دانلود متن کامل پایان نامه درجه کارشناسی ارشد رشته جغرافیا گرایش گردشگری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی

با عنوان:بررسی و تحلیل عوامل بازدارنده توسعه کشاورزی در مناطق روستایی -شهرستان خنداب- استان مرکزی-

برای رعایت حریم خصوصی اسامی استاد راهنما، استاد مشاور، و نام نگارنده درج نمی شود

دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی

پایان نامه جهت اخذ مدرک دکتری

رشته جغرافیا و برنامه ریزی روستایی

عنوان رساله:

بررسی و تحلیل عوامل بازدارنده توسعه کشاورزی در مناطق روستایی -شهرستان خنداب- استان مرکزی-

تابستان 1392

تکه هایی از متن به عنوان نمونه :

فهرست مطالب

     عنوان صفحه                                                                                                                                                                                                                                                                                                             فصل اول :کلیات تحقیق

1-1- تبیین مساله تحقیق.. 5

1-2- سوالات تحقیق.. 10

1-3- فرضیات تحقیق.. 11

1-4- پیشینه تحقیق.. 11

1-5- ضرورت تحقیق.. 21

1-6- روش تحقیق.. 22

1-6-1- متغیرهای تحقیق.. 23

1-6-2- پایایی تحقیق.. 27

1-6-3- تکنیک تحقیق.. 27

گردآوری اطلاعات.. 32

1-8- جامعه آماری و حجم نمونه.. 32

1-9- اهداف تحقیق.. 36

1-10- مسائل و مشکلات تحقیق.. 37

   فصل دوم: مفاهیم و مبانی نظری

2-1- مفاهیم.. 39

2-1- 1- توسعه کشاورزی.. 39

2-1- 2- عوامل نهادی.. 43

2-1-3- عوامل طبیعی.. 44

2-2- چارچوب نظری.. 45

2-2- 1- ساختار قدرت در ایران.. 48

2-2-2- اقتصاد سیاسی در ایران.. 50

2-2-3- ماهیت نهاد دولت در ایران.. 52

2-2-4- الگوی رفتاری دولت و توسعه کشاورزی.. 63

2-2-5- تبیین الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی   66

2-3- سرمایه گذاری در فرایند تولید و کنترل ترتیبات قیمتی بازار انعکاس عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 77

2-3- 1- زمینه های سرمایه گذاری دولت در فرایند تولید بخش کشاورزی   79

2-3- 1- 1- زیرساخت های عمومی در بخش کشاورزی.. 79

2-3- 1- 2- انتشار و گسترش فناوری های نوین در بخش کشاورزی.. 80

2-3- 1- 3- بهره وری منابع آب در بخش کشاورزی.. 82

2-3- 1- 4- آموزش و ترویج در راستای شکل گیری مهارت و دانش فردی   84

2-3- 1- 5- اصلاح ساختار اراضی در بخش کشاورزی.. 85

2-3- 1- 6- جذب سرمایه و اعتبارات در بخش کشاورزی.. 86

2-3- 1- 7- بازاریابی و بازاررسانی در بخش کشاورزی.. 88

2-3- 2- تنظیم ترتیبات قیمتی بازار محصولات کشاورزی.. 90

2-4- مولفه های طبیعی موثر در توسعه کشاورزی.. 92

2-4-1- منابع خاک.. 94

2-4-1- 1- بافت خاک.. 95

2-4-1- 2- عمق خاک.. 96

2-4-1-3- شوری خاک.. 97

2-4-1- 4- موادآلی خاک.. 98

2-4-1- 5- فرسایش خاک.. 98

2-4-1- 6- ارزیابی تناسب اراضی.. 99

2-4-2- منابع آب.. 100

2-4-3- وضعیت آب و هوایی.. 103

2-4-4- عوامل زیستی(مفید و خسارت زا).. 105

2-5- جمع بندی.. 106

   فصل سوم: معرفی منطقه

3-1- موقعیت جغرافیایی منطقه.. 110

3-1- 1- موقعیت جغرافیایی شهرستان.. 110

3-1- 2- موقعیت جغرافیایی سکونتگاه های روستایی.. 113

3-2- ویژگی های طبیعی.. 117

3-2-1- منابع خاک.. 118

3-2-2- منابع آب.. 120

3-2-2-1- منابع آب سطحی.. 121

3-2-2-2- منابع آب زیر زمینی.. 123

3-2-2-3- وضعیت قنوات منطقه.. 123

3-2-2-4- وضعیت چشمه های منطقه.. 123

3-2-2-5- وضعیت چاه های منطقه.. 124

3-2-2-6- كیفیت منابع آب منطقه.. 124

3-2-2-7- تعیین نیاز آبی بخش كشاورزی(زراعت و باغ).. 124

3-2-2-8- آب مورد نیاز بخش دامداری.. 125

3-2-2-9- تعیین كمبود یا مازاد آب در منطقه.. 125

3-2-3- وضعیت آب و هوایی.. 126

3-2-3-1- بارش.. 126

3-2-3- 2- تعداد روزهای یخبندان.. 128

3-2-3-3- تبخیر و تعرق پتانسیل و واقعی.. 129

3-2-3-4- رطوبت نسبی.. 131

3-2-3-5- دما.. 132

3-2-3-5- 1- میانگین سالانه دما و توزیع جغرافیایی آن.. 132

3-2-3-5-2- میانگین سالانه حداكثر دما و توزیع جغرافیایی آن.. 133

3-2-3-5-3- میانگین حداقل دما و توزیع جغرافیایی آن.. 133

3-2-4- عوامل زیستی(خسارت زا).. 135

3-3- ویژگی های جمعیتی منطقه.. 135

3-3-1- جمعیت و پراكندگی آن در استان.. 136

3-3-2- تحولات جمعیتی منطقه.. 137

3-3-3- ساختار سنی و جنسی.. 139

3-3-4- وضعیت سواد.. 145

3-3-5- توزیع و پراکندگی خدمات روستایی.. 146

3-4- ویژگی های اقتصادی.. 147

3-4- 1- وضعیت جمعیت فعال.. 148

3-4- 1-1- بخش کشاورزی.. 150

3-4- 1-1- 1- بخش زراعت.. 151

3-4- 1-1-2- بخش باغداری.. 154

3-4- 1-1-3- بخش دام.. 158

3-4- 1-1-4- نظام های بهره برداری کشاورزی.. 160

3-4- 1-1-5- سطح مکانیزاسیون بخش کشاورزی.. 162

3-4- 1-1-6- زیرساخت های عمومی در بخش کشاورزی.. 164

3-4- 1-1-7- خدمات اعتباری.. 167

3-4- 1-1-8- دوره های آموزشی و ترویجی.. 169

3-4- 1-1-9- تشکل های کشاورزی فعال در شهرستان خنداب.. 172

3-4- 1-1-9-1- شرکت های تعاونی روستایی.. 172

3-4- 1-1-9- 2- شرکت های تعاونی کشاورزی.. 173

3-4- 1-1-9-3- شرکت های تعاونی تولید روستایی.. 173

3-4- 1-2- بخش صنعت(صنایع تبدیلی).. 174

3-4- 1-3- بخش خدمات.. 175

3-5- جمع بندی(تنگناها و فرصت ها).. 176

  

   فصل چهارم: توصیف و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات

4-1- توصیف یافته های تحقیق.. 181

4-1-1- نرمال بودن توزیع داده های تحقیق.. 182

4-1-2- سنجش واقعی بودن داده های تحقیق.. 182

4-1-3- توسعه کشاورزی.. 183

4-1-3-1- سنجش و ارزیابی میزان توسعه کشاورزی.. 183

4-1-4- عوامل طبیعی.. 185

4-1-4- 1- ارزیابی توان طبیعی.. 185

4-1-5- عوامل نهادی.. 188

4-1-5- 1- وضعیت الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی   188

4-1-5-2- عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب.. 189

4-2- تحلیل یافته های تحقیق.. 193

4-2-1- تحلیل میزان توسعه بخش کشاورزی.. 193

4-2- 2- تحلیل الگوی مکانی- فضایی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب.. 194

4-2-3- تحلیل مقایسه اهمیت نسبی معیارهای تاثیرگذار بر توسعه کشاورزی   203

4-2- 4- تحلیل مقایسه اهمیت نسبی معیارهای طبیعی تاثیرگذار بر توسعه کشاورزی.. 204

4-2- 4- 1- منابع خاک و توسعه کشاورزی.. 205

4-2- 4- 2- منابع آب و توسعه کشاورزی.. 207

4-2- 4- 3- شرایط آب و هوا و توسعه کشاورزی.. 208

4-2- 4- 4- عوامل زیستی(خسارت زا) و توسعه کشاورزی.. 210

4-2-5- تحلیل مقایسه اهمیت نسبی ابعاد تاثیرگذار الگوی رفتاری دولت بر عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی(عوامل نهادی).. 212

4-2-6- تحلیل عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی   218

4-2-6-1- مقایسه میزان اهمیت نسبی ابعاد عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 220

4-2-6-1-1- تحلیل سرمایه گذاری دولت در فرایند تولید بخش های مختلف کشاورزی.. 220

4-2-6-2- تحلیل مقایسه اهمیت نسبی عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در فرایند تولید.. 221

4-2-6-2-1- زیرساخت های عمومی و میزان توسعه کشاورزی.. 222

4-2-6-2-2- انتشار نوآوری و تجهیزات جدید و میزان توسعه کشاورزی   224

4-2-6-2-3- بهره وری منابع آب و میزان توسعه کشاورزی.. 227

4-2-6-2-4-آموزش و ترویج و میزان توسعه کشاورزی.. 229

4-2-6-2-5- اصلاح ساختار زمین و میزان توسعه کشاورزی.. 231

4-2-6-2-6- جذب سرمایه و میزان توسعه کشاورزی.. 233

4-2-6-2-7- بازاررسانی و بازاریابی و میزان توسعه کشاورزی.. 235

4-2-6-3- تحلیل تنظیم ترتیبات قیمتی بازار در بخش کشاورزی.. 237

4-2-6-4- تحلیل عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در فرایند تنظیم ترتیبات قیمتی بازار.. 239

4-2-6-4-1- تنظیم ترتیبات قیمتی بازار و میزان توسعه کشاورزی.. 239

4-3- آزمون فرضیات تحقیق.. 243

4-3-1- فرضیه اول:.. 243

4-3-2- فرضیه دوم:.. 245

  

   فصل پنجم: نتیجه گیری و ارائه پیشنهادات

5-1- نتیجه گیری.. 250

5-2- پیشنهادات.. 258

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                        صفحه                                                                                                                                                                                                                                                                                                             

جدول(1-1): سوابق مطالعاتی در داخل کشور.. 16

جدول (1-2): سوابق مطالعاتی در خارج از کشور.. 19

جدول(1-3): متغیرهای سنجش سطح توسعه کشاورزی.. 24

جدول(1-4): متغیرهای مستقل مربوط به خصوصیات طبیعی.. 25

جدول(1-5): متغیرهای مستقل مربوط به ویژگی های نهادی دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 25

جدول(1-6): متغیرهای مستقل مربوط به عملکرد برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی.. 26

جدول(1-7): سنجش پایایی تحقیق.. 27

جدول(1-8): ماتریس تصمیم گیری.. 27

جدول (1-10): طبقه بندی روستاها.. 33

جدول (1-11): روستاهای منتخب.. 36

جدول(2-1): سهم نفت در تامین هزینه های برنامه های عمرانی و توسعه دولت   50

جدول(2-2): مقایسه بخش های مختلف اقتصادی ایران در مقادیر نسبی تولید ناخالص ملی در سال های 1340- 1381.. 56

جدول(2-3): گروه بندی خاک های شور.. 97

جدول(2-4): گروه بندی مواد آلی خاک.. 98

جدول(2-5): کیفیت و کلاس آب بر اساس طبقه بندی ویلکوکس.. 103

جدول(3-1): وضعیت تقسیمات کشوری شهرستان خنداب در سال 1390.. 111

جدول(3-2): دهستان های شهرستان خنداب.. 112

جدول(3-3): روستاهای شهرستان خنداب به تفکیک دهستان(1390).. 113

جدول(3-5): وضعیت منابع آب شهرستان خنداب.. 121

جدول(3-6): آمار رودخانه منطقه.. 122

جدول(3-7): آمار قنات های منطقه.. 123

جدول(3-8): آمار چشمه های منطقه.. 124

جدول(3-9): آمار چاه های منطقه.. 124

جدول(3-10): سطح زیر كشت محصولات عمده منطقه و نیاز آبی.. 124

جدول(3-11): نیاز آبی بخش دامداری.. 125

جدول(3-12): میانگین بارندگی و ارتفاع ایستگاه منتخب در دوره 22 ساله(68- 1390).. 126

جدول (3-13): مقیاس طبقه بندی شدت خشكسالی براساس شاخص درصد از بارش میانگین.. 127

جدول (3-14): بررسی وضعیت ترسالی ها و خشكسالی ها در شهرستان خنداب   128

جدول(3-15): متوسط تعداد روزهای یخبندان در ایستگاه های انتخابی   129

جدول(3-16): تبخیر و تعرق پتانسیل ماهانه و سالانه حوزه خنداب.. 130

جدول(3-17) :نیاز آبی گیاه شاخص منطقه بر اساس سند ملی آب استان مركزی   130

جدول(3-18): مقادیر رطوبت نسبی در ایستگاه خنداب.. 132

جدول(3-19): مشخصه های حرارتی ایستگاه خنداب بصورت ماهانه و فصلی   134

جدول(3-20): توزیع جمعیت در شهرستان های استان مرکزی، آبان ماه 1390   136

جدول(3-21): جمعیت شهرستان خنداب به تفکیک دهستان در سالهای1385 و 1390   138

جدول(3-22): ترکیب سنی جمعیت شهرستان خنداب در سال 1390.. 140

جدول(3-23): نسبت جنسی به تفکیک شهری و روستایی در سال 1390.. 141

جدول(3-24): جمعیت، رشد جمعیت و وضعیت مهاجرت در شهرستان خنداب به تفکیک دهستان ها(75-1385).. 143

جدول(3-25): جمعیت، رشد جمعیت و وضعیت مهاجرت در شهرستان خنداب به تفکیک دهستان ها(85-1390).. 144

جدول(3-26): وضعیت باسوادی در شهرستان خنداب بر حسب جنس و وضع سکونت   145

جدول(3-27): توزیع خدمات اجتماعی در شهرستان خنداب به تفکیک سکونتگاه های روستایی.. 146

جدول(3-28): جمعیت 10 ساله و بیشتر و وضع فعالیت در شهرستان خنداب بتفکیک جنسیت.. 148

جدول(3-29): شاغلان 10 ساله و بیشتر شهرستان خنداب بر حسب گروه های عمده فعالیت.. 149

جدول(3-30): تعداد و مساحت بهره برداری های کشاورزی در شهرستان خنداب   151

جدول(3-31): سطح زیر کشت و میزان تولید محصولات زراعی شهرستان خنداب در سال 1390.. 152

جدول(3-32): تعداد و مساحت بهره برداری های دارای اراضی زراعی در شهرستان خنداب.. 154

جدول(3-33): سطح زیر کشت و میزان تولید محصولات باغی شهرستان خنداب در سال 1390.. 155

جدول(3-34): تعداد و مساحت بهره برداری های باغ و قلمستان در شهرستان خنداب   158

جدول(3-35): وضعیت دام در شهرستان خنداب.. 158

جدول(3-36): تعداد بهره برداری های دارای دام و تعداد دام آنها.. 159

جدول(3-37): متوسط اراضی کشاورزی هر بهره بردار در روستاهای شهرستان خنداب.. 160

جدول(3-38): فهرست موقوفات روستاهای شهرستان خنداب.. 162

جدول(3-39): وضعیت مکانیزاسیون بخش کشاورزی شهرستان خنداب به تفکیک ماشین آلات و ادوات کشاورزی.. 163

جدول(3-40): مجموعه طرح های اجرایی جهت تجهیز زیرساخت های عمومی در شهرستان خنداب(1390).. 165

جدول(3-41): وضعیت طرح های در حال اجرا آبیاری تحت فشار در شهرستان خنداب به تفکیک روستاها(1390).. 166

جدول(3-42): فهرست پرداخت تسهیلات پنج ساله بانک های عامل در شهرستان خنداب.. 168

جدول(3-43): وضعیت امکانات آموزشی و ترویجی شهرستان خنداب.. 170

جدول(3-45): فعالیت های آموزشی و ترویجی در شهرستان خنداب.. 171

جدول(3-46): آموزش و ترویج رسانه ای در شهرستان خنداب.. 172

جدول(3-47): شرکت های تعاونی روستایی شهرستان خنداب.. 172

جدول(3-48): شرکت های تعاونی کشاورزی شهرستان خنداب.. 173

جدول(3-49): شرکت های تعاونی تولید روستایی شهرستان خنداب.. 173

جدول(3-50): مساحت بهره برداری های تحت پوشش شرکت های تعاونی تولید روستایی.. 174

جدول(3-51): صنایع تبدیلی شهرستان خنداب.. 175

جدول(4-1-1): مساحت و میزان محصولات کشاورزی در نمونه های مورد مطالعه   182

جدول(4-1-2): تعیین توزیع نرمال داده های تحقیق.. 182

جدول(4-1-3): شناسایی واقعی بودن داده های تحقیق.. 182

جدول(4-1-4): اهمیت اوزان شاخص های توسعه کشاورزی.. 183

جدول(4-1-5): وضعیت توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب   184

جدول(4-1-6): میانگین سطح بندی توسعه کشاورزی در مناطق روستایی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 184

جدول(4-1-7): خصوصیات طبیعی شهرستان خنداب.. 186

جدول(4-1-8): توان طبیعی شهرستان خنداب در بخش کشاورزی.. 187

جدول(4-1-9): میانگین توان طبیعی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 187

جدول(4-1-10): میانگین شاخص های الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی و نتایج آزمون t. 188

جدول(4-1-11): میانگین ویژگی های نهادی دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی به تفکیک ابعاد و نتایج آزمون t. 188

جدول(4-1-12): امتیاز گویه های الگوی رفتاری دولت در محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 189

جدول(4-1-13): اهمیت اوزان شاخص های سرمایه گذاری دولت در بخش تولید کشاورزی.. 190

جدول(4-1-14): اهمیت اوزان شاخص های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار در شهرستان خنداب.. 191

جدول(4-1-15): عملکرد برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب.. 191

جدول(4-1-16): میانگین عملکرد برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی و نتایج آزمون t برای تحلیل معناداری آن.. 192

جدول(4-2-1): تفاوت میانگین های توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی   195

جدول(4-2-2): سطح بندی توسعه بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب   195

جدول(4-2-4): مقایسه میانگین های روستاهای همگن براساس توان طبیعی و اکولوژیکی.. 198

جدول(4-2-5): تفاوت میانگین های سطح زیر کشت و میزان تولید در گروه های مختلف مناطق همگن.. 199

جدول(4-2-6): مقایسه میانگین های روستاهای همگن براساس برنامه ریزی تجهیز زیرساخت های کشاورزی و خدمات روستایی.. 200

جدول(4-2-7): تفاوت میانگین های سطح زیر ساخت های کشاورزی و خدمات روستایی در مناطق همگن.. 201

جدول(4-2-8): تفاوت میانگین های ساختار سنی و دانش و مهارت فردی در مناطق همگن.. 201

جدول(4-2-9): تحلیل همگونی روستاهای دشتی موجود در منطقه همگن 2 با روستاهای کوهستانی.. 201

جدول(4-2-10): تفاوت میانگین های توسعه کشاورزی در دهستان ها.. 202

جدول(4-2-11): سطح بندی توسعه کشاورزی.. 202

جدول(4-2-12): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 204

جدول(4-2-13):ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر سطح توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 204

جدول(4-2-14): تاثیر ابعاد عوامل طبیعی بر توسعه کشاورزی.. 204

جدول(4-2-15): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 205

جدول(4-2-16):ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارهای طبیعی بر سطح توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 205

جدول(4-2-17):آزمون همبستگی ارتباط منابع خاک و میزان توسعه کشاورزی   206

جدول(4-2-18): اهمیت اوزان شاخص های منابع خاک در کشاورزی.. 206

جدول(4-2-19): آزمون همبستگی ارتباط منابع آب و میزان توسعه کشاورزی   207

جدول(4-2-20): اهمیت اوزان شاخص های منابع آب در کشاورزی.. 208

جدول(4-2-21): آزمون همبستگی ارتباط شرایط آب و هوایی و میزان توسعه کشاورزی.. 209

جدول(4-2-22): اهمیت اوزان شاخص های شرایط آب و هوایی در کشاورزی   209

جدول(4-2-23): آزمون همبستگی ارتباط منابع زیستی و میزان توسعه کشاورزی   211

جدول(4-2-24): اهمیت اوزان شاخص های منابع زیستی در کشاورزی.. 211

جدول(4-2-25): تاثیر ابعاد الگوی رفتاری دولت بر عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی.. 212

جدول(4-2-26): توزیع اعتبارات تملک دارایی های سرمایه ای سال 1391 به تفکیک بخش های مختلف اقتصادی.. 213

جدول(4-2-27): ارزش افزوده بخش های عمده اقتصادی استان مرکزی(به قیمت ثابت سال 76).. 213

جدول(4-2-28): عناوین برنامه های توسعه کشاورزی در استان و تطبیق آن با سیاست های کلی نظام و قانون برنامه پنجم.. 214

جدول(4-2-29): گزارش اعتبارات تخصیصی برنامه ها و عملیات اصلی اعتبارات تملک داریی های سرمایه ای در بخش کشاورزی.. 217

جدول(4-2-30): تفاوت میانگین های عملکرد شاخص های سرمایه گذاری در فرایند تولید و بهبود ترتیبات قیمتی بازار.. 220

جدول(4-2-31): ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر میزان توسعه کشاورزی و تعیین اهمیت نسبی آنها.. 220

جدول(4-2-32): آزمون همبستگی ارتباط سرمایه گذاری دولتی در فرایند تولید و توسعه کشاورزی.. 221

جدول(4-2-33): تفاوت میانگین های سرمایه گذاری دولتی در فرایند تولید   221

جدول(4-2-34): نتایج شبکه عصبی مصنوعی.. 222

جدول(4-2-35): ضرایب آنالیز حساسیت برای بررسی تاثیر معیارها بر توسعه کشاورزی در فرایند تولید و تعیین اهمیت آنها.. 222

جدول(4-2-36): آزمون همبستگی ارتباط زیرساخت های عمومی و میزان توسعه کشاورزی.. 223

جدول(4-2-37): اهمیت اوزان شاخص های زیرساخت های عمومی و تاسیسات زیربنایی.. 223

جدول(4-2-38): آزمون همبستگی ارتباط انتشار نوآوری و تجهیزات جدید و میزان توسعه کشاورزی.. 225

جدول(4-2-39): اهمیت وزن شاخص انتشار نوآوری و فناوری های جدید کشاورزی   225

جدول(4-2-40): آزمون همبستگی ارتباط بهره وری منابع آب و میزان توسعه کشاورزی.. 227

جدول(4-2-41): اهمیت اوزان شاخص های بهره وری منابع آب.. 228

جدول(4-2-42): آزمون همبستگی ارتباط آموزش و ترویج و میزان توسعه کشاورزی.. 229

جدول(4-2-44): آزمون همبستگی ارتباط اصلاح ساختار زمین و میزان توسعه کشاورزی.. 231

جدول(4-2-45): اهمیت اوزان شاخص های اصلاح ساختار زمین.. 231

جدول(4-2-46): آزمون همبستگی ارتباط جذب سرمایه و میزان توسعه کشاورزی   233

جدول(4-2-47): اهمیت وزن شاخص جذب سرمایه.. 234

جدول(4-2-48): آزمون همبستگی ارتباط بازاررسانی و بازاریابی و میزان توسعه کشاورزی.. 235

جدول(4-2-49): اهمیت اوزان شاخص های بازاررسانی و بازاریابی.. 236

جدول(4-2-50): آزمون همبستگی ارتباط تنظیم ترتیبات قیمتی بازار و توسعه کشاورزی.. 237

جدول(4-2-51): تفاوت میانگین های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار.. 239

جدول(4-2-52): اهمیت اوزان شاخص های تنظیم ترتیبات قیمتی بازار   239

جدول(4-3-1): آزمون همبستگی ارتباط عوامل طبیعی و میزان توسعه کشاورزی   243

جدول(4-3-2): آزمون همبستگی ارتباط عوامل نهادی دولت و میزان توسعه کشاورزی.. 245

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست اشکال

   عنوان                                                                                                                      صفحه                                                                                                                                                  

شکل(1-9): الف) ساختار کلی شبکه عصبی مصنوعی، ب) نرون عصبی با تعداد r ورودی.. 31

شکل(2-1): تولید ناخالص داخلی و تولید ناخالص داخلی سرانه(به قیمت های ثابت سال 1376).. 54

شکل(2-1): چارچوب مفهومی و عملیاتی پژوهش.. 108

شکل(3-1): موقعیت سیاسی شهرستان خنداب.. 111

شکل(3-2): دهستان های شهرستان خنداب.. 112

شکل(3-3): روستاهای شهرستان خنداب.. 114

شکل(3-4): فشردگی روستاهای شهرستان خنداب.. 115

شکل(3-5): ناهمواری های شهرستان خنداب.. 116

شکل(3-6): بافت خاک شهرستان خنداب.. 118

شکل(3-7): فرسایش خاک در شهرستان خنداب.. 119

شکل(3-8): کاربری اراضی در شهرستان خنداب.. 120

شکل(3-9): منابع آب سطحی در شهرستان خنداب.. 122

شکل(3-11): توزیع جغرافیایی بارندگی در شهرستان خنداب.. 126

شکل(3-12): توزیع جغرافیایی تبخیر در شهرستان خنداب.. 131

شکل(3-13): توزیع جغرافیایی دما در شهرستان خنداب.. 134

شکل(3-13): توزیع جمعیت شهری و روستایی در استان مرکزی.. 137

شکل(3-14): توزیع جمعیت شهری و روستایی در شهرستان خنداب.. 138

شكل(3-15): ساختار سنی شهرستان خنداب.. 141

شكل(3-16): نسبت جنسی به تفکیک گروه های سنی در شهرستان خنداب   142

شکل(3-17): موازنه مهاجرت(نفر) در دهستان های شهرستان خنداب(75-1385)   143

شكل(3-18): موازنه مهاجرت(نفر) در دهستان های شهرستان خنداب(85-1390)   144

شکل(3-19): وضعیت باسوادی در شهرستان خنداب به تفکیک مناطق شهری و روستایی.. 145

شكل(3-20): توزیع شاغلان شهرستان خنداب در بخش های اصلی اقتصاد   149

شکل(3-21): وضعیت اراضی زراعی در شهرستان خنداب به تفکیک آبی، دیم و آیش.. 151

شکل(3-22): سطح زیر کشت محصولات عمده زراعی در شهرستان خنداب به تفکیک اراضی آبی و دیم(هکتار).. 153

شکل(3-23): میزان تولید محصولات باغی شهرستان خنداب.. 156

شکل(3-23):تعداد بهره برداری های دارای دام و تعداد دام آنها.. 159

شکل(4-1-1): نقشه توزیع جغرافیایی سطح توسعه کشاورزی در مناطق روستایی   185

شکل(4-1-2): نقشه توزیع جغرافیایی عملکرد برنامه ریزی توسعه کشاورزی در مناطق روستایی.. 192

شکل(4-2-1): نمودار سلسله مراتبی جهت تعیین مناطق همگن توسعه کشاورزی   196

شکل(4-2-2): همگنی توسعه کشاورزی در سکونتگاه های روستایی شهرستان خنداب.. 196

شکل(4-2-3):نقشه توزیع جغرافیایی سطح توسعه کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان خنداب.. 197

شکل(4-2-4): ساختار کلی شبکه عصبی توسعه کشاورزی و عوامل تاثیرگذار بر آن.. 203

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پیشگفتار

بی تردید ماهیت غالب فضای اقتصادی مناطق روستایی به فعالیت کشاورزی اختصاص دارد. بنابراین بخش کشاورزی نقش عمده ای در تامین معیشت پایدار و اشتغال روستایی ایفا می کند. ضمن اینکه، بخش کشاورزی به عنوان یکی از اهرم های اقتصادی توسعه کشور در سطح ملی محسوب می شود و سهم مهمی از تولید ناخالص ملی و انباشت سرمایه را به خود اختصاص داده است. امروزه، بخش کشاورزی با چالش ها و مشکلات فراوانی مواجه است و کارکرد بخش به گونه ای است که قادر به انعکاس اثرات مثبت اقتصادی در ساختار جوامع روستایی و تشکیل درآمد پایدار برای بهره برداران نیست و از کارایی لازم برخوردار نمی باشد.

نقصان های موجود در عرصه تولید نظیر؛ فقدان تاسیسات زیربنایی و عمومی، عدم انتشار نوآوری و فناوری های جدید، بهره وری نامناسب آب، نبود مکانیسم آموزش و ترویج، ناکارآمدی ساختار زمین های کشاورزی، کمبود سرمایه و خلاء سیستم بازاررسانی و بازاریابی سودآوری بخش کشاورزی پایین آورده و سبب ناکارآمدی آن شده است. از طرفی دیگر، مشکلات تنظیم ترتیبات قیمتی بازار نظیر؛ ساختار ناقص بازار، فقدان متولی، نبود نظام اطلاعات بازار، عدم بکارگیری فناوری مناسب و عدم مشارکت تولیدکنندگان در بازاریابی سبب شده کشاورزان نتوانند مزد واقعی زحمات خود را دریافت کنند و از قدرت چانه زنی در بازار عرضه محصولات برخوردار باشند.

عمق چالش های بخش کشاورزی بیشتر از آن که به نقصان و خلاء های موجود در عرصه تولید و عرضه محصولات کشاورزی مربوط شود با کمرنگ شدن جایگاه روستا و بخش کشاورزی در رویکرد نظام برنامه ریزی توسعه ملی ارتباط دارد که نمود این گونه نگاه و رویكرد در عدم ایجاد کارکردی موزون بین بخش های اقتصادی(صنعت، کشاورزی و خدمات)، توجه به قابلیت ویژه بخش کشاورزی به عنوان پایه تحرک و زیربنای توسعه سایر بخش اقتصادی کشور(صنعت و خدمات)، تخصیص ناعادلانه امکانات و الزامات توسعه بین بخش های مختلف اقتصادی در کشور(صنعت، کشاورزی و خدمات)، عدم در نظر گرفتن بخش کشاورزی به عنوان یک روش زندگی و نه تولید و لحاظ کردن کاردکردهای انسانی و محیطی، نبود تعریفی روشن از مفهوم، ابعاد و ویژگی های توسعه کشاورزی در نظام برنامه ریزی کشور، عدم برخورداری از نظام آماری و اطلاعاتی متقن جهت حصول اطمینان از نتایج برنامه ریزی توسعه کشاورزی، برخورد غیر کارشناسی و علمی با اهداف و روش های مدیریت نظام برنامه ریزی کشاورزی، عدم تبعیت نظام بودجه و اعتبارات از محتوای برنامه های مصوب در زمینه برنامه ریزی توسعه کشاورزی، رعایت نکردن حقوق تولیدکننده نسبت به مصرف کننده در تدوین و طراحی سیاست های کشاورزی، عدم تمایل به پیاده سازی اصول علمی در عرصه سیاست گذاری کشاورزی و توجه به بخش تحقیقات و آموزش و عدم توجه به کارآیی و اثربخشی سیاست های اتخاذشده در بخش کشاورزی انعکاس یافته است.

در این ارتباط، صورت‌بندی خاص اقتصاد سیاسی ایران آشکارا نقش امتناعی اقتصاد سیاسی دولت‌محور را در فرایند توسعه کشاورزی در معرض دید می‌گذارد، نقشی که بی‌شک یکی از عوامل اصلی مشوق و مروج آن نفت و اقتصاد سیاسی متکی به نفت بوده است. در حقیقت، یکی از متغیرهای مهم و تعیین‌کننده‌ که در تقویت و تشدید جهت‌گیری امتناعی اقتصاد سیاسی در برابر بخش کشاورزی در ایران، نقشی اساسی به دوش کشیده است نفت و درآمدهای رایگان و چشم گیر حاصل از آن بوده است. با اکتشاف نفت در ایران، در اوایل سده بیستم، به‌تدریج حکومت به ذخیره گرانبهائی دست یافت که با اتکاء به درآمدهای سرشار ناشی از آن می‌توانست منابع مالی موردنیاز به‌منظور بسط گستره کنترل و دخالت‌های خود در وجوه مختلف حیات اقتصادی و اجتماعی را تامین و زمینه‌های ظهور و بروز اثرات اقتصادی بخش های تولیدی را در سطح ملی و محلی دچار تضییق و تنگنا کنند.

همچنین، کشاورزی بشدت تحت تاثیر متغیرهای طبیعی و زیستی است و بی نظمی های اکولوژیکی نظیر؛ شرایط نامناسب آب و خاک، تغییرات آب و هوایی و اختلالات بیولوژیکی مانع از رشد و توسعه بخش می شود.

براساس الگوی نظری فوق الذکر و با عنایت بر وجود مشکلات پیش روی توسعه کشاورزی در روستاهای شهرستان خنداب، رساله حاضر در پنج فصل تدوین شده است که در زیر به محتوای هریک از فصول بطور جداگانه اشاره می گردد.

فصل اول رساله، کلیات تحقیق را شامل می شود که به بیان مساله، فرضیات، سوالات، اهداف، ضرورت، روش شناسی تحقیق و در شکل کلی به طرح تحقیق می پردازد و کلیت رساله را طراحی می کند.

فصل دوم به مبانی فکری تحقیق اشاره دارد و در دو بخش مفاهیم و چارچوب نظری تقسیم گردیده است. در بخش مفاهیم به تعریف توسعه کشاورزی و ابعاد بازدارنده مرتبط با آن در از نظر چارچوب فکری محقق پرداخته شده است. بخش چار چوب نظری به مبنای نظری عوامل بازدارنده توسعه کشاورزی در قالب نظریه­ های دولت(گزینش اجتماعی) پرداخته و با بسط تئوریک دولت رانتیر و اقتصادسیاسی نفت پایه کشور عوامل اصلی ضعف کشاورزی را ریشه یابی کرده است که بر مبنای آنها فرضیات تحقیق شکل کلی گرفته و مدل تحلیلی بر اساس آنها ترسیم گردیده است.

فصل سوم به معرفی منطقه پرداخته است. محتوای اصلی این فصل به مواردی که در فرایند تحقیق به آن لازم است و در نتایج تحقیق نقش تعیین کننده دارد اختصاص یافته است. در این فصل به ویژگیذهای موقعیتی، طبیعی، جمعیتی، اقتصادی و خدماتی منطقه مورد مطالعه اشاره گردیده است.

فصل چهارم در دو بخش تدوین شده است. بخش اول به توصیف و تحلیل داده های تحقیق پرداخته و بخش دوم به آزمون فرضیات تحقیق اشاره دارد.

و در نهایت فصل پنجم که عصاره و بخش اصلی تحقیق است به نتیجه گیری و پیشنهادات تحقیق پرداخته است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل اول کلیات تحقیق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1-1- تبیین مساله تحقیق

بطورکلی، فعالیت اصلی روستاییان ایران كشاورزی است و تقریبا تمام شاغلان بخش كشاورزی در مناطق روستایی ساكن هستند. براساس آخرین گزارش رسمی مركز آمار ایران در مورد سطح زیر كشت محصولات كشاورزی، حدود 86 درصد از زمین های زیر كشت آبی، 85 درصد زمین های زیر كشت دیم و 78 درصد باغ و قلمستان های موجود به روستائیان بهره بردار تعلق دارد. بنابراین، بستر فعالیت های كشاورزی محیط و فضایی جغرافیایی به نام فضای روستایی است(تقدیسی و بسحاق،1:1389) و نقش مهمی را در اقتصاد و تامین اشتغال روستایی دارد. ضمن اینکه، بخش کشاورزی ایران یکی از مهمترین و تواناترین بخش های اقتصادی کشور است. که تامین کننده بیش از یک چهارم تولید ناخالص ملی، یک چهارم اشتغال، بیش از چهار پنجم نیازهای غذایی، یک چهارم صادرات غیر نفتی و حدود نه دهم از نیاز صنایع به محصولات کشاورزی است(نیک پی، 30:1389). باوجود نقش مثبت بخش کشاورزی در رشد و توسعه اقتصاد ملی و محلی، واقعیت های فعلی نشان از ضعف اقتصاد مبتنی بر تولید و رکود بخش کشاورزی در مناطق روستایی دارد. بطورکلی، بهره­وری سرانه در بخش کشاورزی کمتر از دیگر بخش هاست و عملکرد بیشتر محصولات از میانگین کشورهای پیشرفته بسیار دور است (محقق کجیدی،52:1375). بیشتر بهره برداری ها در معرض مخاطرات طبیعی و آب و هوایی قرار دارند و قدرت لازم برای مقابله با فشارهای زیست محیطی در آنها بوجود نیامده است. بهره برداران فاقد مهارت های لازم جهت رشد بهره وری بخش کشاورزی هستند و انتشار و اشاعه نوآوری های کشاورزی در سطح مزارع با مشکل مواجه است. بیشتر این كسب و کارها از توانایی لازم برای عرضه رقابتی محصولات و خدمت های با كیفیت برخوردار نیستند(شریف زاده و همکاران،73:1389) و فعالیت در بخش کشاورزی با سودآوری و انباشت سرمایه همراه نمی گردند. بازدهی تولید بخش کشاورزی در مقایسه با امکانات مورد استفاده و نیازهای جامعه، در سطح پایین قرار دارد(رسول اف،76:1374) و تخصیص منابع در این بخش با بهره وری و کارایی همراه نمی گردد.

استدلال بر این است که عوامل بازدارنده توسعه کشاورزی در مناطق روستایی با دو ایده و نظرکلی مرتبط هستند. دسته ای از نظریات به عوامل اکولوژیکی و محیطی نظیر: شرایط اقلیمی، نوع خاک، نحوه دسترسی به آب و دسته دوم به عوامل اقتصاد سیاسی (یاسوری، 113:1386-114) اشاره دارد که مربوط به روابط متقابل میان نیروهای سیاسی و اقتصادی و تاثیر آن روابط بر تشكیل سیاست های اقتصادی است (فهیمی، 13:1385).

بطورکلی، کشاورزی فرایند طبیعی بهره برداری از زمین است و به عنوان یکی از بخش هایی است که به شدت تحت تاثیر متغیرهای طبیعی می باشد(GIZ,2012:1) و در ارتباط مستقیم با منابع خاک، آب، آب و هوا و ترکیبات زیستی قرار دارد. مدیریت منابع طبیعی در کاهش فقر و توزیع عادلانه درآمد بین بهره برداران کشاورزی موثر می افتد(Shiferaw, et al.,2009:602) و فرصت های دسترسی به امکانات و تسهیلات کشاورزی را ارتقا می بخشد. این درحالی است که اختلال در اکوسیستم های طبیعی بخش کشاورزی نیز در درازمدت تخریب منابع خاک، آلودگی منابع آب و تغییر شرایط اقلیمی و آب و هوایی را به همراه دارد(Huard,2006:115) و سودآوری بخش را تحت تاثیر قرار می دهد.

توافق کلی براین است که فرایند برنامه ریزی توسعه در بخش کشاورزی با کنش دولتی گره خورده است و به طور سنتی با مداخلات دولت همراه می باشد(Cafiero,2003:37). این در حالی است که در برخی از موارد، اجرای برنامه ریزی توسعه در بخش کشاورزی از طرف دولت به نتایج مطلوبی منتهی نمی گردد و تلاش های صورت گرفته الزامات توسعه را در بخش کشاورزی مستقر نمی کند. ارزیابی فرایند توسعه بخش در چند دهه اخیر نشان می دهد که بخش کشاورزی به لحاظ ساختاری تحول در خوری نیافته است (محقق کجیدی،52:1375) و قادر به ایفای نقش اقتصادی خود در مناطق روستایی نیست. در این میان، شکست برنامه ریزی توسعه بخش کشاورزی در کشور را می توان از دیدگاه های مختلف و در قالب علل ناکامی برنامه ریزی توسعه اقتصادی در ایران بیان کرد. برهمین اساس، صاحب نظران در تبیین این پدیده عمدتا دو دیدگاه یا پاسخ را مطرح نموده اند:

– دیدگاهی که ناکامی برنامه ریزی در کشور را ناشی از عوامل فنی یا به عبارت دیگر، ناشی از اشتباهات فنی سیاست گذاران و برنامه ریزان در انتخاب اهداف و ابزار اجرای این برنامه ها می داند؛ دیدگاه اول دولت را موجودی خنثی و بی طرف می داند که تنها عامل اجرای نظرات و توصیه های فنی برنامه ریزان است. بنابراین، شکست برنامه های توسعه، معرف انتخاب نادرست هدف های این برنامه ها یا نادرستی ابزار پیش بینی شده برای دستیابی به این هدف هاست. به نظر می رسد این دیدگاه قادر نباشد شکست برنامه های توسعه در ایران را توضیح دهد. واقعیت این است که خود برنامه ریزان و اقتصاددانان درباره هدف ها و سیاست های اجرایی برنامه های توسعه وحدت نظر ندارند؛

– دیدگاهی که برنامه ریزی در ایران و سایر کشورهای در حال توسعه را، نه به منزله تلاش آگاهانه دولت در این کشورها برای بهبود وضعیت اقتصادی خود، بلکه ابزار مدرن سرمایه داری مسلط بر استمرار روند استثمار اقتصادهای پیرامونی یا عقب افتاده می داند؛ این دیدگاه، دولت در ایران و به طور کلی دولت های کشورهای درحال توسعه را عنصر بی اختیاری می داند که هر اقدامی از جمله برنامه ریزی اقتصادی را دولت های قدرتمند بر آنها دیکته کرده اند (نظریه معروف توطئه) ضمن آنکه حضور تعیین کننده نیروهای قدرتمند خارجی در تحولات اقتصادی کشورهای درحال توسعه را نمی توان انکار کرد. برای مثال مقایسه تجربه برنامه ریزی توسعه در دو کشور ایران و کره جنوبی که هر دو به اردوگاه امپریالیسم و سرمایه داری غرب تعلق داشتند حقایق دیگری را آشکار می کند؛

– به نظر می رسد دیدگاه واقع بینانه تری نسبت به دو دیدگاه قبل موجود باشد که طرح هر گونه نظریه ای درباره ناکامی برنامه ریزی و اجرای برنامه های توسعه اقتصادی در ایران، در درجه اول معرف نظریه ای درباره رفتار دولت در کشور باشد. هر نظریه ای که بهتر بتواند این رفتار را تبیین کند نظریه معتبرتری درباره علل ناکامی برنامه ریزی در ایران خواهد بود. از دیدگاه سوم به جای آنکه همچون دیدگاه اول فرایند توسعه را فرایند تعامل متغیرهای اقتصادی محض بداند و دولت را واسطه ای بی طرف در تنظیم چگونگی این تعامل، یا همچون دیدگاه دوم، توسعه یافتگی یا توسعه نیافتگی را امری تحمیلی و خارج از حوزه اقتدار دولت های تسلیم وضعیت کشورهای درحال توسعه تصور کند به کنکاش در تاثیر عوامل غیراقتصادی محیط برنامه ریزی بر رفتار دولت می پردازد (سلیمی، 11:1384). براین اساس، دولت ها مبتنی بر جوهره ماهوی خود به درک توسعه می پردارند و محیط برنامه ریزی توسعه کشاورزی را جهت می دهند. لذا، شناسایی نیروی های غیراقتصادی(سیاسی) موثر بر محیط برنامه ریزی توسعه می تواند کلید اصلی ریشه یابی توسعه نیافتگی بخش کشاورزی باشد و مبنای مناسبی را برای تشخیص عوامل بازدارنده توسعه کشاورزی در مناطق روستایی فراهم سازد.

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

جغرافیا علم شناخت محیط و پدیده­های موجود در آن است . این پدیده ­ها اعم از اینکه به شکل طبیعی وجود داشته باشند یا اینکه در نتیجه رابطه انسان با محیط بوجود آمده و شکل گرفته باشند، به دلیل اشغال فضا و قرارگیری در بستر محیط به خودی خود در حیطه مطالعات جغرافیایی قرار می­گیرند . سکونتگاه های انسانی ، پدیده هایی مکانی و فضایی بوده است وبه همین علت شناخت و تبیین و درک قانونمندیهای حاکم بر شکل­ گیری ، تحول و تکامل آن در چهارچوب روابط متقابل انسان و محیط ، یک موضوع جغرافیایی بوده و در محور مطالعات جغرافیایی قرار می­گیرد . همچنین سکونتگاه ها تبلور و انعکاس فضایی ایفای نقش انسان میباشند که برحسب شرایط محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ، سیاسی و تاریخی شکل گرفته و متحول شده اند . با توجه به اهمیت روستاها و نقش تعیین کننده ­ای که در توسعه اقتصادی ، اجتماعی و امنیت ملی ایفا می نمایند تامین مسکن مناسب در آنها و برطرف نمودن مشکلات موجود در این زمینه خصوصا تامین استحکام در رفع آسیب پذیری آنها از موضوعاتی است که اهمیت خاصی می یابد . بنابراین رسیدگی به کالبد روستا وبهبود بخشی فضایی زیست محیطی روستایی بخش کوچکی از مجموعه اقدامات عملی در زمینه توسعه روستایی است .

بدین ترتیب توجه به مجتمعهای زیستی روستایی که مسکن و شاخص ­های پایدار آن از مهمترین عناصر توسعه پایدار روستایی به شمار می رود از اهمیت ویژه ای برخوردار است و از میان انواع مولفه های پایداری روستایی مسکن از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

.

1-1.تبیین مسأله پژوهشی و اهمیت آن

مسکن خردترین و کوچک ترین شکل تجسم کالبدی رابطه متقابل انسان و محیط وخصوصی ترین فضای زندگی انسان است (زیاری و همکاران،2:1389). مسکن روستایی یکی ازمهمترین بخش­های سکونتگاه های روستایی را تشکیل می دهد که از رابطه با کارکردهای اجتماعی ، اقتصادی ،اکولوژیکی و الگوهای زندگی روستاییان شکل می گیرد و در طول زمان با توجه به تحول نظام اقتصادی و اجتماعی متحول می­ شود که آثار این تحول را در وسعت ، فضابندی و مصالح بکاررفته در مساکن روستایی می­توان مشاهده کرد ( چپرلی ،18:1387 ). مسکن نیاز اولیه بشر و مهمترین کالایی است که تامین آن سهم متنابهی از درآمد عامه مردم را به خود مشغول می دارد ( احمدی ، 23:1387 ). مسکن در مجموعه بافت روستابه عنوان یک جز از هویت کلی روستا وایفاگر نقشی چندکارکردی است.مسکن علاوه بر نقش سکونت به عنوان بخشی از فضای اشتغال وتولید مطرح بوده که این امر از نقش سکونت و شیوه زیست و کیفیت استفاده از محیط و اقتصاد حاکم در روستا و سنت هاو هنجارهای پنهان و آشکار روستایی نشات می­گیرد(روح الامینی،1370).کارکرد اصلی مسکن علاوه بر نقش آن به عنوان سرپناه ،فراهم آوردن شرایط مطلوب برای خانواده به منظور تحقق فعالیت­های خانوادگی است یکی از پیامدهای مثبت این امر ثبات و همبستگی خانواده است(هدایت نژاد،563:1375). مسکن علاوه بر تامین یکی از نیازهای زندگی یعنی سرپناه به عنوان یک پس انداز نیز مطرح است از این رو مسکن کالایی سرمایه ای است و یک ارزش اجتماعی است که باعث پایداری جامعه و کاهش آسیب های اجتماعی می شود ( Dix,1985:1-10). مسکن به عنوان نمادی ازچگونگی تعامل و ارتباط انسان با محیط طبیعی پیرامون خویش است که درطی سالیان متمادی بر حسب شرایط زمانی –مکانی در هرمنطقه شکل گرفته و به نوعی نشان دهنده نوع فعالیت ها در ابعاد اقتصادی،نگرش اجتماعی-فرهنگی روستاییان،چگونگی تحول و استفاده ازتکنولوژی ونهایتا سطح درآمدو معیشت وساکنان آن می باشد(شمس الدینی،44:1387) . عوامل اقتصادی ، سبک معماری ،زبان بومی منطقه ، گرایش­های سبک شناختی ، آب و هوا ، جغرافیا و آداب و سنن محلی در توسعه و طراحی مسکن در مکان های مختلف تاثیر گذارند( Sendich ,2006:185) . امروزه تقاضا برای مسکن مناسب درحال افزایش است به دلیل اینکه مسکن و شرایط محیطی آن ،اثربخش­ترین مولفه رضایت فرد از محله مسکونی اش می باشد(westaway,2006:187) .مسکن مناسب درواقع مسکن پایدار است که دارای ویژگی­های آسایش مناسب،فضای مناسب،عوامل بهداشتی مناسب،مکان مناسب،وقابلت دسترسی از نظر کار را دارا می باشد(روستایی وهمکاران،151:1391) .

مسکن پایدار نقش بااهمیتی در ثبات خانواده ، رشد اقتصادی و اجتماعی و بالا بردن ضریب ایمنی افراد خصوصا ارتقای فرهنگی و آرامش روحی اعضای خانواده دارد و در کل سیستم نیز تاثیر میگذارد (آسایش ،67:1375). یکی از راه های مهم آگاهی از وضعیت مسکن پایدار ، استفاده از شاخص های پایداری مسکن میباشد . این شاخص ها بیانگر وضعیت کمی و کیفی مسکن روستایی از یک طرف و بهبود بخشی برنامه ریزی مسکن از سوی دیگر برای یک افق بلندمدت است (لطفی ،1:1388).شاخص ها در واقع ابزار اندازه ­گیری وسنجش وضعیت پایداری مسکن و روند تحول آن و همچنین میزان موفقیت و تحقق سیاست های مسکن محسوب می شوند به همین دلیل علاوه بر ارزیابی وضعیت ، در تدوین اهداف کمی برنامه ها نیز مورد استفاده قرار می گیرند .( حکمت نیا ، 116:1385). تاکنون بطورهماهنگ و یکپارچه درخصوص تعیین سطح پایداری شاخص ­های مسکن پایدار روستایی مطالعه­ ای صورت نگرفته و همچنین در برنامه ها نسخه یکسانی برای روستاها و مساکن روستایی تجویز می شود در حالی که مناطق روستایی و مساکن از نظر شرایط جغرافیایی و آسیب پذیری با یکدیگر متفاوتند لذا نظام برنامه ریزی کشور نیازمند ساختاری جهت سنجش و ارزیابی پایدار مسکن روستایی است تا علاوه بر مشخص شدن شاخص های مناسب برای هر منطقه جغرافیایی ، میزان تحقق آنها در برنامه ها ارزیابی شود .

با توجه به تحولاتی که طی سالهای اخیر در جوامع روستایی کشور بوجود آمده است پرداختن به مقوله مسکن پایدار روستایی ، اهمیت خاصی می یابد ، برای رسیدن به نتایج کاربردی از جهات مختلف چون اقتصاد ، فرهنگ ، معماری ، سازه و ….. به پایداری مسکن روستایی باید توجه کرد . در این راستا طراحی و تدوین شاخص های پایدار مسکن روستایی همگام با تغییرات و تحولات در عرصه سکونت گاه های روستایی امری قطعی و ضروری تلقی می گردد تا فرایند طراحی الگوی توسعه پایدار با تاکید بر مسکن روستایی ، سازگاری خود را با سایر شاخص های توسعه روستایی همراه و همگام سازد .

با این حال مساله مهم آن است که شاخص های تبیین کننده پایداری مسکن روستایی در هر مکان جغرافیایی متفاوت و دارای ویژگیهای خاص خود میباشد . در این بین لازم است با بهره گیری از ابزارهای مناسب ضمن شناسایی این شاخص ها که تبیین کننده تفاوت ها و افتراقات مکانی – فضایی است اهمیت آنها شناخته در محدوده دهستان های مشخص با تفاوت های جغرافیایی مورد آزمون قرار گیرند .

تا کنون بطور هماهنگ و یکپارچه در خصوص تدوین شاخص های پایداری مسکن در نواحی روستایی کاری صورت نگرفته لذا نظام برنامه ریزی کشور نیازمند ساختاری جهت ارزیابی پایداری مسکن روستایی است تا علاوه بر مشخص شدن شاخص های مناسب برای هر منطقه جغرافیایی ، میزان تحقق آنها نیز در برنامه ها ارزیابی شود .

مساکن روستایی بخش مرکزی کرج نیز به مانند مساکن روستایی کشور از این مسایل جدا نیست و مشکلات بخش مسکن رادارد بنابراین با توجه به وضعیت مساکن روستایی بخش مرکزی کرج ،تلاش برای شناسایی هرچه دقیق ترمشکلات مسکن و رفع مسایل وموانع بر سر راه رسیدن به مسکن پایدار از جمله الزاماتی در مسیر توسعه روستایی منطقه مورد مطالعه به شمار می آید.مطالعه حاضر درصدد است تا با شناسایی عوامل موثر بر توسعه مسکن پایدارونقش مسکن پایدار بر توسعه روستایی بخش مرکزی شهرستان کرج را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد .

 

1-2.ضرورت و اهمیت تحقیق

روستاها مرکز تولیدات کشاورزی،دامی،صنایع دستی وکانون تامین مایحتاج خوراکی جمعیت کشور هستند. به اعتباری می تون آنها را کانون تولید ثروت و ارزش افزوده در کشور محسوب نمود. زیرا به رغم میزان سرمایه گذاری اندک در مقایسه با شهر ها،حدود یک سوم تولید ناخالص ملی کشور از آنها به دست می آید(طالب و دیگران،1379).تجربه نشان می دهد درمناطقی که روستاها مورد غفلت و بی­توجهی بوده ­اند مشکلات شهری-روستایی بیشتر و در مناطقی که ازعمران وآبادانی برخوردارند نابسامانی منطقه ای کمتر بوده است(سعیدی و طالب،1376).به همین دلیل نادیده گرفتن و رها نمودن روستاهاو بی توجهی نسبت به مسکن و بافت آنهاضمن نادیده گرفتن شرایط آسایش برای بخش قابل توجهی ازجمعیت کشور؛برهم زدن تعادل اجتماعی –اقتصادی کالبدی مناطق و متعاقب آن بروزنابسامانی نظام سکونتگاهی کشوررا به دنبال خواهد داشت(حبیب،1375). با توجه به اینکه مسکن یکی ازشاخص ­های توسعه یافتگی ویکی ازنیازهای اساسی انسان محسوب می شود،بنابراین جایگاه مسکن و برنامه ریزی برای آن ولزوم توجه به آن از اهمیت زیادی برخوردار است. مهمترین دلایل توجه به مسئله مسکن روستایی عبارتند از:تحول شرایط زندگی روستایی والزام تطابق با شرایط حال،ضرورت کاهش خسارات بلایای طبیعی،سیل،زلزله،طوفان و رانش زمین،الزامات بهسازی و مقاوم سازی مساکن وابسته،فراهم آوردن محیط مناسب زندگی وتوازن شهر وروستاوبوجودآوردن شرایط مناسب زندگی برای جوانان و افراد تحصیل کرده می باشد.مساکن روستایی در ایران با توجه به تنوع اقلیمی وجغرافیایی دارای تیپ های مختلفی هستند،این مساکن با توجه به ویژگی های جغرافیایی،وضعیت زمین،نوع معیشت،شیوه های زیستی وسبک زندگی هرناحیه ساخته شده اند.روستاییان با توجه به دسترسی به مواد اولیه مسکن که اغلب از منابع محلی تامین می شود،اقدام به احداث مسکن خود می نمایندکه درنهایت استاندارهای مربوط به مسکن،رعایت نشده است.از این رو توجه جدی به کیفیت و کمیت ساختمان هایا به عبارتی مسکن روستایی لازم و ضروری مینماید،چرا که مسکن مناسب واستانداردازشاخص های توسعه روستایی به شمارمی آید(لطفی ودیگران،1388: 107-106). مسکن روستایی در ایران ازچند عامل رنج می­برد: ضعف تکنیکی ساخت و ساز،وجود مصالح کم دوام و کم توجهی به مقاوم سازی مسکن روستایی است(بهرامی،1390).که مساکن روستایی شهرستان کرج هم از این قاعده مستثنی نیستند.لازم است در شیوه نگرش به طراحی و ساخت مسکن روستایی در عین حفظ خصوصیات بومی،روش های ساخت محلی وتطابق مسکن با نیازهای معیشتی روستاییان اصلاح شده ومسایلی مانند مقاومت در برابر زلزله،ملزومات بهداشتی ،مباحث زیست محیطی ،استفاده بهینه از انرژی و مانند آن در طرح مسکن روستایی ملحوظ گردد(زندیه وحصاری،1390).

از مهمترین موارد اهمیت و ضرورت تحقیق ، می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1) مطالعات در زمینه مسکن در کشور عمدتا به مسکن شهری معطوف بوده است . کمبود مطالعات در این زمینه و وجود تفاوت بین مسکن شهری و روستایی ، تحقیقات در زمینه شناخت ویژگی های توسعه پایدار مسکن در نواحی روستایی را از اهمیت خاصی برخوردار ساخته است . علی رغم این نیاز ، ماهیت توصیفی پژوهش های انجام شده طی سالهای اخیر و یا محدود بودن آنها به مناطقی خاص مانند گونه شناسی مسکن در برخی استان ها تاکنون نتوانسته به ارائه معیارهای مشخص و معتبری که در طراحی و برنامه ریزی مسکن موثرند منجر شود .

2) مبحث مسکن به طور عام و پایداری مسکن روستایی به طور خاص از جمله مهمترین مباحث مطرح شده در برنامه های توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی بعد از انقلاب به شمار می رود . عدم درک و شناخت تفاوت های موجود در این زمینه به لحاظ هم سویی و هم پوشی مسکن روستایی با سایر فعالیت های اقتصادی و جریانات اجتماعی و تاثیر عمیق آن در فرایند اشتغال و رفاه جامعه روستایی ، میتواند اثرات سویی بر پیکره نظام برنامه ریزی کشور وارد نموده و تنش های اجتماعی ، اقتصادی و کالبدی مختلفی را به همراه داشته باشد .

3) تدوین یک برنامه جامع در بخش مسکن روستایی نیازمند شناسایی و تجزیه و تحلیل ابعاد و اجزای مختلف مسکن است و شاخص های مسکن به عنوان یک برنامه جامع و ابزاری ضروری برای بیان ابعاد مختلف اجتماعی ، اقتصادی ، فرهنگی وکالبدی مسکن از جایگاه ویژه­ای در برنامه ریزی مسکن روستایی برخوردار هستند .

4) با تعریف و تدوین شاخص های مسکن روستایی شناخت عناصر ، کمیت ها و کیفیت های فضایی آن ، تفاوت های موجود در نیازهای کمی و کیفی مسکن در مناطق مختلف کشور را نشان داده و با تاکید بر ضرورت پرهیز از برنامه ها و اقدامات یکسان مشابه در مناطق روستایی بستر لازم برای تصمیم گیری های متناسب با قوت ها و ضعف های مسکن در پهنه – های مختلف جغرافیایی کشور را مهیا سازد .

1-3. پیشینة تحقیق

بدیهی است که توجه به پیشینه و ادبیات پژوهش انجام گرفته در راستای هر موضوع تحقیق برای هر محقق لازم و ضروری است . بر این اساس نتایج تعدادی از مهم ترین آنها را که به نحوی در راستای موضوع تحقیق یا بخشی از آن قرار می گیرد مطرح می کنیم .

ریموند و آندرو[1](2000): در بررسی خود تحت عنوان روند وخط سیرزندگی روستایی در روستاهای کانادا معتقدندکه روستاهای این کشور در چند سال اخیرتحت تاثیر فرایندهای جهانی سازی ،شهرنشینی وگسترش تکنولوژی های مدرن قرار گرفته اندکه این عوامل به نوبه خودباعث تغییرات اجتماعی،فرهنگی،جمعیتی و اقتصادی در روستاها شد اند.

وین کنت و دیگران²(2001): نقش سیاست­گذاری­های مسکن ، دسترسی به زمین ، زیرساخت های مسکن ، مقررات ساخت ، مصالح ساختمانی و صنایع مرتبط با مسکن را درکشور نیجریه بررسی کرده اند و به این نتیجه رسیدند که افزایش نقش بخش خصوصی می تواند منجر به کاهش مشکلات مسکن گردد .

می و همکاران³(2006): نتایج مطالعات نشان می­دهد عوامل اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و فضایی باعث تغییر شکل مساکن می شوند.ضمن اینکه خاطر نشان می شودکه سرعت شهرنشینی و جهانی شدن نیزدر تغییر شکل مساکن تاثیر گذار بوده ­اند.

ایسیک و تولبنتسی ⁴(2008): در تحقیق خود تحت عنوان ” مسکن پایدار در شرایط جزیره ای با بهره گرفتن از تثبیت زمین آهکی ” به نقش مواد ساختمانی در پایداری مسکن پرداخته اند . و معتقدند مواد ساختمانی در بخش مسکن تاثیر مهمی بر محیط و اکوسیستم دارد . از این روی آنها انتخاب مواد مناسب و مطابق با نیازهای هر منطقه برای مسکن را یکی از مهم ترین استراتژی­ها در توسعه مسکن پایدار دانسته اند .

مالین ومایلز⁵ (2009): درتحقیق خود تحت عنوان”مسکن با کیفیت،کلید دست یابی به جوامع پایدار”به مشخصات مسکن با کیفیت و نقش مسکن درجذابیت و سلامت جوامع توجه کرده اند.دراین تحقیق مسکن پایدار ابزارکلیدی در ایجاد جوامع پایدار قلمداد شده است.

تقی زاده (1380) : در مطالعه ای تحت عنوان ” توسعه پایدار شهر و مسکن ” به این نتیجه رسید توجه به مقولات اساسی مرتبط با انسان ، طبیعت ، فرهنگ ، محیط و تاثیر آنها بر یکدیگر برای توسعه پایدار شهر و مسکن ضرورت دارد و برای حرکت به سمت توسعه پایدار شهر و مسکن نتایجی را بیان می دارد .

 

سرتیپی پور(1384): به این نتیجه رسیده است که با تعریف و تدوین شاخص ­های مسکن روستایی و شناخت عناصر،کمیت ها وکیفیت های فضایی آن،تفاوت­های موجود در زمینه نیازهای کمی و کیفی مسکن مشخص می شود.

 

لطفی و دیگران(1388):درمطالعه ای تحت عنوان شاخص ­ها مولفه­­های ضروری در برنامه ریزی و سیاست گذاری مسکن روستایی در ایران این گونه نتیجه گرفته­اند که شناخت و بکارگیری شاخص ­های مسکن روستایی در بلند مدت ،مسکن روستایی را متحول و این امر منجر به ارائه یک الگوی مناسب و توسعه یافته مسکن روستایی درکشور خواهد شد.

صیدایی و دیگران(1389):درمطالعه ای تحت عنوان تحلیل فضایی مسکن روستایی در استان کهکیلویه و بویراحمد به این نتیجه رسیدندکه پنج عامل تسهیلات و امکانات،مالکیت،تاسیسات و رفاه و استحکام سازه نقشی مهم و اساسی در توسعه مسکن روستایی دارند و توجه به این عوامل در برنامه ریزی برای رسیدن به وضعیت بهینه مسکن ضروری به نظر می رسد.

پورطاهری و دیگران(1390):درپژوهشی تحت عنوان ارزیابی تغییرات فرهنگی برالگوی مسکن روستایی در روستاهای بخش مرکزی شهرستان قزوین به این نتیجه رسیدند که بین تغییرات فرهنگی و تغییر الگوی مسکن روستایی رابطه خطی معناداری وجود دارد.

بیتی(1390):درمطالعه ای به این نتیجه رسیدكه ساخت و سازهای معاصر روستایی از تامین کیفیت فضایی مطلوب فاصله زیادی دارد.این مشکلات را می توان دراثر دو عامل”1-عدم جامعیت الگوهای تدوین شده وضعف آنهادرانطباق با تمام جوانب زندگی روستایی 2-موانع اجرایی”می باشد.

این تحقیق در راستای تکمیل تحقیقات گذشته انجام شده است با این تفاوت که نگارنده در این تحقیق به دنبال این بوده است تا با شناسایی عوامل موثر بر توسعه پایدار مسکن و با طراحی شاخص های مناسب ، میزان پایداری این شاخص ­ها را در دهستان­های مورد مطالعه ارزیابی کند تا ضمن سنجش این شاخص ­ها تفاوت­های موجود را نیز در دهستان­های مورد مطالعه به لحاظ میزان پایداری در شاخص ها و ابعاد توسعه پایدار مسکن روستایی مشخص سازد .

[1] -Rymond and Androw

2-Vincent

3-Mai

4-Isik and Tulbentic

^{5-Malim and Myls}

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است