2-11عملکردورزشکاران. 23

2-12آمادگی جسمانی.. 23

2-13 آمادگی حرکتی.. 24

2-14تمرینات مقاومتی.. 25

2-15فاکتورهای مورد نظر در طرح ریزی برنامه تمرینات.. 26

2-15-1حجم تمرین کردن. 26

2-15-2 شدت تمرین.. 26

2-15-3 تعداد تمرینات.. 26

2-15-4تنظیم تمرین.. 27

2-15-5تعداد تکرارها و سرعت.. 27

2-15-6تعداد ست ها 27

2-15-7استراحت.. 27

2-16قدرت.. 28

2-17توان غیر هوازی (بی هوازی) 29

2-18تمرین با وزنه و اجرای پرش… 30

2-19تمرین مقاومتیو عملکرد دو سرعت.. 32

2-20 تمرین باوزنه و عملکرد چابکی.. 33

2-21 تمرین باوزنه و آمادگی قلبی – عروقی.. 35

2-22 تمرین باوزنه وترکیب بدنی.. 36

2-23تمرین مقاومتی و انعطاف پذیری.. 36

2-24 زنان و تمرین باوزنه. 36

2-25 پیشینه تحقیق. 37

2-26 تحقیقات خارجی.. 41

3-1مقدمه. 45

3-2روش تحقیق. 45

3-3 جامعه آماری.. 45

3-4 حجم نمونه. 45

3-5 متغیر های تحقیق. 45

3-6ابزار و روش اندازه گیری.. 48

3-8 روش جمع آوری داده ها 50

3-9 ملاحظات اخلاقی.. 51

3-10 روش تجزیه و تحلیل داده ها 51

4-1مقدمه. 54

4-2توصیف داده ها 54

4-3مشخصات فردی شركت كنندگان. 54

1-5 مقدمه. 64

2-5 خلاصه تحقیق. 64

2-3- آمیخته های بازاریابی در صنعت بیمه. 14

2-3-1- محصول. 14

2-3-2- قیمت… 15

2-3-3- مکان. 15

2-3-4- ترفیع. 16

2-3-5- توسعه. 16

2-3-6- افراد. 16

2-3-7- فرایند. 17

2-3-8- توزیع. 17

2-4- ضعف های بیمه از نقطه نظر بازاریابی.. 18

2-5- اهداف تبلیغات بازرگانی.. 21

2-6- ابزار های تبلیغات بازرگانی.. 22

2-6-1- آگهی دیواری و توزیعی.. 23

2-6-2- آگهی پستی.. 23

2-6-3- بروشور و کاتالوگ… 23

2-6-4- آگهی مطبوعاتی.. 23

2-6-5- آگهی رادیویی.. 23

2-6-6- آگهی های تلویزیونی.. 23

2-6-7- آگهی در سینما 24

2-6-8- پوستر. 24

2-6-9- تبلیغات جاده ای.. 24

2-6-10- مکان های عمومی.. 24

2-6-11- وسایل نقلیه عمومی.. 24

2-6-12- موسسه ها و تاسیسات عام المنفعه. 25

2-6-13- جشن ها و مناسبت ها 25

2-6-14- نمایشگاه 25

2-6-15- استفاده از افراد متشخص برای تبلیغ. 25

2-6- 16- هدایا و جوایز. 25

2-6-17- آگهی در سایت های اینترنتی.. 26

2-7- مدلهای اندازه گیریاثربخشی تبلیغاتبازرگانی.. 26

2-8- مدل آیدا 32

2-8-1- جلب توجه. 33

2-8-2- ایجاد علاقه. 33

2-8-3- تحریک تمایل.. 34

2-8-4- سوق دادن به خرید. 34

2-9- تاریخچه بیمه. 35

2-9-1- بیمه پارسیان. 35

2-10- انواع بیمه. 36

2-10-1- تقسیم بندی انواع بیمه. 37

2-10-1-1- بیمه های اجتماعی.. 37

2-10-1-2- بیمه های تعاونی.. 37

2-10-1-3- بیمه های بازرگانی.. 37

2-10-2- بیمه اتومبیل.. 37

2-11- پیشینه تحقیق.. 38

2-11-1- مطالعات داخلی.. 38

2-11-2- مطالعات خارجی.. 41

فصل سوم. روش اجرای تحقیق

3-1- مقدمه. 43

3-2- روش تحقیق.. 44

3-3- جامعه آماری.. 45

3-4- نمونه آماری و روش نمونه گیری.. 45

3-5- قلمرو پژوهش… 46

3-5-1- قلمروزمانی.. 46

3-5-2- قلمرو مکانی.. 46

3-5-3- قلمرو موضوعی پژوهش… 46

3-6- ابزارهای جمع آوری داده ها 46

3-6-1- مبانی نظری پرسشنامه. 47

3-7 – مقیاسهای اندازه گیری نگرشها 48

3-7-1- طیف لیکرت… 49

3-8- پایایی و روایی پرسشنامه. 49

3-8-1- روایی یا اعتبار ابزار پژوهش… 50

3-8-1-1- اعتبار محتوی پژوهش… 50

3-8-1-2-قابلیت اعتمادیا پایایی ابزار پژوهش… 50

3-9- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات… 52

3-10- چارچوب نظری.. 52

3-11- خلاصه فصل.. 54

فصل چهارم. تجزیه و تحلیل داده ها

4-1- مقدمه. 55

4-2- توصیف متغیرهای جمعیت شناختی.. 57

4-2-1- جنسیت پاسخگویان. 57

4-2-2- وضعیت تاهل پاسخگویان. 58

4-2-3- سن پاسخگویان. 59

4-2-4- میزان تحصیلات پاسخگویان. 60

4-2-5- تعداد دفعات خرید پاسخگویان. 61

4-3- توصیف متغیرهای تحقیق.. 62

4-3-1- توصیف متغیر آگاهی.. 62

4-3-2- توصیف متغیر علاقه. 63

4-3-3 توصیف متغیر تمایل.. 64

4-3-4- توصیف متغیر اقدام به خرید. 65

4-3-5- توصیف متغیر تبلیغات تلویزیونی.. 66

4-3-6- توصیف متغیر تبلیغات رادیوئی.. 67

4-3-7- توصیف متغیر تبلیغات جاده ای.. 68

4-3-8- توصیف متغیر تبلیغات روزنامه و مجله. 69

4-3-9- توصیف متغیر تبلیغات اینترنت… 70

4-5- بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها 71

4-6- آزمون فرضیه های تحقیق.. 72

4-6-1- فرضیه 1: تبلیغات تلویزیونی بر آگاهی بیمه گذاران بیمه نامه های اتومبیل تاثیر دارد. 72

4-6-2- فرضیه 2: تبلیغات رادیویی بر آگاهی بیمه گذاران بیمه نامه های اتومبیل تاثیر دارد. 73

4-6-3- فرضیه3: تبلیغات جاده ای بر آگاهی بیمه گذاران بیمه نامه های اتومبیل تاثیر دارد. 74

4-6-4- فرضیه 4: روزنامه و مجلات بر آگاهی بیمه گذاران بیمه نامه های اتومبیل تاثیر دارد. 75

4-6-5- فرضیه فرعی5:تبلیغات اینترنتیبر آگاهی بیمه گذاران بیمه نامه های اتومبیل تاثیر دارد. 76

4-6-6- فرضیه 6: آگاهی بیمه گذاران بر علاقه آنها تاثیر دارد. 77

4-6-7- فرضیه 7: علاقه بیمه گذاران بر تمایل آنها تاثیر دارد. 78

4-6-8- فرضیه 8: تمایل بیمه گذاران بر اقدام به خرید آنها تاثیر دارد. 79

4-7- خلاصه فصل.. 80

فصل پنجم. نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1- مقدمه. 81

5-2- نتایج آمار توصیفی.. 82

5-3- نتایج بررسی فرضیات تحقیق.. 84

5-4-پاسخ به سوالات تحقیق.. 85

5-5- نتیجه گیری.. 86

5-6-مقایسه با سایر مطالعات انجام شده 86

5-7- پیشنهادات اجرایی مبتنی بر نتایج تحقیق.. 87

5-8- محدودیت های تحقیق.. 88

5-9- پیشنهادات برای تحقیقات آتی.. 88

منابع و مآخذ. 89

پیوست ها 94

چکیده

در صنعت بیمه، بازاریابی امری صرفاً اقتصادی نیست تا به این وسیله سودآوری شرکتها و نمایندگان را افزایش دهد، بلکه امکانی است برای آگاهی بخشیدن به مردم، برای اینکه از بیمه، وسیله محکم و مطمئنی برای رفع نیازهای آینده خود فراهم آورند. در حالیکه مسئله اصلی تحقیق حاضر اینست که بیمه پارسیان نتواسته از ابزارهای ترفیعی جهت آگاهی دادن به مشتریان بالقوه برای افزایش خرید خود استفاده کند. لذا سوال اصلی اینست که تبلیغات چگونه برقصد خرید تاثیر گذار است؟ هدف مطالعه حاضر تبیین ابزار ترفیعی (تبلیغات) بر خرید بیمه نامه های اتومبیل در شرکت بیمه پارسیان در استان گیلان می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر مشتریان بیمه پارسیان در شعب استان گیلان است. حجم نمونه 368 نفر برآورد شده است و اعضای نمونه از بین مشتریان و از روش نمونه گیری خوشه ای در دسترس انتخاب شده است. فرضیه اصلی عبارت است از: ابزارهای ترفیعی (تبلیغات) بر فرآیند اقدام به خرید بیمه نامه های اتومبیل از سوی بیمه گذاران تاثیر دارد. با توجه به نتایج آزمون فرضیه ها مشخص گردید که سلسله مراتب تاثیرگذاری ابزار تبلیغات بر اقدام به خرید مشتریان بیمه پارسیان در استان گیلان از نظر فرآیند مدل آیدا صادق است. البته تاثیر رسانه های مختلف متفاوت می باشد، به طوری که الویت رسانه های مختلف به ترتیب اینترنت (21. 8 درصد)، تلویزیون (18. 9 درصد)، روزنامه و مجله (17. 1 درصد)، رادیو (14. 2 درصد) و تبلیغات جاده ای (14. 0 درصد) می باشد. همچنین از میان سلسله مراتب تاثیر، تاثیر تمایل بر خرید با ضریب همبستگی 61. 6 درصد در الویت اول قرار دارد پس از آن تاثیر علاقه بر تمایل با ضریب همبستگی 60. 4 و نهایتا تاثیر آگاهی بر علاقه با ضریب همبستگی (39. 6) در الویت بعدی قرار دارد.

کلید واژه: ابزار ترفیعی، تبلیغات، بیمه نامه اتومبیل، مدل AIDA

1-1- مقدمه

یکی از ابزارهای بازاریابی که نقش مهمی در نائل شدن شرکت به اهدافش دارد، تبلیغات است. آنچه مسلم است این است که ادامه فعالیت شرکت بدون بازاریابی و تبلیغات برای فروش امکان پذیر نیست(امیری، 1387). همچنین یکی از مسائل مهم در قلمرو تبلیغات، ارزیابی اثربخشی آن می باشد. تبلیغ کنندگان و بازاریابان همیشه علاقه مند به تعیین تاثیر تبلیغ هایشان بر روی مشتریان خود هستند(نوروزی، 1388). اگرچه برای همه شرکتها و کسب و کارها تبلیغ لازم است، اما هر نوع تبلیغی مفید و موثر نیست، و تنها از طریق ارزیابی آثار تبلیغ است که می توان ضعف ها و کاستی ها را شناخت و از نتایج آن برای برنامه ریزی، اصلاح و تعدیل فعالیتهای تبلیغ استفاده نمود و در عمل از هزینه ها، ریسک ها و حرکتهای غیرموثر جلوگیری کرد (حیدرزاده، 1389). به کارگیری دانش رفتار مصرف کننده در جهت توسعه استراتژی بازاریابی، نوعی هنر است. این موضوع بدان معنا نیست که بکارگیری اصول و فرایندهای علمی در این مورد بی تاثیر است، بلکه این مفهوم است که بکارگیری موفق این اصول براساس هر موقعیت خاص، نیازمند قضاوت و نگرشهای انسانی است و این قضاوتها و نگرشها به سادگی در قالب قوانین و ضوابط خاص، قابل تعریف نیستند (رضایی، 1386). بنابراین محققین بازاریابی برای برآورده نمودن احتیاجات مصرف کنندگان بایستی رفتار مصرف کننده و عکس العملهای آنها را در قبال عوامل اثرگذار بر فرایند خریدار به خوبی تشخیص داده و در این راستا برنامه ریزی نمایند. با عنایت به پیچیده بودن بحث تبلیغات و نوع اثر آن و همچنین پیچیده بودن انسان، تبلیغات تجاری به عنوان یک عامل مهم و تاثیرگذار بر درگیری ذهنی مصرف کننده مورد مطالعه قرار می گیرد( ماندگانی، 1385). درگیری ذهنی در اصل در رابطه با چگونگی تصور مصرف کنندگان در پاسخ به تبلیغات برگرفته شده است و با درک آن به عنوان سطح انگیزه داده شده به محرک، موقعیت یا وظیفه تصمیم گیری تکامل یافته است. سطح درگیری ذهنی که مصرف کنندگان در تصمیم گیری در مورد یک مقوله در نظر می گیرند، از اطلاعات مدیریتی مهم می باشد و بکارگیری آن توسط بازاریابان باعث ارائه بینش به رفتار خریدار می شود ( Jansen , 2000). در صنایع خدماتی که ارائه‎ی خدمات مستلزم برقراری ارتباط و تعامل با مشتری است، رضایت کلی مشتریان مبتنی بر چگونگی رویارویی و تجربه ی آنان از سازمان است(Law et al , 2004). با توجه به اینکه عموما پل ارتباطی میان مشتریان و سازمان ها در ابتدا تبلیغات است، لذا در پژوهش حاضر به بررسی تاثیر تبلیغات و سلسله مراتب اثرگذاری آن پرداخته شده است.

2-5-4 عوارض تولید و دفن زباله………………. 23

2-5-5 ترکیبات مواد زاید جامد شهری ……………………….. 23

2-5-6 روشهای دفن مواد زاید جامد شهری……………………… 24

2-6 سیر تحولات مواد زاید جامد شهری در جهان…………………… 24

2-7 سیر تحولات مواد زاید جامد شهری در ایران……………. 26

2-8 ساماندهی…………………………………….. 29

2-8-1 سیستم ساماندهی زباله در ایران………………………………. 29

2-9 مکانیابی دفن زباله………………………….. 32

2-10 هدف از مکانیابی دفن زباله…………………………… 32

2-11 اهمیتدفن بهداشتیمواد زاید شهری ………………. 33

2-12 مناطق مناسب برای دفن زباله…………………….. 33

2-13 مقررات مکانیابی محل دفن زباله های شهری از نظر مسایل زیست محیطی………… 34

2-13-1 درآمد…………………………………….. 34

2-13-2 دسته بندی عوامل موثر در مکان یابی محل دفن……………………. 36

2-13-3 فاصله محل جمع آوری تا مرکز دفن و دسترسی به جاده ها………………… 46

2-13-3-1 دسترسی به تسهیلات برق رسانی آب و سیستم فاضلاب………….. 46

2-13-3-2 استفاده کنونی و آتی از زمین……………….. 47

2-13-3-3 جمع بندی معیارهای مکانیابی محل دفن …………………….. 47

فصل سوم: ویژگیهای جغرافیایی ……………………………………….. 50

3-1توپوگرافی……………………. 51

3-2 زمین شناسی ………………… 51

3-3 آب و هوا…………………. 53

3-3-1 عوامل اقلیمی……………………….. 54

3-3-1-1 جریان سیبری…………….. 54

3-3-1-2 جریان مدیترانه ای……………….. 54

3-3-1-3 جریان هوایی اقیانوس اطلس………………….. 55

3-3-1-4 جریان خزری………………….. 55

3-3-2 عناصر اقلیمی……………………………. 55

3-3-2-1 دما………………………….. 55

3-3-2-2 بارندگی……………… 57

3-3-2-2-1 توزیع ماهانه بارندگی…………………………… 57

3-3-2-2-2 توزیع فصلی بارندگی………………………… 59

3-3-2-3 رطوبت نسبی……………………. 59

3-3-2-4 یخبندان……………… 60

3-3-2-5 باد………………………………. 61

3-3-2-5-1 باد شرقی…………………………… 61

3-3-2-5-2 باد جنوب شرق……………………… 62

3-3-3 طبقه بندی اقلیمی محدوده مورد مطالعه………………………. 63

3-3-3-1 طبقه بندی اقلیمی دومارتن…………… 63

3-3-3-2 سیستم طبقه بندی سلیاتینوف………… 64

3-3-3-3 ضریب رطوبت ایوانف………………….. 65

3-3-3-4 سیستم طبقه بندی کوپن………………………… 65

3-3-3-5 اقلیم نمایی آمبرژه………………….. 66

3-4 هیدرولوژی………………………….. 67

3-4-1 آبهای سطحی…………….. 67

3-4-2 منابع آبهای زیرزمینی…………………. 68

3-4-3 منابع تامین آب شرب شهر جعفرآباد………… 68

3-5 خاک…………. 69

3-6پوشش گیاهی……. 69

3-7 مدل مکانیابی دفن زباله……………. 70

3-7-1 توپوگرافی……………… 70

3-7-2 شرایط اقلیمی………….. 70

3-7-3 زمین شناسی و خاک شناسی……………… 71

3-7-4 هیدرولوژی و هیدروژئولوژی….. 72

3-7-5 معیارهای ساماندهی زباله شهری در محدوده مطالعاتی…………. 72

3-7-6 ترکیب لایه ها و روش مورد استفاده برای انتخاب محل دفن و ساماندهی زباله ها……….. 75

فصل چهارم: یافته های تحقیق………….. 77

4-1 امکانات شهری و تجهیزات موجود شهرداری جهت دفع و دفن بهداشتی زباله……….. 78

4-2 ترکیبات اصلی زباله شهری شهر جعفرآباد……… 78

4-3 نحوه جمع­آوری و حمل و نقل……….. 80

4-4 نقش آلودگی زباله های دفن شده در جعفرآباد مغان بر محیط زیست و اقلیم منطقه…….. 80

4-5 روشهای جلوگیری از آلودگی زباله های دفن شده در جعفرآباد……….. 82

4-5-1 مراحل و هزینه های مورد نیاز………. 84

4-5-1-1 آماده سازی محل دفن زباله…………….. 84

4-5-1-2 زهکشی………………… 85

4-5-1-3 منطقه­بندی………….. 85

4-5-1-4 حصارکشی……….. 85

4-5-1-5 تهیه آب……… 86

4-5-1-6 جایگاه شستشو………… 86

4-5-1-7 تجهیزات فنی…… 86

4-5-1-8 نامگذاری……….. 86

4-6 مکان مناسب برای ساماندهی زباله شهر جعفرآباد…….. 86

فصل پنجم: ارزیابی فرضیه ها، نتیجه­گیری و ارائه پیشنهادات……… 88

5-1 ارزیابی فرضیه های تحقیق………………… 89

5-2 نتیجه­ گیری…………………. 90

5-3 پیشنهادات……….. 93

منابع و مأخذ………………. 95

چکیده انگلیسی 99

چکیده

امروزه با توجه به این كه دفن زباله بدون رعایت مسائل زیست محیطی تهدیدات زیادی را به محیط زیست و اقلیم وارد می كند، انتخاب مكان مناسب و دفن بهداشتی زباله ضروری است. در این پژوهش سعی بر آن بوده كه نقش آلودگی زباله­های دفن شده در جعفرآباد مغان بر محیط زیست و اقلیم منطقه مورد بررسی قرار گیرد.روش تحقیق از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد.

نتایج این بررسی و تحلیل داده­ها نشان میدهد که دفن زباله­های شهری بعلت قرار گرفتن در فاصله 2 کیلومتری نسبت به شهر و جهت باد باعثآلودگی محیط زیستو هوای منطقه شده است. همچنین سوزاندن زباله های باعث کاهش حاصلخیزی خاکهای کشاورزی شده است. در پایان پیشنهاداتی از قبیل طرح مکانیزاسیون جمع آوری زباله با هدف جلوگیری ازایجاد بیماریها ، برطرف کردن نگرانیهای بهداشتی و

ضمن اینکه به عمق آبهای زیر زمینی نیز توجه شود و در انتخاب محل دفن مناسب با در نظر گرفتن شرایط ژئومورفولوژیکی (زمین شناسی) جغرافیایی و هیدرولوژیکی و اقلیمی منطقه، ارائه گردید.

واژگان كلیدی: زباله شهری، جعفرآباد، آلودگی، اقلیم، محیط زیست.

مقدمه

انسان و محیط زندگیش همواره دو واژه قابل تفکر و بحث انگیز است که بر اساس آثار بجای مانده پیشینیان و از ماورای قرنها و بلکه هزاران سال قبل مورد سوال بوده و در هر دوره­ای به فراخور حال و همراه با پیشرفت بشر و از دیدگاههای مختلف مطالعات زیادی درباره آن انجام گرفته است. شکی نیست که طبیعت و محیط زندگی و نوع اقلیمی منطقه همیشه از نعمات ارزانی شده از طرف خداوند را بی دریغ در اختیار بشر قرار داده و از ابتدایی­ترین حوایج تا نهایت تمناهای او را برآورده است. آنچنانکه این وابستگی­ها روز به روز بیشتر شده و آدمی حتی فکر یک لحظه جدایی از محیط زندگی مناسب را از خود دور ننموده و مدام در جستجوی مامن و مسکن و محیط دلخواه در مهاجرت و تکاپو بوده است.

این روند تا قرون اخیر و قبل از صنعتی شدن جامعه انسانی ادامه داشته است. ولی اکنون با تغییرات و بلکه اختلافاتی که توسط بشر در زوایای مختلف محیط زندگیش پدیدار گشته این تعادل طبیعی بهم خورده است به موازات صنعتی شدن جوامع انسانی میزان بهره­وری از طبیعت و اقلیم آن و نعمات آن بطور تصاعدی و بی رویه افزایش یافته است. آنچنانکه حتی طبیعت قادر به پالودن کردن نخاله­های دست ساخته بشری نمی­باشد.

3-3-2 نسبت دایره ای حوضه ماسوله رودخان…………………………………………………………. 21

3-3-3 ضریب گردی (میلر) حوضه ماسوله رودخان………………………………………………….. 21

3-3-4 شیب ناخالص رودخانه اصلی حوضه ماسوله رودخان……………………………………….. 21

3-3-5 زمان تمركز به روش كالیفرنیادرحوضه ماسوله رودخان……………………………………. 22

3-3-7 زمان تمركز به روش کرپیچ درحوضه ماسوله رودخان………………………………………. 22

فصل چهارم:تجزیه و تحلیل داده هاو یافته­های تحقیق………………………………………. 24

4-1- موقعیت حوضه ماسوله رودخان……………………….. 25

4-2-توپوگرافیحوضه ……………………………………. 28

4-3- منابع آب …………………………….. 30

4-4- شیب حوضه ماسوله رودخان…………………………….. 32

4-5- منابع خاک ……………….. 34

4-6-پوشش گیاهی……………………….. 36

4-7- زمین شناسی …………………………………. 39

4-8-هواشناسی…………………………. 43

4-8-1 درجه حرارت ………………………………… 43

4-8-2- بارش…………………………… 45

4-8-3 -رطوبت نسبی………….. 48

4-8-4- یخبندان………………………….. 50

4-8-5 -تبخیر و تعرق…………………………………………….. 52

4-9- نوع اقلیم………………………………………. 54

4-9-1- طبقه بندی اقلیمی دومارتن……………………………………….. 54

4-10-یافته ها……………………………………………. 55

4-10-1فیزیوگرافیحوضه ماسوله رودخان…………………………… 58

4-10-2 نسبت انشعاب حوضه ماسوله رودخان…………………………. 58

4-10-3 توزیع ارتفاع نسبت به سطح و هیپسومتری حوضه…………………………………. 60

4-10-4 انواع سیلابها در ماسوله رودخان………………………….. 63

4-10-5 عوامل موثر بر ایجاد و تشدید سیلاب، فرسایش و رسوب……………….. 79

4-10-5-1 تاثیر فرسایش و حمل رسوب………………………….. 79

4-10-5-2 تخریب پوشش گیاهی………………………….. 80

فصل پنجم:بحث, نتیجه گیری و پیشنهادها……………………………….. 82

5-1 نتیجه گیری ………………………………………………. 83

5-2 ارزیابی فرضیه………………………………… 85

5-3 پیشنهادات…………… 86

منابع 87

چکیده

سیل جریان آبی است که از ظرفیت مجرای رود تجاوز کرده وسپس به جلگه سیلابی مجاورسرازیر می شود .با اینکه بسیاری از عوامل هیدرولوژیکی محلی وابسته بهحوضه آبریزممکن است برسیلاب تأثیر بگذارند،تمام مکانیسم های عمده پدید آورنده سیلاب ها دارای منشاءهیدرواقلیمی می باشند.بطور کلی در پدیده سیل عوامل طبیعی و انسانی موثر بوده است.هدف اصلی تحقیق بررسی نقش عناصراقلیمی و حوضه ای وهم چنین عواملی که درتشدیدسیلاب مؤثرند. حوضه مورد مطالعه ماسوله رودخان واقع در شهرستان فومن استان گیلان می باشد.ومطالعات کتابخانه ای ومطالعه سیلاب در دوره گرم سال از اصلی ترین روشهای جمع آوری داده ها بوده است. نتایج تحقیق نشان دهنده آب وهوای مرطوب،پوشش گیاهی جنگلی ومرتعی،کوهستانی وکوهپایه ای حکایت دارد بیشترین تداوم جریان سیل در ایستگاه کمادل 4 روز در سال و کمترین تداوم جریان 1 روز می باشد بیشترین متوسط کمادل در سال 1377 وکمترین متوسط در سال 1376 بوده است بیشترین متوسط جریان دبی چومثقال در سال 1377 وکمترین متوسط روزانه دبی سال 1376 بوده است و جهت جلوگیری از سیلاب اقدامات آبخیز داری و ایجاد سدهای تاخیری مد نظر قرار گیرد.

واژگان کلیدی: سیل ، اقلیم، عناصر اقلیمی ، ماسوله رودخان

– مقدمه

یکی ازانواع حوادث ومخاطرات طبیعی که موجب بروزخسارتهای زیان باری می گردد وقوع سیلاب است سیل یک رویدادناگهانی ورخدادسریع ومخرب که جان ومال انسانهارابه خطرانداخته ومشکلات زیادی برای صاحبان زمین های زراعی وساکنین حاشیه رودخانه هاوکارگاه ها به وجودمی آورد. هرساله چندین نفربه وسیله سیل جان خودراازدست می دهند.هزاران مترمکعب آب شیرین واردآبهای شورشده وازدسترس خارج می شود.درحالی که هرقطره آن ارزش حیاتی دارد.همه ساله میلیون ها خاک ارزشمندبه وسیله سیلاب وارد دریاهاودریاچه هامی شود،درصورتی که برای تشکیل هرسانتی مترآن چنددهه وگاه چندسال زمان لازم است.بسیاری ازبرنامه های عمرانی وزیربنایی کشورتحت تأثیراین مسئله قرارگرفته است وهمه ساله بخش هنگفتی ازبودجه کشور صرف بازسازی خرابی های ناشی ازاین پدیده می شود.کشورمابه دلیل دارابودن کوهستان هایی مانندسلسله جبال البرزوزاگرس ناحیه مناسبی برای تشدیدوگسترش این پدیده مخرب است ،زیراکوهستان به صورت یک مانع درمقابل سیستم های جوی عمل کرده وآنهارامنحرف ویامجبور به صعودمی کندکه دراین صورت انتقال وصعودتوده ی هوای مرطوب راآسان ونقش مهمی درافزایش ریزش های جوی ودرنتیجه ایجادسیلاب دارد.سیلاب های رودخانه ای یکی ازگسترده ترین بلایای اقلیمی کوتاه مدت به شمارمی رودکه درمراکزمجتمع جمعیت درنواحی خطرناک کاملا مشخص روی می دهند وواکنشی بسیارمتمایزی ازسوی انسان درپی دارند،یعنی احداث سدهای مخزنی وتعلیم روش های هدایت طغیان رودها.گرچه انسان مجبوربوده است که درتمام طول حیات باسیلاب زندگی کند،امااثرات سیل درزندگی انسان هابه آن صورتی که امروزه احساس وارزیابی می شود نبوده است،زیرادرگذشته جوامع کوچکی درپایین دست رودخانه هاسکنی می گزیدند وفشردگی فعالیت های انسانی درسیلاب دشت هاخیلی کمتربود.درحالی که امروزه مردم به دلیل استفاده ارشرایط آب وهوای مساعدواستفاده ازنعمت های حاشیه رودخانه هادراطراف آن سکونت گاههاوتفرج گاه ها رابوجود آورده اند.بنابراین عناصراقلیمی ودیگرعواملی که دربروزسیلاب تأثیردارندبایدموردبررسی قرارگیردوراهکار هایی درمقابله وکنترل ومدیریت سیلاب ارائه گردد .

-2- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق

سیل یکی ازشایع ترین بلایای طبیعی در ایران است زیرا که 1-ایران کشوری کوهستانی وناهموار است وجریان های ایجادشده از کوهستان ها به محض ورود به دشت ها وجلگه های کشوردرسطح زمین پخش شده وبه مزارع،باغها،خطوط ارتباطی،روستاهاوشهرها آسیب می رساند2-پوشش گیاهی که همچون اسفنجی درجذب آب عمل می کند،در ایران ضعیف است ودربسیاری مواردبه علت کمبود باران،چرای بی رویه وقطع جنگل ها آسیب دیده است 3-علی رغم قرارگیری مراکزپرفشارجنب حاره ای درماه هایی ازسال برروی بیشترمناطق کشورایران که عدم نزول وریزش های جوی رابرای ماه های متوالی به دنبال دارد،درماه های دیگرسال،میزان قابل توجهی باران ممکن است درمدت چندروزیاحتی چندساعت ریزش کرده وسیلاب های مخرب وزیان آوری رابه وجود آوردکه خسارت های قابل توجهی درزندگی وفعالیت های بشری دارد، سیل خیزی وخشکسالی،بخش های مختلف کره زمین راتحت تأثیرقرارمی دهند.کشور ما نیز در چند سال اخیربه تناوب شاهد وقوع سیلاب ها وخشکسالی های شدید دربرخی نقاط بوده است به ویژه آن که بروز توام این دوپدیده،اثرات یکدیگر راتقویت می کند به گونه ای که دراثروقوع خشک سالی های شدید،پوشش گیاهی ورطوبت خاک ازبین می رود که این خود عامل تسهیل کننده جریان یافتن سیلاب های مخرب می باشدواز سوی دیگر بروز سیلاب های شدید نیز باعث ازبین رفتن اراضی زراعی وشسته شدن خاک های حاصل خیز می شود که این امر اثرات خشک سالی را در این منطقه تشدید می کند (خورشید دوست، 1384) 4-رگبارهای شدیددرفصل گرم سال در سالهای گذشته سیل های مخربی رادراین منطقه ایجاد کرده (مانندسیل ماسوله)رگبارهای شدید تابستانی ازپدیده های خطرناک وخسارت بارمحیط هستند که شناسایی شرایط سینوپتیک به وجودآورنده این رگبارهامی توانددرپیش بینی زمان وقوع واجرای آمادگی لازم کمک کند.( علیجانی ، 1391) لذا دراین تحقیق عوامل طبیعی ،انسانی ،اقلیمی وحوضه ای به وجودآورنده سیلاب مورد بررسی قرار می گیرد.5-بی توجه ای نسبت به حریم رودخانه و ساخت و ساز در حریم آن در تخریب رودخانه و تشکیل سیل موثرند مانند جاری شدن سیلاب یا روان گلی در ماسوله که در عصر روز جمعه 9 مرداد ماه 1377 رخ داد. این سیلاب که تلفات سنگینی را به همراه داشت به دنبال آن 54 تن کشته و 48 دستگاه خودرو از بین رفت و خساراتی نیز به بار آورد.شدت سیل گل و لای از ناحیه ی رودخانه ی خلیل دشت, به قدری تند بود که تخته سنگه خفیفی را از جا کند و از ارتفاع زیاد, بر پل ورودی این شهر توریستی کوبید و همان موجب بسته شدن خروج آب در مسیر رودخانه گردیدگل و لای دو طرف جاده را در بر گرفت و خسارات جانی و مالی را بوجود آورد.(بندی ، 1387، 123).

1-3- پرسش اصلی تحقیق

نظربه این که دراین تحقیق پارامتر های اقلیمی تأثیر گذار برسیلاب ماسوله رودخان مورد نظر است براین اساس سؤال اصلی تحقیق به شرح زیر است ودرفرایند تحقیق تلاش براین است تابا استفاده ازمنابع وداده ها های لازم پاسخ مناسبی برای آن پیداشود.

آیا پارامتر های اقلیمی درسیلاب ماسوله رودخان تأتیر گذار است ؟

1-4-فرضیه تحقیق

به نظر می رسد پارامتر های اقلیمی به همراه دیگر عوامل موجب سیلاب درماسوله رودخان می گردد .

1-5-اهداف تحقیق

• بررسی وشناخت عوامل اقلیمی تأثیرگذاردرایجاد سیل ماسوله رودخان

• شناخت نقش عوامل انسانی دربروز سیلاب های رودخانه

• بررسی نقش عناصرحوضه ای وهم چنین عواملی که درتشدیدسیلاب مؤثرند.

1-6- محدودیت های تحقیق

به عواملی که در انجام تحقیق مانع ایجاد کند محدودیت های تحقیق می گویند که عبارتنداز :

– فقدان یا کمبود منابع علمی قابل دسترس

– دسترسی به مدارکی چون فیلم یا نقشه بسیار مشکل است وبرای به دست آوردن آن ،نیازبه

رفت و آمد وصرف وقت زیاد می باشد .

-عدم همکاری سازمان هاوادارات در زمینه ارائه اطلاعات یااین که در ارائه اطلاعات دلسوز نیستند .

• نبود امکانات ایمنی در مشاهدات مستقیم منطقه مورد مطالعه

2-1- سیلاب چیست

تعریف های متفاوتی شده از جمله:

• بالا آمدن زیاد آب در یک رودخانه یا مسیل .

• بالا آمدن نسبتا زیاد آب و زیر آب رفتن زمینهایی که در حالت عادی زیر آب نیستند.( امیدوار، 1390،ص182)

• هر گاه آب رودخانه افزون بر وضع متعادل شود .

2-1- 12- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………. 12

2-1-13- عوامل ناشی از بهره برداری و دخالت انسان……………….. 13

2-1-14- پایداری………………….. 14

2-1-15- توسعه پایدار…………………………………………… 14

2-1-16- مدیریت آب………………………. 14

2-1-17- مدل فرآیند مطالعات در برنامه ریزی توسعه ومدیریت پایداررودخانه ها………….. 16

2-1-18- حوضه آبریز از دیدگاه سیستمی……….. 19

2-1-19- محیط سیستم حوضه…………………….. 21

2-1-20- حفاظت از منابع………………………. 22

2-1-21- مشارکت و توسعه پایدار……………………………. 22

2-1-22- مدیریت یكپارچه……………………….. 23

2-1-23- اصل مشارکت…………………. 24

2-2- پیشینه تحقیق ………………… 24

2-2-1- پیشینه تحقیق در خارج ………………. 24

2-2-2- پیشینه تحقیق در ایران …………………………. 26

2-2-3- پیشینه تحقیق در محدوده مطالعاتی ……………. 27

فصل سوم: مواد و روشها……………….. 28

3-1- موقعیت جغرافیایی محدوده تحقیق………………… 29

3-2- راههای دسترسی به حوضه………….. 32

3-3- موقعیت رودخانه های مهم حوضه رودخانه پسیخان…………………. 33

3-4- داده های تحقیق……………………. 36

3-4-1- بررسی آمار و اطلاعاتهواشناسی………………………….. 37

3-4-2- بررسی آمار و اطلاعات هیدرولوژی…………… 37

3-4-3- بازسازی و تكمیل نواقص آماری…………………… 37

3-4- 4- بررسی داده‏های بارش……………… 39

3-4- 4-1- بررسی بارش منطقه‏ای در حوضه رودخانه پسیخان…………….. 40

3-4- 4-1-1 – انتخاب پایه زمانی مشترك یا دوره شاخص آماری…………… 40

3-4- 4-1-2 – بازسازی داده‏های كمبود…………………… 41

3-5- روش تحقیق………….. 41

3-6- روش گردآوری اطلاعات………………. 43

3-7- ابزارگردآوری اطلاعات…………………………………. 43

3-8- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات………………… 43

3-9- ضرورت تحقیق………………………….. 43

3-10- روش انجام کار……………………………….. 47

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق……………… 50

4-1- مقدمه……………………………….. 51

4-2-فیزیوگرافیحوضه رودخانه پسیخان………………….. 52

4-2-1- شکل حوزه ………………………. 52

4-2-1-1- روش هورتن ……….. 52

4-2-1-2- روش گراولیوس …………………. 52

4-2-1-3- روش میلر …………… 52

4-2-1-4- روش شیوم …………………………… 53

4-2-1-5- روش مستطیل معادل …………………. 53

4-2-2- پستی و بلندی حوضه …………………………. 54

4-2-3- پروفیل طولی و شیب رودخانه……………… 54

4-2-3-1- شیب ناخالص………………

4-2-3-2- شیب متوسط وزنی ……………………… 57

4-2-3-3- شیب خالص ……………………….. 57

4-2-4- شیب …………………………. 58

4-2-4-1- نقشه شیب حوزه…………………………. 58

4-2-4-2- جدول و هیستو گرام توزیع شیب نسبت به سطح………………. 59

4-2-5- محاسبه شیب متوسط ……………. 59

4-2-5-1- شیب متوسط وزنی……………………. 59

4-2-5-2- شیب میانه ……………………. 60

4-2-5-3- نمای شیب …………… 60

4-2-6- بررسی شیب اراضی اطراف رودخانه …………………….. 60

4-2-6-1- رودخانه سیا مزگی ………………………………… 60

4-2-6-2- رودخانه چوبر ………………………. 60

4-2-6-3- رودخانه پسیخان………………………………. 61

4-3- اقلیم(آب و هوای) حوضه رودخانه پسیخان……….. 66

4-3- 1- خصوصیات اقلیمی حوضه ……………………….. 66

4-3- 2- ویژگیهای اقلیمی و عوامل مؤثر بر آب و هوای حوضه…………………………….. 67

4-3- 4- محاسبه مقدار بارش حوضه …………………… 68

4-3- 4- تغییرپذیری بارندگی حوضه………………………. 71

4-3- 5- تعداد روزهای بارانی………………… 72

4-3- 6- توزیع بارندگی ماهانه و فصلی………………………….. 73

4-3- 7- حد اكثر بارندگی 24 ساعته حوضه…………………. 75

4-3- 8- حداكثر بارش محتمل………………………… 76

4-4- ویژگی های دمایی حوضه ………………………… 77

4-4 – 1 – رژیم حرارتی…………………………….. 80

4-4 – 2 – روند تغییرات میانگین ماهانه دما……………………………… 81

4 – 4 – 3 بررسی میانگین دمای ماهانه حداقل و حداكثر مطلق………………… 83

4-4 – 4 تغییرات روزانه و فصلی دما………………………… 83

4- 4 – 5 – رژیم فصلی دما در حوضه…………………… 84

4-4 – 6 تعداد روزهای یخبندان………………. 84

4-4 – 7 تعیین خط برف ماهانه با استفاده از گرادیان دما………………………….. 87

4- 5 – رطوبت نسبی………………………………………………….. 87

4-6 – تبخیر……………………………………………….. 89

4-6 – 1 بررسی تغییرات میزان تبخیر از طشت با ارتفاع در حوضه………………….. 90

4- 7- تبخیر و تعرق……………………………………….. 91

4-7 – 2 تبخیر و تعرق واقعی ……………………………… 96

4-7 – 2 – 1 تبخیر و تعرق واقعی به روش تورك………………………. 96

4-8- وضعیت خاک حوضه……………… 97

4-8-1- مشخصات كلّی خاكهای حوضه…………….. 98

4-8-1-1- شاخه (رودخانه) چوبر………………………….. 100

4-8-1-1- شاخه ( رودخانه ) چنار رودخان………………………. 101

4-8-2- مشخصات خاک رودخانه پسیخان……………………… 102

4-8-3- رژیم های رطوبتی و حرارتی خاكها……………….. 103

4-8-3-1-1 رژیم یودیك………………….. 103

4-8-3-1-2 رژیم زریك………………………….. 104

4-8-3-2- رژیم حرارتی خاك………………. 104

4-8-3-2-1 رژیم حرارتی ترمیك………………. 105

4-8-3-2-2 رژیم حرارتی مزیك…………………….. 105

4-8-4- خاكهای حوضه رودخانه پسیخان از لحاظ ارتفاعی………………. 105

4-8-4- 1 خاكهای جلگه ای…………………… 105

4-8-4- 2 خاكهای كوهپایه ای…………………. 106

4-8-4- 3 خاكهای كوهستانی …………………… 106

4 ـ 9- منابع اراضی…………………………………….. 107

4 ـ 9-1-گروههای هیدرولیكی خاكها………………. 108

4-10- هیدرولوژی حوضه………………………………….. 109

4-10-1- تحلیل منطقه ای آبدهی ماهانه و سالانه حوضه پسیخان …………………. 110

4-10-2- تجزیه و تحلیل آمار روزانه جریان …………….. 110

4-10-2-1- محاسبه متوسط دبی ماهانه و سالانه …………………. 110

4-10-2-2- محاسبه دبی های حداکثر وحداقل………………. 113

4-10-2-3- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحدهای هیدورلوژیک حوزه آبخیز پسیخان………. 115

4-10- 2-3-1- برآورد دبی حداکثر لحظه ای برای واحده های هیدو لوژیک به روش کریگر………. 115

4-10- 2-3-2- بر آورد دبی حداکثر لحظه ای با استفاده از رابطه منطقه ای………………………………. 116

4-10-2-4- بررسی دوره های کم آبی و پر آبی ……………………….. 117

4-10-2-4-1- دبی مشخصه حداکثر…………………………….. 117

4-10-2-4-2- دبی مشخصه متوسط یا 6 ماهه………………………. 117

4-10-2-4-3- دبی مشخصه یک ماهه، سه ماهه و نه ماهه …………………….. 117

4-10-2-4-4- دبی مشخصه کم آبی……………………………. 118

4-10- 5- تعیین رژیم آبی رودخانه پسیخان………….. 118

4-11- زمین شناسی حوضه…………………………………… 118

4-11-1- زمین شناسی سطحی حوضه پسیخان……………………………. 119

4- 11-1-1- سازند زمان پركامبرین…………………………….. 120

4-11-1-1-1- واحد Mtg…………………………………………………. 120

4-11-1-1-2- واحد Mt………………………………. 120

4-11-1-2- سازند دوران اول(دیرینه زیستی یا پالئوزوئیك)……………………. 120

4-11-1-2-1- زیر واحد P …………………………. 120

4-11-1-2-2- زیر واحد PV …………………………………. 121

4-11-1-3- سازند دوران دوم ( میان زیستی یا مزوزوئیك)…………………………….. 121

4-11-1-3-1- واحد TJS …………………………. 121

4-11-1-3-2- زیرواحد jsh ……………………………………… 121

4-11-1-4-1- واحد Q1da ( نهشته های كوهپایه ای و آبرفتی پلئیستوسین)………………… 121

4-11-1-4- سازند دوران چهارم (كواترنر یا عهد حاضر)…………………… 121

4-11-1-3-3- واحد K1L …………………………………….. 121

4-11-1-4-2- واحد Qal ( نهشته های آبرفتی و دشت سیلابی)……………………… 122

4-12- فرسایش تشكیلات سطحی در حوضه آبریز پسیخان…………………….. 125

4-12-1- آب و هوا…………………………………………. 125

4-12-2- مورفولوژی ………………………… 126

4-12-3-چینه شناسی……………………….. 126

4-12-4- پوشش گیاهی …………………. 126

4-13- کاربری اراضی حوضه………………………… 127

4-14- فرسایش در حوضه …………………… 128

4-15- پوشش گیاهی حوضه ……………………… 129

4-15-1- اشكوب بندی پوشش گیاهی ( درختان ) به تناسب ارتفاع………………….. 129

4-15-1-1- ارتفاع كمتر از 500 متر با جنگل نیمه متراكم……………. 129

4-15-1-2- ارتفاع 500 تا 1500 متر با جنگل متراكم……………….. 130

4-15-2- نقش پوشش گیاهی در فرسایش خاك………….. 130

4-16- مسائل اقتصادی- اجتماعی حوضه………………. 131

4-16-1- نحوه کشاورزی اهالی رودخانه پسیخان………………….. 132

4-16-2- آبادی های دارای سکنه …………….. 132

4-16-3- تعداد جمعیت، خانوار و بعد خانوار …………………. 132

4-17- مدیریت یکپارچه و توسعه پایدار حوضه……………….. 137

4-18- مصادیق و جنبه های تخریب و تهدیدات پیش روی منابع حوضه ی آبخیز پسیخان…………….. 139

فصل پنجم: بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات…………………………… 142

5-1- بحث ونتیجه گیری…………………………….. 143

5-2- پاسخ به فرضیات تحقیق……………….. 156

5-2-1- فرضیه اول…………………. 156

5-2-2- فرضیه دوم…………. 156

5-3- پیشنهادات………………………… 157

منابع و ماخذ……………………………………… 161

پیوست……………………………… 168

چکیده

تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب کرده است.

محدوده مورد مطالعه در این تحقیق حوضه رودخانه پسیخان در استان گیلان از زیر حوضه های تالاب انزلی است. داده های مورد استفاده در این تحقیق داده های اقلیمی، هیدرولوژی و جغرافیایی حوضه است. فعالیتهای صورت گرفته از سوی نهادهای مرتبط در حوضه که از سازمان ها و نهادهای مرتبط بدست آمده نشان می دهد که در این حوضه ها عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، که شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. با بررسی وضعیت طبیعی و منابع آب و خاک حوضه ی پسیخان، چالش های پیش روی توسعه در این حوضه بررسی شده و به برخی از راهکارهای مدیریتی در غالب مدیریت یکپارچه و حوضه ای منابع طبیعی و انسانی به خصوص الزامات اساسی مربوط به هماهنگی مدیریت در واحدهای سیاسی – اداری استانی تابعه اشاره شده است.روش تحلیل داده های نتایج حاصل از تحقیقات نشان می دهد كه برای كاهش سیلاب در حوضه پسیخان می توان سیلاب های بالادست این حوضه را كنترل نمود، كه در این راستا باید نقاطی را برای مدیریت سیلاب های بالادست مكان گزینی کرد كه با مطالعات میدانی موقعیت آنها نسبت به مسیل های فعلی به دست می آید. مدیریت سیلاب در حوضه بدون توجه به عناصر هیدروژئومورفولوژیكی امكان پذیر نمی باشد و با به كارگیری مدل یكپارچه سیلاب امكان حضور تمام شاخص ها در واحدبندی مدیریتی عملی می باشد. لذا در این تحقیق تلاش براین است با استفاده از نتایج مطالعات معتبر ملی و بین المللی و به موازات آن، نتایج مشاهدات و تحقیقات میدانی و مطالعات علمی دراز مدت ، همچنین با شناخت عوامل و ویژگی های محیطی به تحلیل علل و چگونگی ناپایداری محیطهای رودخانه ای پرداخته و راهبردهایی ارایه شد كه كاربر آنها می تواند توسعه و مدیریت حوضه ها را به سوی پایداری سوق داده ودر نهایت برقراری توسعه پایدار منابع موجود، به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه را تامین نماید.

واژگان کلیدی: حوضه آبخیزپسیخان، حوضه رودخانه ای، مدیریت یکپارچه و جامع، توسعه پایدار

مقدمه

توسعه ی پایدار در گرو مراقبت از زمین است و بشر به عنوان بخشی از طبیعت نمی تواند آینده ای داشته باشد مگر آن که از طبیعت و منابع طبیعی حفاظت به عمل آورد(وهابزاده،1377). وضعیت مکانی قرارگیری منابع آب و خاک و پوشش گیاهی در طبیعت اغلب در چارچوب حوضه های آبخیز است و به همین دلیل در مطالعات این بخش در جنبه های مختلف و تأثیرات عملکرد سیستم های طبیعی در مباحث هیدرولوژی و آب شناسی، اقتصادی و اجتماعی، کشاورزی و پوشش گیاهی، خاک شناسی و فرسایش و سایر مباحث نظیر این، حوضه ی آبخیز به عنوان پایه و واحد مطالعاتی مدنظر قرار می گیرد. از این رو تأثیرات متقابل ناشی از منابع مختلف و اجزای زنده و غیرزنده ی موجود در یک حوضه ی آبخیز، ضرورت پیاده سازی مدل مدیریت سیستمی و یکپارچه را در حوضه های آبخیز با هدف بهره وری بهینه از منابع و هماهنگی و حرکت در راستای توسعه ی پایدار ایجاب نموده است. حوضه ی آبخیز پسیخان رود دارای شعبات رودهایی است که از جهات گوناگون جغرافیایی به حوضه پسیخان منتهی می شوند. مهم ترین رودهایی که به این حوضه می ریزد سیاهمزگی، چوبر(امامزاده ابراهیم)، چناران و … است. که از نواحی مختلف شامل مناطقی با کوهستان های متراکم، نیمه کوهستانی، جلگه و دشتی می گذرد و پسیخان رود و شعب کوچک و بزرگ آن از سرچشمه تا مصب عامل وحدت این نواحی است. تصمیم گیری جهت مدیریت منابع طبیعی بسیار پیچیده است زیرا بهره برداران متعددی را شامل می شود و مکانیسم های ارتباط متقابل بین آن ها وجود دارد. و تصمیم گیران معمولاً با بهینه کردن همزمان چندین هدف مواجه اند(محسنی ساروی،1382). مدیریت بهینه ی منابع آب و خاک جز با حفظ منابع و استفاده ی صحیح، مستمر و پایدار و نیز حداقل هدررفت و خسارت به آن ها به وقوع نمی پیوندد(صدرالاشرافی ،1371). این مدیریت یک مدیریت سیستمی است که در جهت به کارگیری و هدایت مفید و مؤثر عوامل و منابع به منطور رسیدن به حالت بهینه و با هدف دستیابی به حداکثر سود، حداقل هزینه و حداکثر کارایی توسط مدل های برنامه ریزی اعمال می گردد(ملک محمدی،1362). خلاصه اینکه نوع نگرش مدیران به رودخانه ها و توسعه حوضه آنها به گونه ای بوده است که اکنون در بسیاری از حوضه ها مسایلی از قبیل بحران آب ، ناپایداری توسعه و بحران مدیریت به صورت چالشهایی بسیار جدی مطرح می باشد.دررویكرد صرفاً مهندسی ، مدیران ، تنها به تهیه و انتقال آب پرداخته اند. در رویكرد دیگری که اقتصاد بوده است سعی نموده اند به راه حل بهینه ای برای تخصیص منابع آب دست یابند و یا اینكه با تمرکز بر رویكرد هیدرولوژیكی سعی کرده اند فقط فن آوری اجرای طرحها را توجیه نمایند.

در حالی که حفظ یا تأمین پایداری درحوضه رودخانه ها نیازمند توجهی عمیق به نگرشی جامع است که اساس آن برخوردی اکوسیستمی با رودخانه ها می باشد. در این نوع نگرش ، آبگیر، کانال اصلی رودخانه ، دشتهای سیلابی، حریم ها، تالابها، دریاچه ها و مصب ها همراه با همه ساکنان هر حوضه که

دارای احساس عمیقی از وابستگی به رودخانه ها هستند، اکوسیستم هررودخانه را تشكیل می دهند که خود بهترین واحد مدیریتی هم می باشد. تخریب و نابودی حوضه بسیاری از رودخانه ها، توسعه را از اساس با خطر ناپایداری روبه روساخته است . شناخت و تحلیل ناپایداری حوضه های رودخانه ای و چالشهایی که مدیران با آن روبه رو هستند ضرورتی قطعی دارد و هدفی است که در این تحقیق پیگیری شده است. تحقیقات محققانی از قبیل (نیوسون و غاز ی، 1995)، (وین پنی، 1997)، (وین پنی، 1998)، (جوبین، 1999) ، (آی ، یو، سی ، ان، 2000)، (دبلیو،سی ، دی، 2000) و (غازی، 1381) هریك ، از یك یا چند دیدگاه قابل توجه است . مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای به اندازه جنبه های اکولوژیکی و اقتصادی- اجتماعی با فن و صنعت نیز سروکار دارد و برای یک هدف یکپارچه مورد استفاده قرار می گیرد. در این میان فعالیت های مهم مرتبط با مدیریت رودخانه ها عبارتند از: مدیریت رودخانه ها- مدیریت یکپارچه کنترل سیل- مدیریت یکپارچه کنترل رسوب و توسعه طرح ریزی و سیاست گزاری اصلی رودخانه. نکته مهم در مدیریت یکپارچه حوضه های رودخانه ای برقراری توازن در فعالیت های مدیریت آب با توسعه اقتصادی و اکولوژیکی و بهره گیری درست محیطی و عقلانی از منابع طبیعی است(Vis،2001). ولی آنچه که به تحقیق حاضر بعد برجسته ای بخشیده است نگرشی جامع با هدف حفاظت و پایداری رودخانه ها است . همچنین معرفی و تحلیل مدلی که می تواند چارچوبی مطالعاتی برای دستیابی به توسعه و مدیریتی پایدار درحوضه ها در اختیار نهد، هدف نهایی تحقیق و تحلیل راتشكیل داده است .

این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است، که به شرح ذیل می باشد:

1- کلیات تحقیق

2- مرور منابع

3- مواد و روشها

4- تجزیه و تحلیل داده ها و یافته های تحقیق

5- بحث، نتیجه گیری و پیشنهادات
1-1- بیان مسئله وضرورت انجام تحقیق

امروزه اکثریت مردم و مسئولین بخشهای مختلف مدیریت منابع طبیعی به این امر واقف میباشند که تنها راه حل دائمی و پایدار جهت استفاده مناسب از منابع طبیعی و منابع آب برای اراضی کشاورزی همانا استفاده صحیح از فعالیتهای آبخیزداری در عرصه های کشاورزی و منابع طبیعی میباشد.

در حوضه های رودخانه ای عوامل بسیاری بر یکدیگر تأثیر می گذارند، شناخت این عوامل و ارتباط بین آنها بصورت نگرش جامع و سیستمی می تواند از عوامل تخریب کاسته و روند اصلاحی حوضه را تسریع نماید. حفاظت و بهره برداری مطلوب و مدیریت پایدار منابع در حوضه آبخیز به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه از اولویت های مهم در دهه های اخیر است(قبادیان،1380).

مدیریتهای ناقص و نامناسب این منابع باعث تخریب محیط زیست ، کاهش تولید و بهره وری ، کاهش درآمد و نهایتا ناپایداری توسعه منطقه خواهد شد. بنابراین بهترین و مناسب ترین و طبیعی ترین جایگاه و ظرف مدیریت منابع حوزه های آبخیز با رویکرد توسعه پایدار بشمار می رود.

محدوده مطالعاتی در این تحقیق، حوضه آبخیز پسیخان است که در محدوده سیاسی شهرستان شفت، صومعه سرا، و رشت می باشد. در این تحقیق تلاش شده است تا با بررسی ویژگی های محیطی و پتانسیل های حوضه و شناخت مشکلات و تنگناهای موجود در آن، به تأثیر مدیریت یکپارچه در آگاهی یافتن از توانائی ها و قابلیت های حوضه پرداخته شود و به دنبال آن، راه کارهای مناسب در جهت کاهش و یا حذف این مشکلات و افزایش قابلیت ها ارائه شود.

متغیرهای اصلی تحقیق شامل متغیرهای ادافیکی (خاک، شیب، جهت دامنه، ارتفاع و….)، اقلیمی (بارش، درجه حرارت و….)،هیدرومتری(دبی) و مدیریتی به عنوان متغیرهای مستقل است، و مدیریت حوضه و قابلیت های آن به عنوان متغیرهای وابسته محسوب می شوند.

مدیریت جامع و یکپارچه و استفاده صحیح از منابع در کاهش خسارات سیل و رسوب نقش اساسی داشته و هدفمند کردن و بهره برداری مطلوب همراه با مدیریت پایدار منابع، زمینه مناسب به منظور تأمین نیازهای ساکنین حوضه از اولویت های مهم در دهه های اخیر است.

بنابراین مدیریت یکپارچه حوضه ها بعنوان یک پارادایم جدید در برنامه ریزی ، توسعه و مدیریت منابع طبیعی با توجه به مسایل اجتماعی و اقتصادی حوزه های آبخیز و با رویکردی مشارکتی مطرح میباشد که نهایتا بدنبال یکپارجه سازی مدیریت منابع اجتماعی و طبیعی است.

1-2- سوال تحقیق

– آیا مدیریت یکپارچه بر روند استفاده بهینه از منابع آب در حوضه مؤثر است؟