1-5-روش تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….. 4

1-6- روش تحقیق …………………………………………………………………………………………………………….. 4

1-7- سؤالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………. 4

فصل دوم: زندگی نامه، آثار ، سبك شناسی اثر و نكاتی از رسم الخط

2-1-زندگی نامه…………………………………………………………………………………………………………………. 6

2-2-آثار………………………………………………………………………………………………………………………………. 8

2-3-سبك شناسی اثر……………………………………………………………………………………………………….. 12

2-3-1ویژگی های زبانی…………………………………………………………………………………………………….. 14

2-3-2ویژگی های فكری……………………………………………………………………………………………………. 15

2-3-3ویژگی های ادبی……………………………………………………………………………………………………… 17

2-3-4نكاتی از رسم الخط…………………………………………………………………………………………………. 23

فصل سوم: متن كتاب و شرح و توضیحات

3-1-خطبه و مقدمه…………………………………………………………………………………………………………… 26

3-2-مباحث بخارا در ماه رمضان……………………………………………………………………………………….. 51

3-3-مباحثه ی توریث ولد ولد با وجود ولد صلبی ………………………………………………………… 85

3-4-مباحثه ی جمع میان خلق فی ستة ایام و امر كن فیكون…………………………………….. 100

3-5-ذكر موعظه ی هرات………………………………………………………………………………………………….. 108

3-6-ذكر اموری كه داعی شد به غزای قزاق……………………………………………………………………. 126

3-7-ذكر بعضی فواید منزل قصر عارفان كه قرب مزار خواجه نقش بند است…………….. 140

3-8-ذكر مباحثه ی خشیت صدیقان……………………………………………………………………………….. 146

3-9-ذكر پایتخت پادشاهان عالم در كفر و اسلام……………………………………………………………. 161

3-10-ذكر واقعات منزل بغازی ده……………………………………………………………………………………. 171

3-11- ذكر نزول به قصبه ی غجدوان و واقعات آن منزل……………………………………………… 179

3-12-ذكر فواید منزل غجدوان ……………………………………………………………………………………….. 185

3-13-داستان توجه به بلاد تركستان از راه بادیه ی بخارا……………………………………………… 208

3-14-مباحثه ی حدیث جبرئیل……………………………………………………………………………………… 230

3-15-ذكر وصول به قلعه ی ارقوق كه اول فلاع تركستان است…………………………………… 244

3-16-مباحثه ی حدیث حارث…………………………………………………………………………………………. 275

3-17-ذكر توجه از قلعه ی ارقوق به صوب دیار قزاق……………………………………………………. 308

3-18-ذكر عبور حضرت همایون بر یخ از نهر سیحون و جمع آمدن سلاطین دولت

افزون…………………………………………………………………………………………………………………………………… 350

3-19-ذكر ابتلای منشی این اوراق به امراض و رفتن به صوب سقناق ………………………. 368

3-20-ذكر كیفیت وقوع بلاد تركستان و دیار قزاق ……………………………………………………….. 406

3-21-ذكر اسباب نزاع و مخالفت برندق خان با حضرت خلیفة الرحمان……………………….. 424

1-1- کلیات.. 2

1-1-1- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 2

1-1-2- روش تحقیق.. 3

1-1-3- درباره شاعر. 3

1-1-4- ممدوحان شاعر. 18

1-1-5- عصر شاعر. 20

1-1-6- دیوان لطف الله.. 30

فصل دوم

پیشینه تحقیق.. 48

فصل سوم

متن اصلی.. 52

غزل1. 52

غزل 2. 55

غزل3. 58

غزل 4. 64

غزل5. 66

غزل6. 72

غزل7. 76

غزل8. 79

غزل9. 81

غزل10. 83

غزل11. 87

غزل12. 89

غزل13. 93

غزل14. 95

غزل15. 99

غزل16. 102

غزل17. 105

غزل18. 109

غزل19. 112

غزل22. 118

غزل23. 122

غزل24. 124

غزل25. 126

غزل26. 128

غزل27. 130

غزل28. 132

غزل29. 135

غزل30. 137

غزل31. 139

غزل32. 141

غزل33. 143

غزل34. 146

غزل35. 149

غزل36. 153

غزل37. 158

غزل38. 161

غزل39. 165

غزل40. 171

غزل41. 173

غزل42. 176

غزل43. 179

غزل44. 181

غزل45. 183

غزل46. 187

غزل47. 191

غزل48. 194

غزل49. 197

غزل50. 200

غزل51. 204

غزل52. 208

غزل53. 210

غزل54. 212

غزل55. 215

غزل56. 219

غزل57. 222

غزل58. 225

غزل59. 227

غزل60. 231

غزل61. 233

غزل62. 236

غزل63. 238

غزل64. 240

غزل65. 241

غزل66. 245

غزل67. 248

غزل68. 251

غزل69. 254

غزل70. 257

غزل71. 259

غزل72. 261

غزل73. 263

غزل74. 266

غزل75. 268

غزل76. 270

غزل77. 272

غزل78. 274

غزل79. 276

غزل80. 278

غزل81. 280

غزل82. 283

غزل83. 285

غزل84. 288

غزل85. 289

غزل86. 292

غزل87. 294

غزل88. 297

غزل89. 298

غزل90. 301

غزل91. 303

غزل92. 306

غزل93. 309

غزل94. 311

غزل95. 313

غزل96. 316

غزل97. 319

غزل98. 322

غزل99. 324

غزل100. 327

غزل101. 329

غزل102. 332

غزل103. 334

غزل104. 337

غزل105. 340

غزل106. 342

غزل107. 344

غزل108. 345

غزل109. 347

غزل110. 350

غزل111. 352

غزل112. 356

غزل113. 359

غزل114. 361

غزل115. 363

غزل116. 364

غزل117. 365

غزل118. 367

غزل119. 370

غزل120. 372

غزل121. 373

غزل122. 375

غزل123. 377

غزل124. 380

غزل125. 382

غزل126. 384

غزل127. 386

غزل128. 389

غزل129. 390

غزل130. 391

غزل131. 392

غزل132. 394

غزل133. 396

غزل134. 398

غزل135. 399

غزل136. 402

غزل137. 404

غزل138. 407

غزل139. 409

غزل140. 411

غزل141. 414

غزل142. 415

غزل143. 417

غزل144. 419

غزل145. 421

غزل146. 423

غزل147. 425

غزل148. 429

فصل دوم: گذری بر احوال خاقانی و سبک شعر در قرن ششم

۲- 1- زندگی خاقانی ……………………………………………………………………………………………8

2-2- خانواده و نزدیکان خاقانی……………………………………………………………………………….9

2-3- محل و زمان تولد و وفات خاقانی………………………………………………………………..10

2-4-ی برسبک شعر در قرن ششم ……………………………………………………………11

2-4-1- سبک آذربایجانی ……………………………………………………………………………………12

2-5 ـ مختصات شعر در قرن ششم ……………………………………………………………………..13

2-5-1- سطح زبانی ……………………………………………………………………………………………..13

2-5-2- سطح فکری …………………………………………………………………………………………….13

2-5-3- سطح ادبی ………………………………………………………………………………………………14

2-6- سبک شعری خاقانی ……………………………………………………………………………………14

عنوان صفحه

2-7- مضامین و موضوعات شعر خاقانی ………………………………………………………………17

2-7-1- وطن دوستی …………………………………………………………………………………………..17

2-7-2 فلسفه ستیزی …………………………………………………………………………………………..17

2-7-3- نجوم ……………………………………………………………………………………………………….18

2-7-4- طب …………………………………………………………………………………………………………18

2-7-5- موسیقی ………………………………………………………………………………………………….19

2-7-6- قرآن و علوم دینی …………………………………………………………………………………..20

2-7-7- مدح ………………………………………………………………………………………………………..20

2-7-8- نرد و شطرنج …………………………………………………………………………………………..21

2-7-9- خاقانی وآئین مسیحیت ………………………………………………………………………….21

2-7-10- حبسیّات ………………………………………………………………………………………………22

2-7-11- مفاخره ………………………………………………………………………………………………….23

2-7-12- ستایش پیامبر(ص) و کعبه ………………………………………………………………….23

2-7-13- توصیف صبح ………………………………………………………………………………………..24

2-7-14- اطلاعات عمومی …………………………………………………………………………………..24

2-8- زیبا شناسی و صورخیال در شعر خاقانی ……………………………………………………25

2-8-1- استعاره ……………………………………………………………………………………………………25

2-8-2- تشبیه ……………………………………………………………………………………………………..26

2-8-3- کنایه ……………………………………………………………………………………………………….27

2-8-4- مجاز ………………………………………………………………………………………………………..28

2-8-5- آرایه های دیگر ………………………………………………………………………………………..28

فصل سوم: شرح و توضیح هفت ترکیب بند بلند شرح نشده ی خاقانی

3-1- ترکیب بند اوّل با مطلع« دلا از جان چه برخیزد یکی جویای جانان شو »

درموعظه و نعت رسول اکرم (ص) و تخلّص به مدح ناصرالدّین ابراهیم ……………….31

 

عنوان صفحه

 

3-2-ترکیب بند دوم بامطلع«خوش خوش به روی ساقیان لب گشت خندان صبح را»

در مدح جلال الدّین ابوالمظفر اخستان …………………………………………………………………63

3-3- ترکیب بند سوم با مطلع « جام ز می دوقلّه کن خاصّ برای صبحدم »

در مدح جلال الدّین اخستان شروان شاه ……………………………………………………………..123

3-4- ترکیب بند چهارم با مطلع « خنده ی سر به مهر زد دم صبح »

در مدح جلال الدّین ابوالمظفر اخستان شروان شاه ……………………………………………..177

3-5- ترکیب بند پنجم با مطلع « جو به جو راز جهان بنمود صبح »

در مدح جلال الدّین ابوالمظفر اخستان ……………………………………………………………….224

3-6- ترکیب بند ششم با مطلع « برقع زرنگار بندد صبح »

2-1-2-1- دوران کودکی و تحصیلات نادرپور 15

2-1-2-2- زندگی خانوادگی نادرپور 15

2-1-2-3- فعّالیت های فرهنگی. 15

2-1-2-4- فعّالیت های سیاسی. 16

2-1-2-5- آثار نادرپور 16

2-1-2-6- تأثیرپذیری نادرپور 17

2-1-2-7- وفات.. 17

2-2- اصطلاحات و واژه ها 18

فصل سوم: نوستالژی در شعر نادر نادرپور

3-1- نوستالژی وطن یا غم غربت.. 29

3-2- نوستالژی کودکی. 36

3-3- نوستالژی جوانی. 39

3-4- نوستالژی یاد معشوق. 41

3-5- نوستالژی پیری و اندیشیدن به مرگ (مرگ اندیشی) 49

3-6- تنهایی. 54

3-7- غم غربت روستا (روستاستایی) 55

3-8- تقابل سنّت و مدرنیته (نقد مظاهر تمدّن جدید) 57

3-9- دردهای اجتماعی و سیاسی. 63

3-10- گرفتاری در زندان. 69

3-11- بهشت گمشده 71

3-12- آرمانشهر 72

3-13- از دست دادن عزیزان (اندوهیاد) 73

3-14- نوستالژی انتظار رهایی یا رهاننده (منجی) 74

3-15- یأس و پوچ گرایی. 76

3-16- گذشته گرایی و اسطوره 85

فصل چهارم:نوستالژی در اشعار منوچهر آتشی

4-1- نوستالژی مهاجرت و غم غربت.. 93

4-2- یاد کودکی. 95

4-3- نوستالژی جوانی از دست رفته: 98

4-4- یاد معشوق. 99

4-5- پیری و اندیشیدن به مرگ (مرگ اندیشی) 102

4-6- تنهایی. 104

4-7- غم غربت روستا (روستا ستایی) و شهرستیزی. 105

4-8- نوستالژی سنّت مدرنیته (نقد مظاهر تمدّن جدید) 111

4-9- دردهای اجتماعی و سیاسی. 115

4-10- بهشت گمشده 124

4-11-آرمانشهر 124

4-12- از دست دادن عزیزان (اندوهیاد) 125

4-13- انتظار رهاننده (منجی)/یاغی گری. 127

4-14- یأس و اندوه 129

4-15- گذشته گرایی و اسطوره 132

4-16- آرکایسیم یا باستان گرایی. 137

4-17- گذشتۀ پدری (نوستالژی زندگی پرشکوه و پرافتخار گذشته) 138

4-18- یاد جنوب (بومی گرایی) 141

نتیجه 146

منابع. 156

II

 

چکیده

نوستالژی به عنوان یکی از موتیف های مطرح در نقد روانشناسی، نوعی حسّ دلتنگی و حسرت نسبت به گذشته و چیزهای از دست رفته است که موجد اندوه و دلتنگی خاصّی در فرد می­شود.

با توجّه به نقش و جایگاه نوستالژی در تحلیل شعر و شناخت بهتر شخصیت شاعران، پایان­نامة حاضر پژوهشی است دربارة بررسی نوستالژی در اشعار منوچهر آتشی و نادر نادرپور. هدف این پایان­نامه بررسی انواع و نقش نوستالژی در تحلیل اشعار این دو شاعر است. در این پژوهش، به منظور دستیابی به پاسخ مسائلی چون انواع و بسامد نوستالژی در شعر دو شاعر و بیان تفاوت و شباهت کاربرد نوستالژی در شعر آنان و جایگاه آن در تحلیل شعر این دو شاعر، نخست به مؤلّفه های مختلف نوستالژی و بسامد آن ها پرداخته ایم و سپس اقدام به بررسی علل و زمینه های انگیزش انواع نوستالژی و توجّه به نقش آن ها در تحلیل شعر و شخصیّت این شاعران نموده ایم.

نوستالژی در ساختار و غنای شعری هر دو شاعر نقشی فراگیر، جهت دهنده و تعیین کننده داشته است. نوستالژی غم غربت (دوری از وطن) و یأس و ناامیدی و مرگ اندیشی از برجسته ترین مؤلّفه های نوستالژی شخصی در شعر نادرپور به شمار می روند و در اشعار آتشی بیشتر با نوستالژی تقابل سنّت و مدرنیته یا (تقابل صنعت و طبیعت) و انعکاس دردهای اجتماعی روبرو هستیم.

2-2-3- غزالی بر مسند نظامیه 19

2-2-4- دوره دوم زندگانی غزالی. 20

2-2-5- در طلب حقیقت.. 20

2-6- بررسی شرایط و اوضاع فرهنگی، اجتماعی و سیاسی دوران مولوی. 22

2-6-1- اوضاع اجتماعی قرن هفتم هجری. 23

2-6-2- اشعار مذهبی. 25

2-6-3- اوضاع علمی قرن هفتم هجری. 25

فصل سوم(در احوال و اندیشه ها و آثار غزالی و مولوی)

3- مدخل. 28

3-1- بررسی ماهیت ادبیات تطبیقی. 29

3-2- مكاتب ادبیات تطبیقی. 32

3-2-1- مكتب ادبیات تطبیقی امریكایی. 33

3-3- مكتب سوم؛ ادبیّات تطبیقی ماركسیستی. 34

3-4- ادبیات تطبیقی در ایران معاصر. 35

3-5- بررسی رویکرد گرایی احمد غزالی و مولوی در آثار خود 37

3-6- بررسی زندگینامه و شرح مختصر سبک ادبی مولوی و احمد غزالی. 39

3-6-1- احمد غزالی. 39

3-6-2- جلال الدین محمد بلخی. 40

3-7- ویژگی شعر مولوی/ سمبولیسم. 41

3-7-1- تازگی تصویرها 41

3-7-2- باطن نگری و تصویر اعماق. 42

فصل چهارم(عاشقانه ها و عارفانه ها در اندیشه احمد غزالی و مولوی)

4-1- مدخل. 46

4-2- تحلیلی از عرفان. 46

4-3- اندیشه های عرفانی احمد غزالی. 47

4-3-1- عرفان غزالی. 49

4-3-2- سماع در سوانح العشاق. 51

4-4- اندیشه های عرفانی مولوی. 55

4-4-1- سماع، رهایی از تعلقات در مثنوی مولوی. 58

4-4-2- بررسی دیگر صور عرفان در اندیشه مولوی در مثنوی. 61

4-4-2-1- وحدت ازدیدگاه مولوی. 61

4-4-2-2- اتصال حق با اشیاء 61

4-5- دیدگاه فلسفی مولوی. 62

4-5-1- انسان و جهان از منظر مولوی. 63

فصل پنجم(بررسی جایگاه عشق در اندیشه مولوی و احمد غزالی)

پیشگفتار 66

5-1- ﻣﻜﺘﺐ ﺳﻜﺮ ﻳﺎ ﻋﺸﻖ. 66

5-2- بررسی تجلی عشق در مثنوی مولوی. 67

دوم: عشـق یا عشـق حقیقی که غزلیّات و اشعار عارفانه، تجلیّات آن است و به تعبیر اقبال لاهوری. 69

5-4- بررسی تجلی عشق در سوانح العشاق احمد غزالی. 72

5-5- تصوف غزالی. 78

5-6- حكایت.. 82

5-7- عقل از منظر غزالی و مولوی. 84

5-8- مقایسه تطبیقی اندیشه های غزالی با مولوی. 84

5-9- مقایسه عرفان و زهد در اندیشه های غزالی و مولوی. 87

5-9-1- غزالی. 87

5-9-3- غزالی. 88

5-9-4- مولوی. 89

نتیجه گیری پژوهش… 90

– عرفان غزالی. 93

– اندیشه های عرفانی مولوی. 94

– بررسی تطبیقی عشق در اندیشه غزالی و مولوی. 94

غزالی و عشق. 94

منابع… 97

 

چکیده

یکی از مباحثی که در پژوهش­های ادبی به صورت گسترده مورد نظر محققین قرار داشته، طرح پژوهش­های مقایسه­ای به منظور تبیین مضامین مشترک و متضاد آراء و نظرات ادبا و شعرای معاصر و کلاسیک بوده است. احمد غزّالی و مولوی جلال­الدین بلخی، بخصوص در رابطه با اندیشه­های عرفانی و عاشقانه از مهمترین رهیافت­هایی بوده که مد نظر تحقیقی قرار داشته است. این پژوهش به دنبال بررسی و مقایسه اندیشه­های احمد غزالی در سوانح العشاق با مثنوی معنوی مولوی بوده است. روش انجام پژوهش توصیفی، تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه­ای و استفاده از ابزار فیش برداری بوده است. هر دو شاعر اهل سلوک بوده و انسان در نگاه ایشان، اشرف مخلوقات است تجلی گه راز خداوندی است. کمال انسان، عشق به خدا و اتصال و راه آن، دل انسان است. مکتب و مذهب ایشان بنابر تجلی است و جهان تجلی گاه حق تعالی است. احمد غزّالی در كتاب سوانح سعی در نشان دادن گوشه هایی از حقیقت عشق داشته است ، امّا لحن كلام او اثر او را، از همان آغاز، در مقام یك اثر شاعرانه و استنباطی فردی و بیان ناپذیر از عشق و احوال روانی مترتّب بر آن معرفی می كند. او «عبارت » را در سخن خود به منزله «اشارت » به معانی متفاوت می شمارد كه برای مخاطبی كه ذوقش آن را ندارد ناشناخته می ماند. و در سراسركتاب عباراتِ اشارت گونه او با تصویر وآیه و حدیث و شعرآمیخته است تا شاید حجاب اشارتهای او را لطیف تر كند اما، طریقت مولوی بر «عشق» که رهایی از خودی است و بر «سماع»- که نزد وی نشانۀ شعور به عشق محسوب می شد- مبتنی است البته در بین صوفیه بی سابقه هم نیست اما تردید فقها در اینکه سماع با شریعت توافق داشته باشد موجب می شد که آنها اصل طریقت را در نزد او بدعت بشمرند و اقدام او را در آنچه بر وفق اقتضای طریقت برای هدایت و ارشاد خلق توصیه والزام می کرد غیر قابل قبول تلقی نمایند.

کلمات کلیدی: احمد غزالی، مثنوی معنوی مولوی، عشق، عرفان، سماع، مقایسه.

مقدمه