شرایط شوری

Glycyrrhiza glabra L

در باغبانی تا کنون دامنه وسیعی از مواد آلی از جمله پوست درختان پهن برگ و سوزنی برگ، خاک برگ، لجن های فاضلاب و ضایعات نارگیل به عنوان بستر کشت مورد استفاده قرار گرفته اند (Verdonk and Gabriels, 1992).

در سال های اخیر موانع زیست محیطی برای استخراج معادن پیت افزایش یافته است. این عوامل باعث افزایش قابل ملاحضه ای در قیمت پیت شده است. چند دلیل استفاده از بستر های جایگزین پیت به ویژه بسترهائی که حاوی کمپوست گیاهی هستند در حال گسترش است (Frangi et al ., 2004).

از سال 1960، در تولیدات محصولات باغبانی، به طور گسترده ای از بسترهای بدون خاک استفاده می شود (Nelson, 2003).

امروزه کشت بدون خاک یکی از سیستم های اصلی کشت در بین تکنیک های مختلف مورد استفاده در باغبانی است (مامی و همکاران، 1387).

نیاز به تامین بسترهای کشت همگن که قابلیت حمایت از رشد قوی گیاهان را داشته باشد افزایش یافته است. زمانی که به عنوان بستر کشت گلدانی مورد استفاده قرار می گیرد، به دلیل مشکلاتی که خاک با کیفیت ثابت دارد، مسائل فیزیکی شدید و نامطلوب را فراهم می کند. بنابراین پرورش دهندگان ناچار به استفاده از بسترهائی هستند که دارای ویژگی های بسترهای بدون خاک باشند (پاداشت دهکائی و غلامی، 1388).

استفاده کمتر از مواد غیر تجدید شونده مانند پیت ضرورت دارد. به علاوه نیاز است که از ضایعات آلی با حجم بالا و ارزان قیمت تازه مربوط به شهرداری ها از جمله کمپوست زباله استفاده مجدد شود. این مواد می تواند جایگزین بخشی و یا تمامی پیت به عنوان محیط کشت گلدانی شود (Giovannini et al ., 2008)

امروزه تحقیقات گسترده ای روی بسترهای رایج در کشت بدون خاک انجام می شود تا با در نظر گرفتن مسائل اقتصادی، نوع کشت و اثر این بسترها روی خصوصیات کمی و کیفی محصول، بستر مناسب هر منطقه مشخص شود (طاووسی و شاهین رخسار، 1389).

کاشت گیاهان در یک محیط غیر خاکی، امکان پرورش گیاهان بیشتری را در یک فضای محدود فراهم می کند. به طوری که در این روش میزان سطح مورد نیاز برای پرورش گیاهان تا 75 درصد کمتر از سیتم خاکی می باشد (Core, 2001).

از آنجائی که یکی از نهاده های مهم تولید برای پرورش گیاهان زینتی به ویژه گیاهان گلدانی بستر کشت بوده و اینکه یکی از عوامل اصلی محدودیت صادرات این گیاهان، عدم وجود بسترهای کشت مناسب و استاندارد در کشور است و همچنین با توجه به مطالب بین شده، این تحقیق با هدف استفاده بهینه از ضایعات آلی موجود در کشور به عنوان بستر کشت انجام شده است.

اهداف این طرح عبارت بودند از:

• بررسی استفاده از بسترهای کشت مطلوب و ارزانتر در پرورش گیاهان زینتی گلدانی به عنوان جایگزین پیت ماس در کشور

• انتخاب بهترین بستر ترکیبی از بین بسترهای مختلف دارای درصدهای متفاوت مواد آلی و معدنی جهت افزایش کیفیت و بهبود رشد گل جعفری.

فصل اول

كلیات

 

 

 

 

 

1-1- بستر کاشت

 

بستر کاشت عبارت است محیطی که ریشه در آن قرار می گیرد و آب و موادغذایی مورد نیاز خود را از آن به دست می آورد(Davidson et al ., 1998) و شامل مواد آلی مثل پیت ماس یا پوست درخت با اجزاء آلی یا معدنی مثل ورمی کولیت، پرلیت و شن می شوند (Bilderback et al., 2005).

برای رویاندن گیاه در گلدان باید خاک یا ماده متخلخل موجود در گلدان دارای شرایط ویژه ای باشد. در فراهم نمودن خاک مناسب در کشت گلدانی باید چهار عامل استقرار گیاه، تهویه، نگهداری مواد غذائی و نگهداری رطوبت مدنظر قرار گیرد. یکی از مهمترین و اساسی ترین فاکتورها در انتخاب مواد جهت تهیه مخلوط گلدانی آن است که این مواد فاقد مواد سمی برای گیاه باشد. پرورش دهندگان گلدانی اغلب موادی اصلاح کننده مثل خاک برگ، کودهای حیوانی،پیت، خاکستر چوب، شن و سنگریزه به خاک های معدنی اضافه می کنند (عبدالهی و همکاران، a1386).

بستر کشت گیاهان دارای چهار وظیفه اصلی است که عبارتند از: نگهداری آب و مواد غذائی، تبادل گازی بین ریشه و اتمسفر و محل استقرار گیاه. خاک مزرعه چهار عمل فوق را به خوبی انجام می دهد ولی در گلدان هوادهی به اندازه کافی انجام نمی شود. خاک مزرعه دارای لوله هائی است که آب را ازسطح به عمق می برد و با انتقال خاک از مزرعه به گلدان این لوله ها از بین می روند. چون لوله های کاپیلاری از بین رفته اند عمل کاپیلاری برای کشیدن آب از خاک (جهت زهکشی آن) انجام نمی شود. به طور کلی می توان نتیجه گرفت که هر چه عمق گلدان بیشتر باشد سطح ایستاب آب پائین تر است و در نتیجه فضای بیشتری برای ریشه وجود دارد (حسندخت، 1387).

زمانی که گیاهان در گلدان رشد می کنند ریشه آن ها توسط حجم کوچکی محدود می شود. در نتیجه نیاز آن به آب، هوا و مواد غذائی شدیدتر و زیادتر از زمانی خواهد بود که ریشه در حجم بزرگی از خاک بدون محدودیت رشد می کند. عدم توجه به این مساله و اصلاح نکردن خواص فیزیکی و تغذیه ای خاک که در گلدان قرار می گیرد باعث ایجاد نتایج منفی در رشد گیاه خواهد شد (عبدالهی و همکاران، b1386).

با توجه به مشکلات موجود در گلخانه های خاکی (بروز نماتدها، شوری، آلودگی محیط زیست و غیره) استفاده از بستر کشت معدنی و آلی نظیر پرلیت، لیکا، سبوس برنج، پیت، پامیس و غیره به تازگی در کشورمان مورد توجه قرار گرفته است (پیوست و برزگر، 1384).

امروزه از مواد آلی و معدنی مختلفی به عنوان بستر کشت استفاده می شود. هریک از این مواد دارای ویژگی های منحصر به فردی هستند و به طور کلی این مواد باید از ظرفیت نگهداری آب، تهویه کافی، زهکش مناسب و ظرفیت تبادل کاتیونی بالا برخوردار بوده و همچنین نباید هیچگونه تاثیر سوء و مضری برای گیاه داشته باشند (جوانپور هروی و همکاران، 1384).

1-2-معرفی مواد آلی و معدنی استفاده شده در این تحقیق

1-2-1- ورمی کمپوست

ورمی کمپوست نوعی کمپوست تولید شده به کمک کرم های خاکی است که در نتیجه تغییر و تبدیل و هضم ضایعات آلی (کود دامی، بقایای گیاهی و غیره) در ضمن عبور از دستگاه گوارش این جانوران به وجود می آید (درزی و همکاران، 1387).

مطالعات نشان داده که ورمی کمپوست از طریق افزایش نگهداری آب، تامین عناصر غذائی و تولید هورمون های گیاهی که اثر اصلاحی بر جوانه زنی بذر دارد، می تواند اثر مثبتی بر رشد گیاهان زینتی داشته باشد (محبوب خمامی، 1387).

یکی از روش های بازیافت زباله ها، تولید کود آلی با بهره گرفتن از روش ورمی کمپوست است که با بهره گیری از خصوصیات کرم های خاکی به تغییر و تبدیل مواد زاید آلی به کود آلی مناسب کمک می کند (محبوب خمامی، 1389).

ورمی کمپوست حاوی میکروارگانیسم های هوازی مفید مانند ازتو باکتری ها بوده و از طرف دیگر، عاری از باکتری های غیر هوازی، قارچ ها و میکروارگانیسم های پاتوپزن می باشد. ورمی کمپوست از موادی مانند پیت همراه با خلل و فرج، ظرفیت هوادهی، زهکشی و ظرفیت آب بالا ساخته شده که دارای سطوح زیادی برای جذب بالای مواد غذائی می باشند. در مقایسه با مواد مادری اولیه، ورمی کمپوست ها دارای نمک محلول کم تر، ظرفیت تبادل کاتیونی بیشتر و میزان هومیک اسید بیشتری می باشند (Atiyeh et al., 2001).

ورمی کمپوست سبک، فاقد هر گونه بو و عاری از بذر علف های هرز است. فرآوری آن نسبت به بیوکمپوست آسان تر بوده و در مدت زمان کوتاه انجام می گیرد (Atiyeh et al., 2002).

خصوصیات ورمی کمپوست آن راتبدیل به کودی ایده آل برای رشد و بالندگی گیاهان کرده و ارزش غذائی ورمی کمپوست در مقایسه با سایر کمپوست های تولید شده به مراتب بیشتر گزارش شده است (Kuppuswamy et al., 1992).

1-2-2- پیت ماس

یک ماده گیاهی است که به مقدار کمی تجزیه شده و در زمین های خزه ای و همچنین در شرایط بی هوازی مثل مرداب ها و باتلاق ها تشکیل می شود دارای pH اسیدی می باشد. ظرفیت تبادل کاتیونی این ماده بالاست و EC پائین ( در حدود 0.5 ds/m) دارد. هزینه زیاد، کمیابی و نگرانی های زیست محیطی در مورد خسارت به معادن پیت ماس محققین را بر آن داشته تا به دنبال جایگزین مناسبی برای این ماده باشند (سمیعی و همکاران، 1384).

در سال های اخیر پیت به عنوان جزئی از بستر کشت مورد استفاده قرار می گیرد، ولی استفاده زیاد از آن پی آمد زیست محیطی داشته و به عنوان منبع تجدید ناپذیر، موجب تشکیل باتلاق های پیت و اکوسیستم خاص آن ها می شود (Papafotiou et al., 2005).

در طول دهه 1960 نیز پرورش دهندگان گل و گیاهان زینتی در سرتاسر ایالات متحده کوشش کردند که از ضایعات چوب به عنوان جایگزین پیت در محیط کشت گلدانی استفاده کنند تا این که هزینه تولید را کاهش دهند (Hoitink et al., 1991).

پیت بقایای گیاهان آبی و مردابی و نی است که در زیر آب در حالت نیمه پوسیده (تخمیر) می باشند. ترکیبات پیت بسته به نوع و مقدار مواد، حالت تخمیر و درجه اسیدی متفاوت است. رنگ پیت خزه از خرمائی روشن (بیشینه تجزیه) تا قهوه ای (کمینه تجزیه) متغیر است (حسندخت، 1387).

پیت به طور وسیعی به عنوان بستر برای تولید گیاهان گلدانی در خزانه ها به کار رفته است و سهم قابل توجهی در مواد مورد استفاده برای رشد گیاهان گلدانی را به خود اختصاص داده است (Marfa et al., 2002 ;Ribeiro et al., 2007).

بیشتر بسترهای جایگزین پیت از باقیمانده های آلی بازیافت شده یا کمپوست شده از خاستگاه های مختلف (کشاورزی، جنگلی، دامداری و شهری) حاصل شده اند (Sanchez_Monedero et al., 2004 ;Girgatti et al., 2007).

1-2-3- كمپوست قارچ تكمه ای

این ماده دارای ترکیباتی مثل کاه و کلش، کود مرغی و همچنین بذر گندم و میسلیوم های قارچ تکمه ای می باشد که بعد از فراوری مورد استفاده قرار می گیرد. خواص فیزیکی و شیمیایی مواد آلی به نوع، منشا، درجه کمپوست شدن و فرایند انجام شده بر روی آن ها متفاوت است (Kang et al., 2004).

1-2-4- پرلیت

سیلیکات سفید خاکستری آتشفشانی است که در اثر خرد شدن و دمای بالا (760 تا 982 درجه سانتی گراد) آب آن بخار شده و ذرات سفید با حجره های مسدود ایجاد می شود. پرلیت جانشین برای تامین تهویه محیط کشت است. مزیت عمده آن نسبت به شن سبکی وزن آن است (095/0 گرم بر سانتی متر مکعب نسبت به 6/1 تا 92/1 گرم بر سانتی متر مکعب). پرلیت سترون، از نظر شیمیائی غیر فعال و عاری از عوامل بیماریزا، حشرات و بذور علف های هرز می باشد ولی در اثر استفاده آلوده می شود. ظرفیت تبادل کاتیونی آن ناچیز است.pH  خنثی دارد. دارای مقادیر ناچیزی سدیم، آلومینیوم و فلور است و در گیاهان حساس به فلور مشکل ساز است. غیر مقاوم به ضربه و سبک است. از معایب آن ایجاد گرد و غبار و ایستادن روی بستر است و اگر قبل از استفاده خیس شود مشکل ایجاد گرد و خاک حل می شود (حسندخت،1387).

• معرفی چند بستر کشت دیگر

1-3-1- باگاس نیشکر

 

باگاس یا تفاله نیشکر به باقیمانده ساقه های نیشکر گفته می شود که پس از بریده شدن از کشتزار و انتقال به کارخانه، شیره آن ها کشیده شده و در مصارف صنعتی بالاخص تولید کاغذ استفاده می گردد. نسبت نیشکر و باگاس تولید شده در هر مکانی با توجه به خاک و زمین فرق می کند، اما در فرایند تولید هر تن شکر، حدود 32 تن باگاس خام به دست می آید (محمدیان، 1377).

1-3-2- ورمی کولیت

 

ورمی کولیت یک سنگ از جنس سیلیکات میکاست که در 1000 درجه سانتی گراد گداخته شده و آب آن از بین می رود. وزنمخصوص ظاهری خشک آن 88/0 تا 04/1 گرم بر سانتی متر مکعب و در اثر انبساط در محیط ریشه وزن مخصوص ظاهری آن به 11/0 تا 16/0 گرم بر سانتی متر مکعب می رسد. سبکی وزن، آن را برای محیط ریشه گیاه بسیار مناسب کرده است. هر ذره از کانی ورمی کولیت دارای صفحات نازکی است که به صورت موازی روی هم قرار گرفته و بین آن ها رطوبت است که در دماهای بالا منبسط شده و باعث حرکت صفحات از روی هم شده و ساختاری شبیه آکاردئون باز به وجود می آید. به علت دمای بالا ضد عفونی شده، محیط کشت مناسبی برای جوانه زنی بذر و ریشه زائی قلمه هاست (حسندخت، 1387).

1-3-3- کوکوپیت

 

ساختار اسفنجی کوکوپیت باعث می شود این ماده تا 10 برابر وزنش آب جذب کند و همچنین قدرت نگهداری مواد غذایی آن بالاست. سرعت تجزیه بیولوژیکی این ماده بسیار پایین است و به عنوان مالچ در خاک، زمان بیشتری نسبت به دیگر مواد مانند پیت باقی می ماند (Noguera et al., 1997)

کوکوپیت از نظر فیزیکی ماده ای اسفنجی و شبیه پیت ماس است که از انجام عملیاتی که بر روی پوسته های میوه نارگیل صورت می گیرد به دست می آید. امروزه استفاده از این ماده در کشورهای اروپائی از جمله هلند و انگلستان به عنوان جایگزین پیت ماس در حال گسترش است. کوکوپیت به دلیل داشتن خاصیت اسفنجی و دارا بودن کوچک ترین اندازه ذرات، قدرت نگهداری بیشترین میزان آب را دارد (Noguera et al., 2000).

1-3-4- خاکبرگ

 

خاک برگ حاصل پوسیده شدن برگ درختان غیر مثمر است.برای تهیه آن برگ گیاهان را روی هم تل کرده و آن را کمی مرطوب می کنند و 2 تا 3 بار آن را به هم می زنند تا تجزیه سریع تر صورت گیرد. آلودگی برگ ها با نمک (که جهت جلوگیری از یخ زدن برف در خیابان ها مصرف می شود) و یا علفکش های استفاده شده از مشکلاتی است که با تجزیه برگ ها این مواد شیمیایی غلیظ تر شده و پس از استفاده در گلخانه باعث خسارت به گیاهان می شود. به علت این مشکلات اگرجه خاکبرگ ارزان به نظر می رسد، اما در صورت صدمه به گیاهان، بسیار گران قیمت است (حسندخت، 1387).

1-4- گیاهان مورد آزمایش

1-4-1- تیره كاسنی (Asteraceae)

 

   آستراسه تیره بزرگی است كه جنس های مهمی مانند همیشه بهار، ستاره ای، گی گندم، داودی و جعفری در آن قرار می گیرند.

1-4-2- گل جعفری

گل جعفری با نام علمی Tagete spp. و نام انگلیسی Marigold از گیاهان مهم خانواده کاسنی می باشد. گل جعفری یکی از گل های قدیمی است که از سال ها پیش کاشت و پرورش آن در ایران معمول بوده است. امروزه ارقام جدید آن کشت و کار می شوند. در ارقام جدید گل ها بسیار درشتند، شاخه ها و برگ های زیبای جعفری نیز در باغ جلب نظر می کند. این یکی از گل های بهاره و تابستانه است. بذر آن به طور معمول در اردیبهشت ماه در خزانه ای آماده شده، کشت می شود. نشا ظرف دو ماه آماده برای کاشت در محل اصلی است. کاشت مستقیم بذر جعفری در محل اصلی یعنی بسترهای کاشت گل های یک ساله نیز امکان پذیر است. برای دستیابی به نتیجه خوب، بذر آن را باید به موقع و در اوایل اردیبهشت ماه، در شرایطی مشابه منطقه کرج، کاشت (خلیقی، 1385).

گل جعفری یک گیاه علفی و یکساله از تیره مرکبه یا کمپوزه است. گل، برگ و بوته این گیاه بوی تندی دارد و گل های بزرگ، منفرد و چند تایی را تولید می کند که به رنگ زرد یا نترنجی می باشند. این گیاه مقاوم به گرما و کم آبی بوده و بیشتر از آن به عنوان یک گیاه زینتی در پارک ها، چمن کاریها، میادین و بولوارهای داخل شهر استفاده می شود. شکل رویشی این گیاه به صورت نشاء یک ساله است. حدود 6 تا 12 هفته قبل از کاشت در محیط باز، بذر این گیاه در شرایط محیطی کنترل شده مانند گلخانه کشت شده و پس از قوی شدن گیاه، به محل مورد نظر انتقال پیدا می کند (شریفی و همکاران،1389).

1-4-2-1- شرایط مناسب پرورش و نگهداری

این گیاه آفتاب دوست است و در نقاط آفتابی و گرم رشد خوبی دارد. در دمای كمتر از 16 درجه سانتی گراد رشد كند شده و گیاهان كلروزه می شوند. نسبت به قوی بودن زمین از خود حساسیت نشان نمی دهد، ولی زمین های مرغوب و قوی باعث می شود كه بوته رشد خوبی داشته و در نتیجه گل های درشت تولید كند. pH مناسب محیط كشت آن 6 تا 5/6 است (قاسمی قهساره و كافی، 1391).

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

:

گیاه زینتی لوناریا از خانواده شب‌بو (براسیکاسه) بوده و اسم علمی آن .Lunaria annua L می‌باشد، گیاهی است علفی و دوساله که هم به صورت گل باغچه‌ایی در طراحی‌های فضای سبز کاشته می‌شود و هم به صورت گل شاخه‌ای خشک در گل‌آرائی مورد استفاده قرار می‌گیرد. گلهای خشک         Dried flowers به لحاظ طول عمر و ماندگاری آنها و همچنین تزئین و گل‌آرائی اهمیت دارند ولی تاکنون کمتر مورد عنایت قرار گرفته‌اند و این گیاه از جمله مهمترین گلهای خشک به شمار می‌رود و امروزه در بیشتر نقاط اروپا و امریکا بعنوان گل خشک زینتی مورد استفاده قرار می‌گیرد(پیکارد سی.(1354).صفحه34) 6 ، نامگذاری اسامی غیرعلمی آن نشانه از خصوصیات این گل دارد چنانکه نام Money plant به علت تخمدان خشک شده آن که صفحه بیضی شکل و صدفی رنگ را تشکیل می‌دهد آنرا تشبیه به سکه نقره‌ای کرده‌اند. همچنین به علت شفافیت صفحات صدفی شکل گل آذین آن نام (صداقت) Honesty plant بر روی آن نهاده‌اند و نام دیگر آن Moon worth (یا ارزش ماه) به علت شبیه بودن صفحات به قرص ماه می‌باشد. لوناریا یک گیاه شاخص دوساله در تحقیقات می‌باشد. این گیاه بومی غرب آسیا، شرق اروپاست. .(1949, Baily (26 ، و در سال اول بوته آن به شکل رزت بوده و تنها رشد رویشی می کند(اصطلاح رزت بدین معنی است که گیاه به صورت افقی وتقریبا در سطح خاک برگهای خود را می گستراندبدین معنا که نخستین میان گره آنها تحت شرایط خاص رشد، طویل نمی شود. این امر موجب رشد فشرده خوشه ای شکل برگهای آنها می شود.)و بعد از طی سرمای زمستان و در اواسط خردادماه سال بعدساقه گلدهنده ظاهرگردیده وجوانه انتهائی به صورت عمودی رشد کرده و گلهای بنفش رنگ آن در تمام طول ساقه گلدهنده ظاهر گردیده و تا ارتفاع حداکثر یک متر خواهد رسید. گل آذین‌اش پانیکول می‌باشد. به مجرد قهوه‌ای شدن میوه خورجینک آن که از اختصاصات تیره شب‌بو (براسیکاسه) می‌باشد که با دو شکاف باز می‌شوند، آماده برداشت است. در این زمان بذر قهوه‌ای رنگ و عدسی شکل آن داخل غلاف شفاف مدور صدفی شکل «سکه نقره‌ای» قرار دارند که پس از برداشت بوته آنرا به صورت واژگون آویزان نموده تا کاملاً خشک شود، صفحات صدفی شکل را که شبیه ماه می‌باشند Moon worth نامگذاری کرده‌اند که تا یکسال شفافیت رنگ خود را حفظ می نماید و بعنوان گل خشک باارزشی محسوب می‌گردد و می‌تواند جایگاه و ارزش اقتصادی مناسبی را در صنعت گلکاری ایجاد نماید.

دانه‌های این گیاه حاوی 30 تا 40 درصد از اسیدهای چرب زنجیره‌ای بنامهای اسید اوروسیک (Erucic A.) و اسید نرونیک (Nerronic A.) است که مصارف صنعتی و داروئی دارد.(Springerlink ( 40.

این گیاه از زمان قرون وسطی تاکنون پرورش یافته و ریشه‌ها و برگهای جوان‌اش با ارزش خوراکی‌اند و پماد ان برای زخم‌بندی استفاده می‌شده و همچنین روغن‌ دانه‌های آن جهت تصلب شراین استفاده داروئی دارد. گلهای بنفش رنگ آن بسیار زیبا بوده و در اواسط خرداد ماه ظاهر می‌شود و به علت پودال تخمدان خشک آن (oval pods) که بسیار شفاف است آنرا به Honesty p. (صادق، بی‌ریا) نیز نامیده‌اند. اسانس آن اعتماد بنفس را زیاد کرده و خاطره‌های فراموش‌شده را زنده می‌سازند. (پیکارد،1965.) 6،

تکثیر آن به وسیله بذر می‌باشد که در اواخر بهار در شاسی به فاصله 15 سانتی‌متر و عمق کاشت 25 تا 35 میلیمتر (برای جوانه زدن نور احتیاج دارد.)Wilkins,1999).)؛45، و درجه حرارت تا 24 درجه سانتیگراد کاشته به مدت 10-14 روزه سبز می‌گردد و می‌توان در اوائل پائیز آنها را به محل دائمی برده با فاصله 30 سانت کشت نمود تا در بهار سال بعد گل‌های آن ظاهر گردند.(پیکارد،1965).6

گیاهان بعد از کاشت معمولاً دوره‌ای بنام دوره نونهالی را طی نموده تا به مرحله بلوغ رسیده و قادر به رشد زایشی گردند این مرحله در هر گیاهی زمان معینی دارد بعض از گیاهان دوران نونهالی بسیار کوتاه دارند و برخی طولانی‌تر در گیاه لوناریا این مدت 7 هفته بعد از سبزشدن بذور می‌باشد قبل از این مدت زمان نه تأثیر سرما و نه تأثیر هورمون جیرلین می‌تواند مفید باشد. (1963، Wellensiek).43

گیاهان دوساله مثل لوناریا، معمولاً پس از کاشت بذر آنها در بهار، تمام طول تابستان را به صورت رُزت رُشد رویشی نموده(اصطلاح رزت بمعنی آنست که گیاه رشد رویشی خود را در سطح زمین و برگها در اطراف جوانه انتهائی بدون داشتن ساقه و بصورت طوقه ای طی میکند.) ولی برای ورود به مرحله زایشی یک گیاه دوساله نیاز به سرمای زمستانه دارد تا در محیط طبیعی خود شرایط مساعدی را برای تغییر فعالیت بطرف گلدهی آغاز نموده سپس تولید گل و بذر کرده بعد از آن تمام ذخائر غذائی موجود در این گیاه باتمام رسیده و گیاه خواهد مُرد، بدین نحو این گیاهان دوره حیاتی خود را با یکبار گلدهی تمام نموده و مونوکارپیک نامیده می شوند. در مقابل گونه‌های پلی کارپیک یا گیاهان دائمی قرار دارند که بعد از یکدوره سرمای هر ساله تولید گل نموده و سپس دوباره حالت رویشی خود را حفظ نموده به رشد و ادامه حیات خود می‌پردازند، (پیکارد، 1965.) 6 ، در مجموع گیاهان را از لحاظ نیاز به سرمای زمستانه برای ورود به مرحله زایشی خود (ورنالیزاسیون) به گونه‌های دائمی، دوساله، یکساله، زمستانه، یکساله تابستانه می‌توان تقسیم نمود واضح است که یکساله تابستانه برای صلاحیت گلدادن نیاز به سرما ندارد.درمطالعه Lang & Med (نقل ازپیکارد،1950)6. جوانه انتهائی ساقه محل دریافت سرما بوده و فقط سلولهای مرسیستمی ساقه در جوانه انتهائی توانائی ورنالیزه شدن را دارند.

در سال 1339 میلادی دو دانشمند ژاپنی موفق به کشف ماده‌ای گشتند که می‌توانست فعالانه در رشد نباتات عالی شرکت نماید. این مواد جیبرلین نام‌گذاری شد (Lang ،1950.)32. به نقل از(پیکارد،1965)6، آمده است که «نقش فیزیولوژیکی این مواد مخصوصاً شرکت آنها در تشکیل اندامهای گلدهنده و همچنین گلدهی گیاه عمیقاً مورد مطالعه قرار گرفت، در سال 1957 نامبرده‌ نشان می‌دهد که اسید ژبیرلیک نقش مهمی در طویل شدن ساقه بنگ دانه دوساله داشته و می‌تواند این گیاه را بدون اینکه سرمای بهاره دریافت کند در شرایط روز بلند به گل بنشاند.

(Wellensiek، 1963)44. نشان داده که احتیاج گیاه لوناریا به سرما به منظور بهاره شدن یک نیاز قطعی بوده که بعد از بلوغ آن رخ می‌دهد، این بلوغ در 6 تا 7 هفته بعد از جوانه زدن بذر رخ می‌دهد و گیاه مستعد دریافت سرمای 5 درجه سانتی گراد به مدت 12 هفته در روزهای 12 ساعته برای ورنالیزه شدن می‌باشد.

(Wellensiek، 1963)43. اضافه می‌کند که اگر بذور آن را در ابتدای جوانه‌زنی سرما دهند از مقدار سرمای مورد نیاز از نظر کمی که در سن بلوغ به منظور بهاره شدن دریافت می‌کند کاسته می‌شود و پایه‌ای که بدین ترتیب بهاره می‌شود همیشه زودتر از موقع معمول بگل نشسته و زودرس می‌گردد (تایز- زایگر، 2006). 8

بعد از آنکه گیاه بهاره شد و منطقه‌های نموی جوانه‌ها فعالیت خود را بطور کامل شروع کردند نباید گیاه تحت تأثیر یک عامل نامساعد (حرارت شدید، نور کم یا زیاد و …) قرار گیرد برای اینکه عامل نامساعد فعالیت جدید منطقه نموی جوانه‌ها را متوقف ساخته و آنها را وادار به فعالیت علفی قبل از بهاره شدن می کند در اینجاست که عمل دورنالیزاسیون یا عکس عمل بهاره شدن اتفاق می‌افتد و مجدداً بایستی آنرا بهاره نمود (تایز،زایگر،2006).8

طول روز نیز پس از عمل بهاره شدن وارد عمل می‌گردد و در لوناریا لازم است طول مدت روشنائی بیش از 12 ساعت باشد تا عمل انتقال از مرحله رویشی به زایشی تسریع گردد. (تایز- زایگر، 2006).8

تکثیر آن به وسیله بذر می‌باشد، در اوائل تابستان ویااوائل پائیز بذور در محوطه باز کاشته می‌شوند و عمق کاشت 3 تا 6 میلی‌متر به فاصله 15 سانت در نظر گرفته می‌شود این گیاه برای جوانه‌زنی به نور احتیاج دارد و درجه حرارت مناسب جوانه‌زنی 18 تا 24 درجه سانتیگراد بوده و مدت جوانه‌زنی 10 تا 14 روز می‌باشد (پیکارد، 1965)،6 در محلهای سایه مناسب‌تر است که کاشته شوند ارتفاع گیاه نزدیک یک متر می‌رسد و در اواسط خرداد تا مرداد ماه به گل نشسته و زمان برداشت غلافهای زینتی آن موقعی است که غلاف بذر تغییر رنگ دهد. با توجه به دوام گل خشک و ماندگاری طولانی مدت یکی از محبوب‌ترین گلهای خشک محسوب می‌شود.

Wellensiek 43 و Pierik 37 ضمن تحقیقات خود به این نتیجه رسیدند که فتوپریودیسم یا تغییرات طول مدت روز قبل از شروع سرمای بهاره‌کننده هیچگونه اثری بر روی بهاره کردن لوناریا یا سکه پاپ ندارد(نقل از پیکارد،1965).6 اما از طرفی جمع سطح برگهای گیاه باید به یک حد نصابی از نظر طی دوره بلوغ جوانی برسد، تا بعد گیاه بتواند بهاره شود و این حد نصاب در روزهای بلند زودتر حاصل می‌شود، این عمل بدان معنی نیست که روزهای بلند اثری بر روی عمل بهاره کردن گیاه دارد، بلکه در این شرایط تغذیه گیاه بهتر صورت گرفته و متوجه رشد سریع آن می‌شود. (پیکارد، 1965).6

گیاهانی که مثل لوناریا بصورت گیاه جوان برگدار بهاره می‌شوند، وجود مقداری نور برای انجام اعمال کربن‌گیری در مدت دریافت سرمای بهاره کننده ضروری است. طبق تحقیقات همان فیزیولوژیست‌های هلندی(Pierik,Wellensik)37. در مورد لوناریاآنوئه عمل بهاره کردن در روزهای کوتاه به همان اندازه نتیجه می‌دهد که در روزهای بلند و هیچ اختلاف معنی‌داری در این دو شرایط دیده نمی‌شود. با توجه به یافته‌ها می‌توان گفت تغییرات طول روز یا فوتوپریودیسم هیچگونه اثری بر روی عمل بهاره کردن ندارد و فقط می‌تواند مواد غذائی در مدتی که گیاه در تحت شرایط درجه حرارتهای پائین قرار می‌گیرد مؤثر باشند. (پیکارد، 1965).6 عد‌ة زیادی از گیاهان دوساله بعد از عمل بهاره کردن نیاز به شرایط روزهای بلند داشته تا بعداً بتوانند بگل نشینند ولی در مورد لوناریا باید گفت بعد از عمل بهاره کردن فقط روزهای بلند را ترجیح می‌دهد، (روز بلند اختیاری)

Pierik (نقل از پیکارد,1965).6، اقدام به یک آزمایش از نظر ابعاد قلمه‌های مورد استفاده می کند و نتیجه می‌گیرد که اگر ابعاد انتخابی قلمه‌ها بزرگتر باشد درصد گلدهی آنها افزوده خواهد شد درصورتیکه طول قلمه‌های تهیه شده از5/1 سانتیمتر کمتر باشد هیچگونه گلدهی در گیاهان بوجود آمده مشاهده نخواهد شد امّا درصورتیکه طول آنها 5/1 سانتیمتر انتخاب گردد گیاهان حاصل بگل خواهد نشست. نامبرده همچنین درجه حرارت اُپتیمم برای گلدهی در لوناریا را 18 درجه سانتیگراد ذکر نموده است به طوریکه اگر درجه حرارت محیط آزمایشگاه زیاد باشد مثلاً نزدیک به 26 درجه سانتیگراد و بیشتر از درصد گلدهی قلمه‌ها کاسته می‌شود.

حال قطعات اندامهای زیرزمینی را در محیط آزمایشگاه بررسی و با وضعیت ساقه‌ها مقایسه می‌نمائیم، در یک آزمایش Nitsch و همکاران(نقل از پیکارد, 1965).6 قطعات استوانه‌ای شکلی به قطر 4 میلی‌متر و بطول 5 میلی‌متر از ریشه کاسنی تلخ بهاره شده را برداشته و آنها را به مدت 3 تا 4 ماه در حرارت یک درجه سانتیگراد در زیر ماسه مرطوب نگهداشته، سپس این قطعات را در یک محلول غذائی و ساکاروز کشت نموده و تحت رژیم روز بلند قرار می‌دهیم، گیاهان تولید شده از این قطعات عموماً تولیدی گل می‌نمایند، مگر اینکه در محیط کشت اسید بتااندول استیک تشکیل شده باشد.

Wellensiek 44 در مورد لوناریا سعی می‌کند تا ریشه‌های جداشده از گیاه مادر را بهاره نماید، ریشه‌های این گیاه به آسانی می‌تواند تولید جوانه نماید. بنابراین آزمایشاتی که بر روی قلعه‌های ریشه این گیاه صورت می‌گیرد همیشه موفقیت‌آمیز است.(پیکارد،1965).6 Wellensiek 43 ریشه‌های جدا شده از گیاه مادر را به مدت‌های متفاوت 8 و 12 و 16 هفته در حرارت 5 درجه سانتیگراد نگهداشته و نتیجه می‌گیرد که نمونه‌ها بعد از برگشت به محل ملایم به ترتیب 8 و 80 و 100 درصد بگل می‌نشینند در این آزمایش ریشه‌های بهاره شده حالت علفی (رویشی) خود را حفظ می‌نمایند(پیکارد،1965). 6 ضمناً این دانشمند درمی‌یابد اگر ریشه‌های جداشده را به مدت 2 هفته در محل ملایمی قرار داده و بعداً آنها را به مدت 8 هفته در معرض سرمای 5 درجه سانتیگراد قرار دهد نیتجه خیلی بهتر از آزمایش قبلی و درصد قلمه‌ها از 8 درصد به 80 درصد قلمه‌های گل‌دهنده خواهد رسید، پس ریشه جداشده لوناریا قابل بهاره کردن می‌باشد، نامبرده تأکید می‌کند برای اینکه سرمای بهاره‌کننده مؤثر واقع شود یا باید در بدو آزمایش در گیاه سلولهای در حالت تقسیم وجود داشته باشد و یا اینکه یک تقسیم سلولی بعد از قرارگرفتن در سرما بوقوع پیوندد، به همین دلیل است که اعضاء یا قطعاتی از آنها که بصورت قلمه از گیاه مادر جدامی شوند باید قبل از تحمل سرمای بهاره‌کننده مدتی در محل ملایم قرار گیرند.

نکته‌ بعدی لزوم تهویه هوا برای عمل بهاره شدن می‌باشد که در آزمایشات متعدد از قبیل نگهداری در اتمسفر ازت و غوطه‌ورسازی در آب و فروبردن بذور در محیط کشت به دلیل عدم تهویه با وجود سرمای لازم منجر به بهاره‌سازی نمی‌گردد، قطع اکسیژن از محیط عمل بهاره کردن باعث از بین رفتن اثر سرما می‌گردد، پس معلوم می‌شود که احتیاج به اکسیژن برای عمل بهاره کردن یک نیاز مطلق به شمار می‌رود .از طرفی متابولیسم از ته بدین معنی که به نوع اسیدآمینه‌های مختلف که به صورت آزاد در سلولها وجود دارند و به ساختمان‌های پروتئینی و بالاخره به سنتزهای آنزیمی و روشن ساختن روابط موجود بین اسیدهای نوکلئیک و عمل بهاره کردن بررسی گردیده است. Mitchell و Pauli خاطرنشان می‌سازند(نقل ازپیکارد, 1965).6 بعد از آنکه گندم پائیزه در معرض سرمای بهاره‌کننده قرار گرفت در دو هفته اول آزمایش بطور قابل ملاحظه‌ای بر مقدار اسیدآمینه‌های آزاد افزوده می‌گردد درصورتیکه بعد از این مدت به تدریج دوباره از مقدار آن‌ ها کاسته می‌شود بطوریکه برگهای گندم پائیزه بعد از مدت فوق (دو هفته در معرض سرما) دارای مقدار زیادی آلانین (حدود 30٪ از مجموع اسید آمینه‌ها) و همچنین پرولین (حدود 18 درصد از مجموع اسیدآمینه‌ها) می‌گردند. درصورتیکه در برگهای گندم بهاره چنین تغییراتی صورت نمی‌گیرد.

محققین ژاپنی Suge, yamada 38 (به نقل از پیکارد1965,)6 با بکاربستن اسیدهای نوکلئیک در محیط غذائی مخصوصاً اسید ریبونوکلئیک RNA و با اضافه نمودن ملکولهائی که در ساختمان این اسیدها وجود دارد توانسته‌اند گلدهی را در گیاهان‌ای که احتیاج به سرما دارند تا بهاره شوند مانند تربچه بدون اینکه کوچکترین سرمائی ببیند بدست آورند، نامبردگان همین نتیجه را بوسیله کشت جنین‌های جو پائیزه در روی یک بستر ژله‌ای که مواد غذائی گلوسیدی و RNA به آن اضافه نموده بود بدست آورد.

ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل و با فرمت ورد موجود است

متن کامل را می توانید دانلود نمائید

چون فقط تکه هایی از متن پایان نامه در این صفحه درج شده (به طور نمونه)

ولی در فایل دانلودی متن کامل پایان نامه

 با فرمت ورد word که قابل ویرایش و کپی کردن می باشند

موجود است

پیش از ورود در اصل بحث، شرکت، اشاعه را در حقوق مدنی ایران مورد تحلیل قرار می‌دهیم زیرا: این تحلیل در بررسی ضوابط اصولی مربوط به تصرفات هر یک از شرکاء در مال مشترک ضرورت دارد .

 (ماده ی571) قانون مدنی شرکت را بدین شرح تعریف می‌کند : « شرکت عبارت است از اجتماع  حقوق مالکین متعدد در شیء واحد به نحو اشاعه» .

مطابق این تعریف در شرکت، حقوق مالکین متعدد در شیء واحد جمع می‌گردد. واضح است که مقصود از حقوق مالکین متعدد، حقوق مالکیت ایشان است یعنی چند نفر در آن واحد مالک یک شیء هستند. اجتماع حقوق در یک شیء به دو صورت قابل تصور است. صورت اول آن است که هر یک از دو نفر، مالک یک قسمت مشخص از یک شیء باشند ؛ مانند : آن که دو نفر مالک یک باغ محصور باشند به نحوی که هر یک از ایشان مالکیت قسمت مشخصی از آن را دارا باشد. این صورت از اجتماع حقوق مالکیت شرکت نخواهد بود زیرا : درست است که موضوع مالکیت همه شرکاء، عرفاٌ شیء واحد محسوب می‌شود، ولی در حقیقت هر یک نسبت به قسمت معینی از اجزاء آن شیء واحد مالکیت دارند و ملک هر یک از دیگری جدا است.

صورت دوم، همان طور که از بیان طباطبایی در عروة الوثقی جلد دوم صفحه‌ی 283 برداشت می‌شود آن است که موضوع مالکیت هیچ یک از مالکان شیء  واحد  مشخص نباشد  به طوری که هر جزئی از اجزاء شیء واحد در عین حال متعلق حق مالکیت هر یک از ایشان باشد. این صورت از مالکیت را در اصطلاح اشاعه می‌گویند که سبب پیدایش شرکت خواهد بود.

( ماده ی571) قانون مدنی با تعبیر « به نحو اشاعه » صورت اول اجتماع حقوق مالکین متعدد را در شیء واحد از قلمرو تعریف، خارج  کرده است. با دقت در عبارت این ماده به نظر می‌رسد که اصولاٌ نیازی به ذکر قید « اشاعه » نیست و عبارت « اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء واحد » به خوبی می‌تواند ماهیت شرکت اشاعه را بیان کند زیرا : هنگامی اجتماع مالکیت های متعدد در شیء واحد، قابل تصور است که موضوع مالکیت آن‌ ها مشخص نباشد، چون در غیر این صورت متعلق حق مالکیت همه شرکاء یک شیء نیست، بلکه در حقیقت موضوع مالکیت ایشان اشیاء متعدد می‌باشد که عرفاً اجزاء یک شیء را تشکیل می‌دهد.

با توجه به تعریف و توضیح بالا در هر جزء از اجزاء مال مشاع، مالکیت های اشخاص متعدد ثابت می‌گردد، و هیچ جزئی، هر چند بسیار کوچک، را  نمی‌توان تصور کرد که به یکی از شرکاء تعلق داشته باشد و شرکاء دیگر را در آن حقی نباشد. باید توجه داشت که منظور از اشاعه آن نیست که هریک از شرکاء مالک اجزائی اند که مشخص نیست و پس از افراز، اجزاء مالک هریک از آن‌ ها معین و مشخص می‌گردد بلکه مقصود این است که هریک از شرکاء در هر یک از اجزاء مال مشاع مالکیت دارد یا منتهی مالکیت شرکاء دیگر هم در آن اجزاء ثابت است. با در نظر گرفتن آن چه گذشت در می‌یابیم که شرکت و اشاعه در حقوق مدنی ایران بر تئوری خاصی استوار است. همان طور که می‌دانیم یکی از خصایص « حق مالکیت » انحصاری بودن آن و انحصاری بودن اختیارات مالک در موضوع مالکیت است.

ولی در شرکت با آن که هر یک از شرکاء مالک مال مشاع هستند خاصیت انحصاری بودن مالکیت وجود ندارد و این صورت خاصی از مالکیت است که با مالکیت به معنی اخص حقوقی از نظر احکام تفاوت دارد. (ماده‌ی 30) قانون مدنی مقرر می‌دارد « هر مالکی نسبت به مایملک خود حق هرگونه تصرف و انتفاع دارد، مگر در مواردی که قانون استثناء کرده باشد ». چنان چه خواهیم دید اختیارات مذکور در این ماده، به صورت مطلق نسبت به مالک مال مشاع قابل تطبیق نیست.

 1- كلیات

1-1- بیان مسئله

اشاعه در لغت

 انتشار خبر در میان مردم یا خبرهای پخش شده، پراکنده و آشکار شده. (ابن منظور،1405، 1/190).

اشاعه دراصطلاح فقه

 انتشار سهم هر یک از مالکان و صاحبان حق در تمام مال یا حقَ. (همان).    

به تعبیر دیگر ؛ اشاعه به معنی شیوع و انتشار، خبر مشاع که توسط مردم منتشر می‌شود و احتمال دارد صادق یا کاذب باشد، در اصطلاح چیزی است که تقسیم و از سهام و حصه جدا نشده باشد. (فتح الله، 1415 ه ق،71 /309) .

شرکت عبارت از این است که دو یا چند مالک در حقی مشترک باشند به شرطی که حق آن‌ ها مشخص و متمایز نباشد بلکه مشاع باشد، نظر مشهور فقها هم همین است .( محقق حلی،1350، 1/129).

شرکت مفهومی است که نشانگر مشارکت از باب مفاعله است و دلالت بر دخالت حداقل دو شخص در امر مورد نظر دارد. (یگانه،1388، 89).

هیچ یک از شرکاء  نمی‌توانند در مال مشترک جز با اذن تمامی شرکاء تصرف نمایند ؛ زیرا تصرف در مال غیر بدون اذن او از نظر عقل و شرع قبیح است و در صورت وجود اذن نیز باید در تصرف، به مقدار مأذون بسنده شود و اگر از مقدار مأذون تجاوز نماید ضامن است. بنا بر نظر مشهور اگر دو شریک، کالایی را ضمن یک معامله بفروشند و یکی از آن دو قسمتی از ثمن را تحویل بگیرد، دیگری در آن با وی شریک است و در این باره روایات زیادی در دست است. و نیز به دلیل آن که هر جزئی از ثمن ما بین آنها مشترک است ؛ به همین دلیل، هر مقدار از آن که وصول شود بین آن‌ ها مشترک خواهد بود. (امینی،1388، 2/141 ).

شریکی که با سرمایه شرکت معامله می‌کند اگر زیاده روی ننماید و در نگهداری سرمایه کوتاهی نکند و اتفاقاً مقداری از آن یا تمام آن تلف شود، ضامن نیست. شریکی که با سرمایه معامله می‌کند اگر بگوید سرمایه تلف شده و پیش حاکم شرع قسم بخورد، باید حرف او قبول شود. اگر دو نفر با یکدیگر شرکت کنند که هر کدام به اختیار خود جنسی بخرد، قیمت آن را خود بدهکار می‌شود اگر در جنسی که هر کدام خریده اند، در استفاده از آن با یکدیگر شریک باشند، شرکت صحیح نیست اما اگر هر کدام دیگری را وکیل کند که جنسی برای او نسیه بخرد بعد هر شریکی جنس را برای خودش و شریکش بخرد که هر دو بدهکار شوند شرکت صحیح است. (اراکی،1371، 389).

اجاره مشاع جایز است و مستأجر جایگاه مالک را در ملک دارد و همچون مالک در آن عمل می‌کند. (طوسی،1388، 3/248).

هبه مشاع جایز است خواه از چیزی باشد که قابل تقسیم باشد یا تقسیم آن ممکن نباشد و در آن اختلاف است. هنگامی که هبه ثابت شود اگر چیز مشاعی را ببخشد از دو وجه خارج نمی‌باشد یا منقول است یا غیر منقول است مثل این که نصف خانه را هبه کند. و قبض زمانی اتفاق می‌افتد که خانه تخلیه شود و آن وقت قرارداد صورت می‌گیرد؛ اگر منقول باشد و قبض صورت بگیرد نقل و تحویل فقط با اجازه‌ی شریک ممکن می‌باشد.                                                                

و چنان چه هر کدام از شرکاء قبول کند که به وکالت تمام موهوب له  را قبض کند نصف آن به خود تعلق دارد و نصف دیگر نزد او امانت است و اگر هیچ کدام از شرکاء راضی نشوند هر کدام را که حاکم منصوب کند تمام آن را بگیرد نصف آن به عنوان هبه و نصف دیگرش به عنوان امانت برای شریک دیگر گرفته می‌شود.  تا این که عقد هبه بین آنان تمام شود. چرا که وقتی یک نفر چیزی را به دو نفر ببخشد و آن دو نفر قبول کردند و گرفتند عقد هبه تمام شده ولی اگر یکی از آن دو قبول کرد و گرفت عقد هبه برای نصف هبه تمام شده است چون یک عقد با دو نفر هنگامی که جدا شوند به منزله دو عقد می‌باشد.. (همان، 306 و 307).    

خداوند در( آیه ی4) سوره‌ی نساء می‌فرماید : « و مهر زنان را (به طور کامل) به عنوان نحله و عطیّه به آنان بپردازید و اگر آن‌ ها با رضایت چیزی از آن را به شما ببخشند حلال و گوارا مصرف کنید » .

« وآتوا النِّساءَ صَدُقا تِهِنَّ نِحلَهً فَاِنَ طِبنَ لَکُم عَن شی ءٍ مِِنهُ نَفساً فَکُلُوهُ هَنیئاً مَریئاً» 

و همچنین در جای دیگر می‌فرماید: « نیکو (نیکوکار) کسی است که مال (خود) را با همه علاقه‌ی که به آن دارد به خویشاوندان، یتیمان، مسکینان و واماندگان در راه خدا انفاق می‌کند ». (آیه ی177 بقره).

اجاره مشاع جایز است همان طوری که بیع و صلح و هبه مشاع جایز می‌باشد، و اما تسلیم آن جایز نیست مگر با اجازه شریک هنگامی دو نفر شریک باشند. پس قطعاً اختیار شرکت یا اختیار تفکیک (جزء جزء) آن را دارد و اگر نصف خانه را اجاره دهد به طور مشاع و مستأجر معتقد باشد که تمام خانه مال اوست پس با او در منفعت شریک است. پس آشکار شده که نصف دیگر، مال دیگری است .(موسوی خوئی، 1365، 67).

اشاعه به سه سبب ایجاد می‌شود: 1) ارث: که بر اثر فوت، اموال شخصی متوفی به ورثه منتقل می‌شود 2) عقد: مثل این که خانه ای به وسیله دو نفر خریداری شود یا دو نفر متفقاً کاری را قبول کنند. 3) مزج: امتزاج اعم از این که جنبه ارادی یا قهری داشته باشد. (میرزایی،1388، 194).

دارایی کسی که فوت می‌کند به ورثه او منتقل می‌گردد و هر یک از ورثه به قدر سهم الارث قانونی خود به طور مشاع در کلیه ماترک مورث شریک می‌شود و از آن جمله است، تعهداتی که به نفع مورث شده است. بنابراین ورثه از کلیه تعهداتی به نفع مورث شده بهرمند می‌گردنند و نیز کلیه تعهداتی که مورث نموده و حقوق عینی که به نفع دیگران در اموال خود قرار داده مانند: حق ارتفاق، حق انتفاع، رهن و امثال آن را ورثه باید محترم بشمارند. تعهداتی که قائم به شخص مورث است، خواه مثبت باشد و خواه منفی به ورثه منتقل نمی‌شوند. بنابراین هر گاه کسی در مقابل کسی تعهد نماید که هر ماه از کارمزد خود مبلغ معین برای زندگی او بپردازد، تعهد مزبور با فوت متعهد از بین خواهد رفت. (امامی،1384، 1/239و 240).

در اشاعه مالکیت هر جزء، مال چند شخص مشترک است. حق مالکیت هر شریک منتشر در مجموع مال است و تصرف و انتفاع از هیچ بخش در انحصار او نیست. تمام شریکان بر مال حق عینی دارند، ولی این حق متناسب سهمی است که در این مجموعه به هر کدام تعلق دارد، چنان چه گویند : فلان شریک مالک دو دانگ مشاع از خانه است و چهار دانگ به وارثان دیگر تعلق دارد.  بدین ترتیب باید گفت، سهم هر شریک از نظر مادی و جغرافیایی تمام مال از لحاظ حقوقی و اعتباری نسبت معینی از آن است (ماده ی571) قانون مدنی می‌گوید : « شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء  واحد به نحو اشاعه». (کاتوزیان،1388، 137و 138 ).

در صورتی که دو نفر، در ملکی مشاعاً شریک باشند و یکی از آن دو سهم خود را به شخص ثالثی بفروشد  و خریدار آن را وقف نماید، شریک دیگر می‌تواند به دستور( ماده‌ی 808) قانون مدنی اخذ به شفعه نماید بعضی می‌گویند با پرداخت ثمن، موقوفه را تملک می‌کند و وقف مانع از این امر نخواهد شد؛ زیرا: حق شفیع به وسیلۀ عقد بیع به مورد معامله قبل از وقف تعلق گرفته است  و به عقد وقف مؤخّر نمی‌تواند موجب زوال حق ثابت سابق گردد، بنابراین پس از اخذ به شفعه وقف باطل می‌شود. (امامی،1384 ،1/  98) .

در فقه اسلامی، تابعیت سود و زیان از سرمایه به عنوان یک قاعده‌ی کلی در عقد شرکت مطرح شده است؛ بدین معنا که هر شریک به نسبت سرمایه ای که در شرکت دارد در سود و زیان حاصل  سهیم خواهد بود. (علُامه حلی،1406، 1/ 234).

تصرف در مال مشترک برای بعضی از شرکا جز با رضایت بقیه جایز نیست. بلکه اگر کسی از دو شریک به شریکش اذن در تصرف بدهد، برای مأذون شریکی که به او اذن داده شده جایز است تصرف کند ؛ اما اذن دهنده بدون اذن شریکش نمی‌تواند تصرف کند و بر مأذون واجب است که از نظر مقدار و کیفیت، اکتفا به آنچه که اذن داده شده نماید. (امام خمینی ،1385، 706).

در مالکیت جمعی هیچ یک از شریکان و صاحبان، حق آزادی مالکیت فردی و اختصاصی را ندارند و حتی در مشترکات عمومی آن چه به عموم تعلق دارد به دشواری به مالکیت می‌ماند و به انتفاعی محدود هدایت شده نزدیک تر است. از این احکام پراکنده که با ویژگی های موضوع آمیخته، نظریه‌ی عمومی برای اشاعه به دست نمی‌آید ؛ به ویژه که بیش تر آن‌ ها ناظر به اشاعه های قهری و تبعی هستند و از تفاوت های چشمگیر آنها با اشاعه عادی یا اختیاری نمی‌توان گذشت، در این گونه اشتراک ها، مالکیت مشاع از آن مالکان شیء دیگر است که برای انتفاع از ملک خود در آن شرکت دارد (مانند دیوار مشترک و پایه‌ها و زمین مشترک در آپارتمان  و محل عبور آبراه  مشترک) و گریزی از بقاء در شرکت ندارد و به همین جهت نیز آنها را اشاعه های قهری نامیده اند. در اشاعه‌ی عادی بقای شرکت اختیاری است و هر شریک می‌تواند، تقسیم مال مشترک را از دادگاه بخواهد. به جز در مواردی که به حکم قانون یا قرارداد برای بقای شرکت الزامی باشند. تقسیم مال مشترک را از دادگاه بخواهد طبق (ماده 589) قانون مدنی اختیار ملک مشاع نیز در این دو قسم یکسان نیست ؛ در شرکت قهری، چون اداره‌ی مستمر مال مشاع نیاز به نظمی دارد که گاه به منافع عمومی نیز مربوط می‌شود، تمایل قانون گذاری به ایجاد سندیکایی از شریکان و اداره مال مشاع با اداره اکثریت یا  نمایندۀ آنان است. ولی در اشاعه‌ی عادی چون فرض این است که شریکان با توافق در شرکت مانده‌اند، اداره‌ی شرکت نیز به قرارداد خصوصی واگذار شده است. (کاتوزیان،1388، 136و135).

در آیات قرآن صراحتی برای این موضوع  وجود ندارد ولی آیات زیادی با دلالت تضمّنی وارد است از جمله سوره انفال (آیه ی69) که می‌فرماید : « فَکُلوا مِمَّا غَنِمتُمَ حَلالاٌ طیباً  واتقُواللهَ اِنَّ اللهَ غَفورُ رحیمٌ» « از آن چه در جنگ به غنیمت گرفته اید حلال و پاکیزه بخورید و تقوا پیشه کنید همانا خداوند آمرزنده و مهربان است»  « کلوا » که در آیه شریفه به صیغه جمع آمده کنایه از اشتراک است ؛ یعنی مالی که از راه غنیمت بدست می‌آورید بین همه شما مشترک است چه کسانی که در جنگ بودند و چه کسانی که در جنگ نبودند به همین جهت گفته اند که این آیه به شرکت دلالت دارد. و همچنین (آیه ی12) سوره نساء که می‌فرماید : « … فهم شرکاء فی الثلث …»که به مشروعیت شرکت استناد کرده که بیش تر مربوط به شرکت عمومی است. (طباطبایی،1378، 4/ 233). در این پایان نامه نظر بر این است که کاربرد اشاعه در فقه و حقوق شیعه و ایران  از قبیل موارد و اسباب آن و همچنین نقش و ارتباط آن با مالکیت مورد بررسی قرار گیرد.

1-2- سؤالات تحقیق

1- نقش اشاعه در مالکیت از نظر فقهی و حقوقی چیست؟ 2- نحوه‌ی اداره‌ی مال مشاع از منظر فقه و حقوق ایران چگونه است؟ 3- تأثیر شرط در نحوه‌ی تقسیم سود چیست؟ 4- وضعیت حقوقی شریکان در مال مشاع چگونه است؟

1-3- فرضیات تحقیق

1- اشاعه موجب مالکیت شراکتی می‌گردد و احکام شراکت بر آن مترتب است.  2- اداره‌ی مال مشاع را می‌توان منوط بر نظریه‌ی اکثریت شرکاء نمود. 3- شرط تعلق سود به یکی از شرکاء با سود کمتر یا بیش تر علیرغم تساوی سرمایه امکان پذیر است. 4- در اشاعه تمام شریکان بر مال حق عینی دارند .

1-4- اهداف تحقیق

هدف اصلی:

 بررسی ماهیت فقهی مالکیت اشاعه از نظر فقهای امامیه و حقوقدانان .

اهداف فرعی :

1. بررسی نحوه‌ی اداره‌ی مال مشاع و نحوه تقسیم سود

1. بررسی نحوه‌ی سلطه شریکان بر مال و نوع حقوق آن‌ ها

1-5- روش انجام تحقیق

با توجه به نظری بودن این پژوهش، نوع روش تحقیق بر طبق استاندارد های تحقیقی نظری می‌باشد که بر پایه مطالعات کتابخانه ای انجام شده و از روش های استدلال و تحلیل منطقی استفاده می‌گردد، بدین صورت که با تشریح و توضیح مفاهیم اولیه و نظرات موجود  و دسته بندی آراء و استدلال‌ها به تبیین آن‌ ها می‌پردازیم و با مقایسه بین آن ها، بررسی، نقد و نتیجه گیری صورت می‌گیرد که در این مسیر از تحلیل منطقی بر اساس معیارهای معتبر فقهی و حقوقی کمک گرفته می‌شود.