مدل استراتژی زنجیره‌دانش

مدیریت دانش در سازمان، به شکل الگویی از مراحل مختلف نشان داده می‌شود (Johnson, 1991).  هر یک از مراحل مدیریت دانش با شناخت یک نیاز (یا فرصت) دانش آغاز شده و وقتی که این نیاز برطرف شد پایان می‌یابد. مراحل مدیریت دانش می‌توانند مستقل یا وابسته باشند. هریک از این مراحل مدیریت دانش می‌تواند مراحل دیگر را تحت تأثیر قرار دهد. در هر یک از مراحل مدیریت دانش، برخی زیر مجموعه‌هایی پردازشگران مدیریت دانش سازمان می‌توانند فعالیت های مختلفیق را بپذیرند که بر مبنای منابع مرتبط عمل می‌کنند تا نیاز دانش را بر طرف کرده یا فرصت دانشی بدست آمده را حفظ کنند. این پردازشگران دانش ممکن است انسان، اجتماع، کامپیوتر و یا ترکیبی از این عناصر باشد. این الگوها نشان می‌دهد که در هر مرحله از مدیریت دانش چه اتفاقی می‌افتد. هر یک از این مراحل می‌توانند در تعامل متقابل به یک تنظیم هماهنگ برسند. این تنظیم هماهنگ، فعالیت‌های فرعی که بر فعالیت‌های اصلی مدیریت دانش تأثیر می‌گذارند را حذف می‌کند.

این مدل در روند تکمیلی خود به تدریج دارای مراحلی جدیدتر شده است. مدل زنجیره دانش، از یک هستی‌شناسی مدیریت دانش بوسیله 30 فعال مدیریت دانش بوجوده آمده است. این هستی شناسی، پنج طبقه فعالیت‌های اولیه را تعریف میکند: کسب دانش، انتخاب، تولید، جذب و درونی سازی و انتشار. این فعالیت‌های اولیه، دانش را در یک مرحله شامل چهارطبقه از فعالیت‌های ثانویه که مراحل مدیریت دانش را هماهنگ می‌کنند، بوجود می‌آورند: اندازه‌گیری، کنترل، هماهنگی و رهبری که شکل 2-7 این مدل را نشان می دهد.

بر طبق این مدل، بکارگیری ترکیبی از فعالیت‌ها در 9 طبقه، منجر به یادگیری و تبلور سازمانی می‌شود. یادگیری بیان کننده تغییرات در وضعیت منابع دانش بوده و تبلور بیان‌کننده ظهور و جلوه‌گری دانش سازمانی در دنیای واقعی است (مانند محصولات خدمات، فعالیت‌ها).

شیوه‌هایی که فعالیت‌های مدیریت دانش بکار گرفته می‌شوند. می‌تواند بر موقعیت رقابتی سازمان تأثیر گذارد. به بیان دیگر بهره‌وری، چالاکی، نورآوری، و اعتبار، چهار جنبه رقابتی هستند که هر کدام از آنها می‌توانند سازمان‌ را به نوعی از طریق انجام هر یک از 9 فعالیت بیان شده منتفع سازند (Johnson, 1991).

همان‌گونه که در شکل دیده می‌شود، مدل زنجیره دانش، نشان می‌دهند که منابع و محیط پیرامون سازمان می‌تواند بر یادگیری و تبلور سازمان و در نهایت بر توان رقابتی سازمان تأثیر بگذارند.

کسب دانش:  منظور از کسب دانش در این مدل فعالیت یک پردازشگر در بدست آوردن دانش از منابع خارجی و متناسب سازی آن برای استفاده زیرمجموعه‌های دیگر است.

انتخاب دانش: به معنی انتخاب دانش مورد نیاز از منابع داخلی و متناسب‌سازی آن برای استفاده زیرمجموعه‌هاست.

تولید دانش: به معنی بوجود آوردن دانش از دانش موجود است. تولید دانش می‌تواند از طریق کشف (خلاقیت یا بینش) یا از طریق استخراج (رویه‌ها، منطق) صورت گیرد.

جذب دانش: به فعالیت‌هایی برمی‌گردد که وضعیت منابع دانشی سازمان را از طریق ذخیره‌سازی و توزیع داخلی دانش کسب شده، انتخاب شده یا تولید شده تغییر می دهند.

انتشار دانش: به معنی وارد کردن دانش در خروجی‌های سازمان برای ورود به محیط است. این خروجی‌ها صرفا خروجی‌های سنتی یعنی کالا و خدمات نیستند، بلکه شامل خود دانش نیز می‌شود.

اندازه‌گیری دانش: یک فعالیت ثانویه یا یک فعالیت هماهنگ تنظیم شده است که به ارزیابی ارزش‌های منابع دانش و پردازشگران و چگونگی صف‌آرایی فرایندها در مراحل مختلف مدیریت دانش سازمان می‌پردازد.

کنترل  دانش: به فعالیت‌هایی بر می‌گردد که از وجود منابع لازم دانش از نظر کیفی و کمی اطمینان حاصل می‌کند. اصولاً دو نوع از فعالیت‌های کنترل دانش وجود داد: بیمه کیفیت و حمایت.

هماهنگی دانش: به مدیریت وابستگی‌های بین فعالیت‌های مدیریت دانش گفته میشود که به دنبال حصول اطمینان از این امر است که فرایندها و منابع مناسب دانش به اندازه کافی و در زمان مناسب موجود باشند.

رهبری دانش: منظور از رهبری دانش، بوجود آوردن شرایطی است که ایجاد مدیریت دانش را تسهیل و تسریع کند. انواع فعالیت‌هایی که درگیر در رهبری دانش هستند وضعیت کسب و کار را برای ابتکار عمل‌های مدیریت دانش تجزیه و تحلیل می‌کنند. مدیریت دانش را برای استراتژی‌های سازمان همراستا کرده‌، خطو راهنمایی برای مدیریت دانش بوجود آورده، یک فرهنگ منسجم و خلاق مدیریت دانش خلق کرده فعالیت‌های مدیریت دانش را تفویض کرده و دانش را تسهیم می‌کنند (Johnson, 1991).

برخی روش های تبادل دانش را می توان در زیر مشاهده کرد:

فرستادن یا قرار دادن دانش در محلی خاص: با بهره گرفتن از شبکه های الکترونیکی برای مصرف کنندگان احتمالی و بالقوه و در قالب تکه های کوچک یا اسناد طولانی میسّر است و هر اندازه سازمان از تکنولوژی بیشتری برخوردار باشد، به طور مؤثرتری می تواند در این رابطه عمل کند.

به اشتراک گذاشتن دانش:  به معنی در دسترس گذاشتن اطلاعات و دانش جهت استفاده تک تک افراد است. این کار می تواند از طریق اسناد در کتابخانه یا محل نگهداری اسناد دانشی صورت گیرد. در این روش که انتقال توسط فرد به اسناد نیز نامیده می شود، کارکنان متخصص که از دانش و مهارت ویژه ای در حوزه شغلی مشخصی برخوردارند، اطلاعات و دانش خود را به پایگاه یا سیستم دانش جمعی در قالب اسناد منتقل می کنند که در هر زمان می تواند در دسترس دیگر کارکنان قرار گیرد. این راهبرد مستلزم دو چیز است: اول ایجاد سیستم الکترونیکی برای جمع آوری و توزیع دانش مدون و دوم در نظر گرفتن پاداش برای کسانی که در تجهیز پایگاه دانش از نظر محتوایی، مشارکت می کنند.

انتقال دانش به صورت رو در رو: انتقال دانش به صورت رو در رو، هم اشاره به انتقال رو در روی دانش در درون گروه غیررسمی دارد و هم به زمینه های آموزش ضمن خدمت به صورت سازمان یافته تأکید دارد. اولی، سطحی را برای انتقال دانش تلویحی از طریق تصریح نمودن آن توسط خود فرد انتقال دهنده به وجود می آورد و دومی ابزار و بسترهایی را برای انتقال دانش به یک روش سازمان یافته و سیستماتیک فراهم می آورد. زمان مورد نیاز برای تبادل دانش، یا مدت زمانی که سعی می شود اطلاعات از یک نقطه به نقطه ای دیگر منتقل شود، یکی از معیارهای مهم در موفقیت حلقه تبادل دانش در چرخه مدیریت دانش محسوب می شود. در اغلب موارد، هر قدر زمان انتقال کوتاه تر باشد، قابلیت استفاده و به کار بستن دانش منتقل شده افزایش می یابد.

بکارگیری دانش: یکی از چالش های اصلی مرتبط با بکارگیری دانش این حقیقت است که دانش با استفاده کاربران فرایندهای کاری و تغییرات محیط سازمانی، تغییر کرده و تکامل می یابد. لذا تمامی نقش ها و ساختارهای سازمانی باید این تغییرات مداوم را مد نظر قرار داده و تأثیر محیط را بر آن نادیده نگیرند. از دیگر نکاتی که در بکارگیری دانش باید مد نظر قرار داد این است که در برخی مواقع دانشی که در دسترس کارکنان است، دانشی است که به اندازه لازم مرتبط با مسئله پیش روی سازمان نیست و باید همیشه بر این نکته تأکید داشت که دسترسی کارکنان به دانش به اندازه ای مهیّا باشد که زمینه را برای بکارگیری به موقع دانش فراهم کند.

تاریخچه بانکداری :

تاریخچه بانکداری به قرن ها قبل از میلاد مسیح بر می گردد . اما دوره جدید بانکداری با پیشرفت تدریجی تجارت و داد و ستد در جهان و کشف مناطق و راه های دریایی جدید و استقرار روابط بازرگانی بین شرق و غرب شکل گرفت و کم کم دامنه فعالیت اقتصادی از سواحل دریای مدیترانه به کشورهای سواحل اقیانوس اطلس گسترش پیدا کرد . این پیشرفت توام با استفاده روز افزون از خدمات بانکی و نتیجتا ازدیاد حرفه بانکداری در کشورهای مختلف جهان شد .

کلمه بانک اصطلاحی است که از واژه آلمانی Bank به معنای نوعی شرکت اخذ و رواج یافته است و شاید هم از کلمه Banco که یک لغت ایتالیایی است و به معنای نیمکت صرافان بوده است گرفته شده است . در هر حال بانک یا همان موسسات مالی آن روز با همان نام و روش کهن به تدریج سازمان یافته و مرکز فعالیتهای پولی و اعتباری بانکهای امروزی گردیده اند . اما در سبز فایل با پیدایش ابزارهای نوین در صنعت بانکداری به همراه تقاضای روزافزون مشتریان برای دستیابی به خدمات آسان تر بانکی این صنعت را دچار تحولی شگرف نموده است . حضور شعب مجازی در قالب بانکداری الکترونیکی ارمغان جدید فناوری اطلاعات برای دنیای بانکداری و پاسخ به این تقاضای جدی است . در آغاز فعالیت بانکها ، آنها سه وظیفه اساسی در اقتصاد داشتند که عبارت بود از :

• شناخت پولهای گوناگون
• تعیین وزن و عیار هر پول و نسبت برابری پولها و معاوضه آنها با یکدیگر
• نگهداری پولهای فلزی اشخاص ( طلا و نقره ) در محلهای امن

ولی پس از گسترش سیستم بانکی و تشکیل بانک مرکزی و تفکیک وظایف آن از سایر بانکها وظایف عمده و مسئولیتهای بانکهای تجاری و یا خصوصی عبارتند از :

پذیرش سپرده مشتریان ، اعطای تسهیلات بانکی ، اجاره صندوق امانات ، نگهداری و انجام امور مربوط به اوراق بهادار ، انجام عملیات بورس ، صدور ضمانت نامه و . . . که کلیه این فعالیتها به طور کلی بر سه بخش طبقه بندی می شوند که به شرح ذیل می باشند :

• تجهیز منابع
• تخصیص منابع
• سایر خدمات (پژویان ، 1381 ، ص10).

2-2-1-  سیر تحول بانکداری در ایران :

اولین بانکی که در کشور به وجود آمد بانک جدید شرق بود که مرکز آن در لندن و حوزه عملیاتش مناطق جنوب آسیا بود . سپس بانک شاهی ایران توسط بارون جولیوس دورویتر در ایران تاسیس شد و پس از آن یکی از اتباع دولت روسیه بنام ژاک پولیا کوف پیشنهاد تاسیس بانک استقراضی ایران را نمود و نخستین بانک ایرانی در سال 1304 از محل ذخائر بازنشستگی قشون از طرف دولت وقت با سرمایه 3883950 ریال تشکیل شد و شروع به فعالیت نمود(پژویان ، 1381 ، ص11).

2-2-2-  آشنایی با بانک سپه :

بانک سپه نخستین بانک ایرانی است که در سال 1304 شمسی که هنوز آرامش در سراسر کشور و فعالیتهای عمومی در شئون مختلف اجتماعی محسوس نشده بود و تاثیر شگرف عوامل اقتصادی و بازرگانی در حیات سیاسی مملکت نمودی نداشت با سرمایه 3883950 ریال در محلی محدود ( چند باب مغازه ) تاسیس شد . در 24 اسفند همان سال اولین شعبه بانک سپه در شهر رشت افتتاح گردید و اکنون با بیش از 80 سال ( بیش از سه ربع قرن ) تجربه به عنوان یکی از مهمترین نهادهای مالی و اقتصادی کشور می باشد که با بیش از 2000 شعبه توانسته است سرمایه های سرگردان جامعه را جذب نماید و آنها را به سمت فعالیتهای مولد اقتصادی در جهت تحقق اهداف کلان اقتصادی کشور سوق دهد و مشارکتی موثر و مطلوب داشته باشد . در عرصه بین المللی نیز با ایجاد واحدهای بانکی در کشورهایی چون آلمان ، ایتالیا ، فرانسه و انگلستان در ارائه خدمات بانکی از جایگاه ارزنده ای برخوردار است . از اهم فعالیتهای بانک سپه در عرصه بین المللی می توان به خدماتی ار قبیل ؛ افتتاح انواع حسابهای سپرده ، انجام امور حوالجات ارزی ، گشایش اعتبار اسنادی ، ابلاغ اعتبارات اسنادی ، پوشش اعتبارات اسنادی ، تایید اعتبارات اسنادی ، صدور ضمانت نامه ارزی و . . . اشاره نمود . این تاریخچه مختصری از بانک کهن ایرانی بود که در عرصه رقابتی امروز باید در مقابل رقبا حرکت سریع و رو به رشدی داشته باشد(www. Bank sepah .ir ).

. Baron Jolious De Reuter

بانکداری اسلامی :

از جمله دستاوردهای بسیار مهم و در خور انقلاب اسلامی در عرصه اقتصادی را باید اجرای کامل بانکداری بدون ربا عنوان کرد . پتانسیلهای فراوان و توان بالقوه موجود در قوانین و مقررات بانکداری بدون ربا به حدی است که در صورت اجرای صحیح و مبتنی بر شناخت درست آن می تواند به راحتی بسیاری از مشکلات موجود در عرصه های مختلف اقتصادی کشور را برطرف نماید . لازمه این امر شناخت دقیق این قوانین و پتانسیلهای موجود و اجرای کامل و صحیح آن است( ماهنامه بانک سپه ، 1385 ، ص2 ).

در بانکداری اسلامی رابطه بین دو طرف وکیل و موکل می باشد اما در بانکداری ربوی رابطه بین دوطرف داین و مدیون می باشد . عناصر تشکیل دهنده دین که از مشخصه های بانکداری ربوی می باشد به شرح زیر می باشد :

• دین که معرف اصل بدهی است .
• دوره باز پرداخت که زمان بازپرداخت اصل و بهره بدهی را در بر می گیرد .
• بهره که علاوه بر اصل بدهی ، پرداخت آن الزامی است وجزء لاینفک نظام ربوی به شمار می رود.

در واقع هر گونه زیادتی بر دین چنانچه از قبل شرط و تعیین شده باشد ربا نام دارد . در بانکداری ربوی ، بانک به عنوان بدهکار مکلف به باز پرداخت اصل و بهره متعلق به آن می باشد و مشتری نیز به عنوان بدهکار مکلف به باز پرداخت اصل وام و بهره متعلقه به آن می باشد . اما در بانکداری اسلامی ، بانک بر اساس وکالت تام الاختیار سپرده های سرمایه گذاری را که مشاعا تجهیز شده است به مصارف مختلف می رساند و سود حاصل از عملیات را پس از کسر حق الوکاله مقرر بیت سپرده گذاران تقسیم می کند و مشتری مکلف به باز پرداخت تسهیلات اعطایی است( سررشته ، ص7).

2-2-4-  بانکداری الکترونیک :

گسترش همه جانبه تجارت الکترونیک در دنیا و تمایل افراد و بنگاه های اقتصادی به استفاده از این نوع تجارت یکی از بحث های ضروری در جامعه کنونی است . تاثیرات این پیشرفت بر صنعت بانکداری کاملا مشهود است .زمان شروع بانکداری الکترونیک در دنیا به سال 1918 میلادی باز می گردد. اما در ایران در اواخر دهه 1360 بانکهای کشور به سیستم اتوماسیون عملیات بانکی و رایانه ای کردن ارتباطات خود توجه نشان دادند . حرکت به سمت بانکداری الکترونیک از اوایل دهه 1370 آغاز شد و پس از آن کارتهای اعتباری ، خودپردازها ، سیستم های گویا و . . . وارد خدمات نوین بانکی شدند . پیدایش ابزارهای نوین در صنعت بانکداری به همراه تقاضای روزافزون مشتریان برای دستیابی به خدمات آسان تربانکی ، این صنعت را دچار تحولی شگرف نموده است .” بانکداری الکترونیک ” عبارتست از : فن آوریهای پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری بر شبکه مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی که می تواند باعث حذف نیاز به حضور فیزیکی مشتری در شعبات بانکها شود . در این سیستم کانالهای مختلف بانکداری با هم تلفیق می شوند ، سیستم های جزیره ای یکپارچه می شوند ، مدیریت اطلاعات و ارتباطات با مشتریان بهبود می یابد ، رضایت مشتریان بیشتر می شود ، در بسیاری از هزینه ها صرفه جویی می شود و . . . اما در ایجاد و پیاده سازی سیستم بانکداری الکترونیک باید امکان پذیر بودن آن را در ارتباط با محیط فنی ، اقتصادی ، مالی ، نیروی انسانی و . . . مورد توجه قرار داد .

سیستم جاری طلایی ، خدمات دستگاه های عابر بانک ، ATM ، POS ، سفر کارت ، سامانه تسویه ناخالص آنی (ساتنا) ، سیستم پایا ، شبکه پاس ( پرداخت الکترونیک سپه ) ، موبایل بانک ، خدمات اینترنتی و . . . همگی جزء بانکداری الکترونیک محسوب می شوند .

.Automatic Teller Machine

.Point Of Sale

کیفیت خدمات :

2-3-1- خدمت چیست ؟

خدمت را می توان کار و عملی تعریف کرد که به وسیله یک طرف به طرف دیگر عرضه می شود . گرچه ممکن است این روند با یک محصول فیزیکی ارتباط تنگاتنگ داشته باشد ، اما این عمل لزوما نامحسوس است و معمولا به مالکیت هیچ یک از عوامل تولید منجر نمی گردد . خدمات نوعی فعالیت اقتصادی اند که با ایجاد تغییر مورد نظر در دریافت کننده خدمت یا به نیابت از او در مکانها و زمان های خاص برای مشتریان ایجاد ارزش می کنند و منافعی را مهیا می نمایند(عابدیان ، 1384 ، ص 22 ).یا به تعریفی دیگر ، خدمت عبارت است از انجام دادن اموری که مجموعه ای از مزایا را به مشتریان عرضه می کند . در نظام بانکداری خدمت ممکن است به وسیله نیروی انسانی ، دستگاه های عابر بانک ، اینترنت ، مشاوره و . . . عرضه شود .

مهم این نیست که عرضه کننده خدمت برای مشتری چه کاری را انجام میدهد ، بلکه مهم این است که مشتری درباره خدمت ارائه شده به وی چگونه می اندیشد . خدمت به مشتریان شامل کلیه اموری است که شرکت به منظور جلب رضایت مشتریان و کمک به آنها برای دریافت بیشترین ارزش از خدماتی که دریافت کرده اند انجام می دهد(ونوس ، صفاییان ، 1381 ، ص 51 ).

2-3-2- اهداف خدمت :

از آنجا که خدمت به مشتریان از مسائل مهم به شمار می آید و در ارتباط با مشتری نقش بسزایی دارد پس باید اهداف خدمت کاملا واضح و روشن باشد یعنی باید :

1. نیات سازمان یا شرکت را به طوردقیق بیان نماید .
2. موسسه یا شرکت را از رقبایش متمایز سازد .
3. بازیابی قابل فهم برای مشتریان داشته باشد (یعنی نوشته یا گفته شود و برای آنان ارزشمند باشد) .
4. قابل دستیابی باشد .

2-3-3- ویژگیهای خدمات :

خدما ت شامل ویژگیهای مشترکی هستند که مهمترین آنها به شرح زیر می باشد :

• نامحسوس بودن : خدمات اصولا نامحسوس هستند یعنی پیش از عرضه ، آنها قابل دیدن ، لمس کردن ، چشیدن و بوییدن نیستند .
• تفکیک ناپذیری : خدمات ابتدا فروخته می شوند سپس تولید می گردند و همزمان به مصرف می رسند ، بنابراین خدمت از ارائه کننده آن جدا شدنی نیست . در اینجا چون مشتری معمولا در طول خدمت حضور دارد ، نوعی ارتباط متقابل میان عرضه کننده خدمت و مشتری به عنوان شکل خاصی از بازاریابی به وجود می آید .
• تغییر پذیری : کیفیت خدمات بسیار متغیر است . کیفیت خدمات به زمان و مکان شخص ارائه کننده خدمات و نحوه ارائه خدمات و . . . بستگی دارد . موسسات خدماتی نظیر بانکها برای اعمال کنترل کیفی بر خدمات ارائه شده راه های مختلفی را پیش رو می گیرند .
• فنا پذیری : خدمات فنا پذیرند یعنی نمی توان آنها را برای فروش یا مصرف بعدی انبار کرد . البته زمانی که تقاضا یکنواخت است مشکلی ایجاد نمی شود ، اما زمانی که تغییرات محیط مانند تکنولوژی به وجود می آید تقاضا را تحت تاثیر قرار می دهد و برای آن باید راه حلهایی اتخاذ گردد( کارخانه ای ، فرشی نظری ، 1381 ، ص 15 ).