژن در اثر به كارگیری زیاد كودهای نیتروژن كاهش می­یابد. لذا مواد آلی موجود در خاك اغلب در کمترین مقدار خود قرار دارد. همچنین تلفات عناصر غذایی معمولاً زیاد است به همین علت با در نظر داشتن کمترین تجمع نیترات به همراه عملكرد مطلوب، استفاده از كودهای نیتروژن مناسب در كنار ریز مغذی و كودهای آلی بسیار مفید خواهد بود. باید توجه داشت که استفاده از این کودها نیز بیش از اندازه نیاز گیاهان نباشد

1. ^{Antiangiogenic activity}

1. ^{Punicic acid}

1. ^{3. Tri-chos anic acid}

[4].Conventional Agriculture

[5].Organic Agriculture

[6].Integrated Agriculture

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

اهمیت آمادگی جسمانی و زندگی سالم از موضوعاتی است که پیرامون آن مطالب گوناگون ارائه شده است. میلیون ها نفر در سراسر جهان به روش ها و شکل های مختلف اقدام به ورزش می کنند اما با این وجود، شیوه زندگی آحاد جامعه معمولا به سوی کم تحرکی در جریان است(آریان فر، 1381). برای مثال تاملین و همکاران(2003) در بررسی فعالیت بدنی و وضعیت اجتماعی در دوران نوجوانی با بی تحركی دوران بزرگسالی پرداختند نشان دادند كه، مشاركت منظم نوجوانان در فعالیتهای بدنی با احتمال فعال بودن آنها در بزرگسالی ارتباط دارد(Tammelin,2003). از سوی دیگر، حركت برای طیف سنی كودكان و نوجوان اهمیت ویژه ای دارد ودر این زمینه موضوع فقر حركتی نیز عواقب منفی متعددی را به همراه خواهد داشت. پس میتوان گفت که، فعالیت بدنی منظم در دوران كودكی، علاوه بر تأمین سلامتی آنها (Calfs & Taylor,1994)، برفرایند سلامتی دوراه بزرگسالی آنان مؤثر است (Kari & et al,1994). شناخت مقوله آمادگی جسمانی و راهکارهای توسعه آن از اولویت های پژوهشی در حیطه تربیت بدنی است و محققان در این زمینه به مطالعه پرداخته اند( قیومی، 1380). با توجه به نقش فعالیت بدنی کودکان و نوجوانان، یکی از فاکتورهایی که درآمادگی دستگاه قلبی عروقی آنان اهمیت دارد سطح حداکثر اکسیژن مصرفی[1] است.

حداکثر اکسیژن مصرفی ظرفیت عملکرد قلبی- تنفسی را نشان می دهد و اغلب به عنوان معیار شاخص قلبی- تنفسی و تناسب اندام در نظر گرفته می شود(لاری/ 1369؛ مک آردل و همکاران، 1996). ). ارزیابی توان هوازی به دو روش مستقیم و غیر مستقیم امکان پذیر است. (فاکس وماتیوس، 1380-فیزیولوژی دوران رشد) از آنجایی که روش مستقیم اندازه گیری حداکثر اکسیژن مصرفی، مستلزم تکنیک ها و ابزار خاص تجزیه گازها می باشد و بسیار پرهزینه است (ویان اچ، 1382). از این رو از روش های غیرمستقیم برای برآورد حداکثر اکسیژن مصرفی استفاده می شود. در این میان رایج ترین روش، استفاده از نوارگردان یا چرخ کارسنج[2] می باشد. از جمله بهترین پروتکل ها آزمون بروس می‌باشد که دارای روایی بالایی است(r=0/98) (ویان اچ، 1382). اما از آن جا که استفاده از دستگاه نوارگردان به دلیل گران قیمت بودن و محدودیت جابجایی و عدم تخصص کافی افراد در اجرای پروتکل های مختلف برای همه کس میسر نمی باشد، و تنها راه استفاده از آن حضور در آزمایشگاه واستفاده زیر نظر متخصص است (ویان اچ، 1382). در این پژوهش سعی شد بااستفاده از معادلات آلومتری مختلف که توسط پژوهشگران خارجی بدست آمده جایگزین مناسب و ارزان قیمت و سریع بدست آید، اغلب این معادلات در جامعه های مختلف مورد اعتبار و پایایی می باشد و هدف از این پژوهش این است که بررسی شود آیا معادلات آلومتری منتخب در ایران دارای هم سنجی مناسب قابل قبولی است.

1-2 بیان مساله

یکی از مهم ترین اجزای آمادگی جسمانی استقامت قلبی و تنفسی است. بنابراین هر نوع ارزشیابی آمادگی جسمانی باید شامل ارزشیابی عملکرد قلبی تنفسی هنگام فعالیت ورزشی و استراحت شود(فلاح عمران، 1384). پرداختن به فعالیت های استقامتی، سیستم قلبی عروقی و تنفسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و ضمن افزایش کارایی سیستم قلبی عروقی وتنفسی باعث مصرف چربی بدن، افزایش حداکثر اکسیژن مصرفی و تغییر در ترکیبات بدن می شود(هافمن، 1382). معتبرترین شاخص ظرفیت عملکردی دستگاه قلبی، تنفسی اکسیژن مصرفی بیشینه است (ویان اچ، 1382). از جمله عواملی که بر میزان حداکثر اکسیژن مصرفی در کودکان تاثیر می گذار، د بلوغ[3] است. بلوغ بر گسترش آمادگی هوازی از راه افزایش اندازه ی بدن به ویژه ابعاد قلب، ریه ها، عضلات، و دستگاه گردش خون تاثیر می گذارد. بلوغ بیولوژیک[4],عامل تعیین کننده و مهم هنگام مطالعه پاسخ های فیزیولوژیکی به ورزش و تمرین است. با توجه به تفاوت های بیولوژیکی افراد، اختلافاتی در اندازه بدن و رشد اندام ها (مثل افزایش در اندازه قلب، ریه ها، حجم خون و جرم عضله) پیش می آید (رولاند وهمکاران، 1997) و چون این موارد اهمیت بسیاری درتامین اکسیژن مورد نیاز افراد دارد بنابراین در افرادی – مثل نوجوانان نابالغ- که بدلیل رشد ناکامل اندام هایشان با محدودیت های قلبی عروقی روبه رو هستند و در نتیجه نمی توانند فعالیت ورزشی را تا حد واماندگی ارادی ادامه دهند، اکسیژن مصرفی در شرایط استراحت و هنگام ورزش با وزن بدن نسبت مستقیم نداشته، بلکه با درصدی از وزن بدن رابطه مستقیم دارد(گائینی و دبیدی روشن، 1387). به همین دلیل محققان تلاش کرده اند تارابطه بین رشد اجزای بدن با دیگر و یا کل بدن را دریابند و آن را در قالب معادلات آلومتریکی به نمایش گذارند. آلومتری[5] روشی است از بیان ریاضی مربوط به اینکه چگونه یک متغیر فیزیولوژیکی، آناتومیکی یا حرارتی به واحدی از اندازه بدن که معمولا وزن می باشد، با افزایش اندازه ارتباط پیدا می کند(Rowland,2005). در واقع معادله آلومتری عبارت از رابطه بین مقدار رشد یکی یا اجزای بیشتری از بدن با اجزای دیگر یا کل بدن است(رولند، 1380). برای بیان معادلات آلومتریک از دو شاخص قد و وزن استفاده می شود. با توجه به نوع متغیر فیزیولوژیکی، ارتباط آن با قد یا وزن بیان می شود. برای مثال متغیر فیزیولوژیکی مانند ظرفیت حیاتی بهترین رابطه را با قد دارد اما بسیاری از متغیرهای فیزیولوژیک بویژه اکسیژن مصرفی به وزن بدن وابسته‌اند و به عنوان ابزاری برای مقایسه یافته های خام افراد با اندازه های گوناگون استفاده می‌شوند(رولند، 1380). چند دلیل برای استفاده از این استاندارد نسبی مطرح شده است: نخست اینکه وزن بدن را می توان با دقت و به آسانی اندازه گرفت. دوم، در بیشتر رشته های ورزشی وزن بدن یک سازه­ی هنجارسازی مناسب می باشد و نمایان گر بار کار واقعی ورزش است(رولند، 1380). این معادلات نسبتی از تغییرات وزن بدن را بر حسب هزینه اکسیژن در نظر می گیرند. معادلات آلومتری به شکل زیر بیان می شود:

y=ax^b                                                                                                                                            

در این معادله   جرم بدن=x،      توان آلومتری=b             y=متغیر فیزیولوژیک(اکسیژن مصرفی).

بنابراین در معادله y=ax^b اگر b=1باشد، بدین معناست که y نسبت مستقیم با جرم بدن دارد و اگر b=0 باشد، جرم بدن هیچ تاثیری بر متغیر y ندارد و متغیر yمستقل از جرم بدن است. اما اگر با افزایش وزن، y به طور اندکی افزایش یابد، مانند فرایند رشد و تکامل جسمانی، b از صفر بزرگ تر و از 1 کوچک تر خواهد بود. اما چنانچه b بیشتر از 1 باشد، به این معناست که افزایش متغیر y به طور قابل توجهی بیشتر از افزایش وزن است و در صورتی که با افزایش وزن، مقدار y کاهش یابد، در نتیجه b منفی خواهد بود.

بیونن و همکاران(2002) در پژوهشی روی پسران 8 تا 16ساله ی غیر ورزشکار میزان ضریب آلومتری 75/0 را برای برآورد ظرفیت هوازی پیشنهاد کردند. این امر نشان می دهد که Vo2max افراد نابالغ متناسب با وزن افزایش می یابد، اما اندازه تغییرات افزایش در Vo2max در مقایسه با افزایش وزن کمتر است. این موضوع تا حد زیادی نتیجه افزایش اندازه حجم اندام های وابسته( مانند قلب، ریه‌ها، حجم خون و عضله اسکلتی) به vo₂ هنگام فعالیت ورزشی را خاطر نشان می کند. همزمان با رشد و افزایش جرم بدن، اندام های بدن نیز رشد می کنند، اما میزان رشد آن ها کمتر از رشد کل بدن است. در نتیجه از نسبت این اندام ها به کل بدن کاسته می شود و این موضوع در معادله آلومتری با توان 75/0 نشان داده می شود. در مطالعه رولاند و همکاران(1997) در یک طرح طولی-مقطعی 5 ساله توان معادله آلومتری در پسران 4/0، 53/0، 52/0، 61/0و 56/. و در دختران 63/0، 7/0، 66/0، 62/0 و متوسط توان در این مطالعه در پسران 53/0 و در دختران 65/0 به دست آمد بنابر نظر آن ها عوامل دیگری علاوه بر جرم بدن در مقیاس گذاری توان (b) معادله آلومتری دخیل هستند. برخی از این عوامل شامل تغییرات فردی در تشابهات هندسی، تغییرات در نسبت جرم عضله پا به جرم بدن، تفاوت در فعالیت های روزانه و فعالیت بدنی افراد و افزایش غلظت آنزیم های هوازی عضله یا انقباض عضله میوکارد[6] از فاکتورهای مستقل از اندازه هستند. آنها معتقدند وزن بدن به تنهایی در تنظیم Vo2max چندان قابل توجه نیست بلکه علاوه بر وزن، چربی بدن نیز از عوامل مداخله گر و تاثیر گذار است. ایسنمن و همکاران(2001) در بررسی ارتباط بین Vo2max و جرم بدن مردان و زنان جوان دونده ی مسافت های طولانی، ضرایب آلومتری پسران و دختران را به ترتیب 81/0 و 61/0 به دست آوردند. کوپر وهمکارانش در پژوهشی مقطعی روی 51 دختر 6 تا 17 ساله توان 79/0 را برای معادله آلومتریک ویژه برآورد Vo2max بدست آوردند. بیلی و همکارانش(1996)، در پژوهشی طولی روی 51 پسر 8 تا 15

ساله، توان 82/0 رابرای برآورد Vo2max از طریق معادله آلومتریک بدست آوردند. در مطالعه بنن و همکاران(1995) در یک مطالعه طولی، در 78 کودک سنین بین 11تا 14 سال مقیاس توان (b) بین 23/0 و 97/0 گزارش شد. در تحقیق لفتین و همکاران(1998) که حداکثر اکسیژن مصرفی اوج[7] به روش های آلومتری در 46 دختر چاق و 47 دختر با وزن نرمال انجام شد، مقدار مطلق vo₂peak (لیتر در دقیقه) بین دو گروه مشابه بود. ولی vo₂peak نسبی در گروه دختران چاق (نسبت به وزن) 50 درصد کمتر بود. در مطالعه ولسمن و همکاران(1997) که جوانان چاق را با جوانان با وزن طبیعی مقایسه کردند، توان وزن را 78/0در نمونه های سنین 11سال که شامل253 نمونه دختر و پسر با وزن نرمال و 35 نفر از جوانان چاق بودند وقتی شاخص قد هم در نظر گرفته شد توان وزن از69/0 به 61/0 کاهش پیدا کرد.

در تحقیق بیونن وهمکاران (1997)، ضرایب آلومتریکی Vo2max به ترتیب در دختران و پسران 799/0 و 536/0 به دست آمد. در پژوهشی میلانو وهمکارانش (2009) بر روی 54 نوجوان چاق و 33 غیر چاق (10 تا 16 ساله) دختر و پسر، روش مقیاس آلومتری با یک شاخص مشابهی برای پسران چاق57/0 و دختران 59/0 بدست آمد. در گروه غیر چاق ضریب 78/0 و 73/0 برای مردان و زنان بدست آمد. نویل و همکاران(1992)، مدل حداکثر جذب اکسیژن را در گروه افراد فعال( 179 مرد و 129زن) بررسی کردند، اختلافات درجرم بدن زیاد بود بااین حال، هیچ تفاوت معنی داری به طور جداگانه بین توان ها مشاهده نشد(63/0 و 72/0). اما یک تفاوت معنی دار ثابتی بین ضرایب پیدا شد(به ترتیب، 29/0 و 15/0). همچنین یافته های زهرا صابری و همکاران (1389) نشان داد که معادله بیونن و همکاران(2002) در ایران روایی قابل قبولی دارد و بین Vo2max مطلق در آزمون بروس و معادله آلومتری بیونن در گروه های سنی 12 تا 16 سال و در کل آزمودنی ها همبستگی مثبت بالایی وجود داشت و بیشترین همبستگی در 12ساله ها و کمترین در گروه سنی 15 سال بود. در صورتی که معادله آلومتریک معرفی شده در جامع دختران دانش آموز 10 تا 12 ساله ما کاربرد داشته باشد، به عنوان روشی آسان و سریع در دستیابی به میزان حداکثر اکسیژن مصرفی آن ها مورد استفاده قرار خواهند گرفت و می‌تواند جایگزین مناسبی برای روش های دیگر برآورد حداکثر اکسیژن مصرفی باشد. و از طرفی چون از عوامل مداخله گری مثل بلوغ و وزن آزمودنی ها ممکن است این معادلات را تحت تاثیر قرار بدهد، در تحقیق حاضر از سن دندانی برای کنترل بلوغ و از شاخص توده بدن(BMI) برای کنترل عامل وزن استفاده شد. بطور کلی این پژوهش در نظر دارد به این سوال پاسخ دهد که آیا معادلات آلومتری منتخب برای براورد ظرفیت عملی می تواند برای ارزیابی دانش آموزان دختر چاق و غیرچاق 10 تا 12 ساله شهر همدان مناسب باشد؟

[1]. VO2 max

[2]. Ergometr

[3]. Maturity

[4] Biological Maturity

[5] Allometry.

[6] Myocardial

[7] vo2peak